Saturday, December 29, 2007

MADE IN ALBANIA
Tregim

- Nuk durohet më! - briti Xhek Hyz në kulmin e dëshpërimit. - Duhet bërë diçka se ndryshe mbaruam në këtë vend muti…
- E ç'mund të bëjmë?! Të gjitha llojet e punëve i provuam, edhe halet i pastruam dhe gjë s'fituam, - mërmëriti apatik Ben Lleiz.
- Po luaj menç!... Diç duhet të bëjmë, - hungëroi tërbimthi Xhek Hyz, duke i ardhur rrotull dhomës me grushte shtërnguar, sikur të kërkonte të zhdëpte në dajak xhindin e vet, që se ku ishte strukur, në padukshmëri.
- Nuk ka mbetur gjë tjetër, veç të vrasim ndonjë milioner amerikan e t'i marrim dollarët… Për këtë mua mos më llogarit se nuk ma mban bytha, - tha Ben Lleiz i ngritur përgjysmë në krevat, si të ishte frikësuar nga përçartjet e shokut.
- Jo more! E kush të tha ty se u dashka të bëhemi vrasës?!… Zotrote mos pandehke se unë kam turinj krimineli?! - shfryu Xhek Hyz. - E kam fjalën se duhet të na punojë truri. mor tutkun... Se duhet shpikur diçka... Se kështu siç e kemi nisur, kaluam tri vjet xhepashpuar, do të kalojmë edhe tridhjetë të tjerë e do të kalbemi në lëtyrat e Çikagos... Nuk është për brumin tonë profesioni i vrasësit, OK?!...
- Epo më mirë të kalbemi nëpër lavapjata e lavanderi, të mykemi në bylldyngje e bodrume, të biem e të thyejmë qafën nga skelat e gradaçelave, se sa të na mbytin bosët e drogës dhe të armëve, si minj, në halet e tyre... Më mirë i vdekur me nder se sa i ngordhur anonim, - shpërtheu befas Ben Lleiz gati për t'iu hedhur në grykë shokut.
- Këllëf!
- Pallosh!
- Këllëf e pallosh! Të gjitha kusuret i ke përsipër…
- Shiko këtu, or Xhek! Boll ma ke plasur buzën me ato kokëshkrepjet e tua. Tani dhe më fyen? E di ç'të punoj apo jo?! - u fry Ben Lleiz dhe e shkundi për jake.
- Ha, ha, ha! E çdo të më bësh? O pallosh i ngrehur! O shkërdhatë! O mut! Kaq shpejt e harrove se bëra të pamundurën e të mora me vete, në Amerikë? Nuk të lashë të ngordhje si qen atje, në Greqi, për pesëmijë dhrahmi në ditë... Të ta merrte shpirtin mastora Sokrati... Të të këpuste kërbishtet me tulla, llaç e beton... O mut!... Po ti as mut nuk je, se të ishe mut do të mbushje barqet e qenve të uritur të Çikagos...
- Njëmijë herë më mirë të më ngordhte mastora Sokrati, në Greqi se të duroj pordhët e tua këtu, në Amerikë, or Xhek! - klithi Ben Lleiz dhe sakaq u kacafytën.
U shtynë e u shkulën për flokësh, si gratë, nja pesë minuta, pastaj Xhek Hyz mblodhi fuqitë dhe e mbërtheu me shpatulla pas murit Benin që dihaste i kapitur.
- As të rrihesh me grushta, si burrat, nuk di. Paske dhe hundë! E di që ta këpus dhe ta fus në bythë atë hundën tënde? Mut! - u krekos Xhek Hyz triumfator.
- Mut je vet! - u ndie Beni me gjysmë zëri, teksa përpëlitej t'u shmangej kthetrave të kundërshtarit.
- More, akoma nuk vure mendje ti?!… Akoma të krruhet kurrizi a derëzi? Vëru veshin atyre që të them, ndryshe ta ndreq mirë samarin... Kuptove?…
- Boll se na çave veshët!... Dhe hiqi putrat se ma rrope lëkurën e krahëve, - u dorëzua Beni përbuzës.
- Kështu po, o rrotë!... Ama shok që kam... Trap fare... Pa më trego pak se kush të tha që do të merremi me trafik droge? - iu kërcënua Xhek Hyz.
Beni u tërhoq në cep të krevatit për t'u mbushur mirë me frymë.
- Ti!
- Unë?!…
- Po, ti më the!… Në Amerikë, milionat brenda natës, si edhe gjetkë, bëhen vetëm me trafiqe të paligjshme droge. prostitutash dhe lëndësh bërthamore... Unë nuk dua të merrem me kësi pisllëqesh... Jam i kënaqur me njëqind dollarë në ditë… Nuk ma ka qejfi të pasurohem si në ëndërr dhe ta ha pas koke, or mik! - klithi i revoltuar Ben Lleiz.
- Ke lajthitur, o Ben?! E pse u dashka të bëhemi patjetër trafikantë që të pasurohemi? Sikur paskemi dhunti mafiozësh dhe i munguakemi mafies në rrjetin e saj?!… Jo, or jo, ne nuk bëhemi dot bosë droge, as tutorë e as gangsterë atomikë... Unë them të na pjellë njëherë mendja... Ta bëjmë alla shqiptarçe... Ta vëmë në lëvizje zgjuarësinë tonë natyrale dhe do të fitojmë se s'bën...
- Djallëzinë thuaj më mirë...
- Quaje si të duash... Për mendimin tim edhe djallëzia u falet emigrantëve të gjorë, mjafton të mbijetojnë pa i cënuar jetën kujt... Nuk thotë më kot proverbi shqiptar se për të mbijetuar në këtë dynja duhen shtatë hile dhe një trimëri...
- Mos ke ndërmend t'u rrjepim xhepat amerikanëve, o trimi i dyzet hileve! Mua nuk më ke as për të vjedhur... Nuk jam soj hajdutësh... Le që me përsosmërinë që kanë sistemet e sigurimit të kasafortave të bankave amerikane dhe të bosëve të dollarit, na u dashka të shndërrohemi në piratë elektronikë, ndërkohë që jemi dy bythmutë injorantë...
- Po përse xhanëm të shkon mendja vetëm të pirateria?!…
- Atëherë le të bëhemi kodoshë... Mirëpo, kam frikë se, në vend t'ua fusim grave amerikane, do ta hamë në bythën tonë… Kodoshëria t'i mbush xhepat me dollarë... Hë, si thua?!…
- Bobooo, ç'më tërboi ky! Ore Ben Lleiz, pak dinakëri ballkanase dhe asgjë më shumë… Mjaftoi një trill i mendjes dinake të Odiseut dhe Troja, e papushtueshme për vite e vite, ra brenda një nate…
- Domethënë ta rrafshojmë Amerikën, si Odiseu Trojën, sipas teje?!…
Xhek Hyz qeshi dhe e ngjeshi shokun me shpatulla pas krevatit, e zuri për veshësh dhe ia lëvizi kokën si timon biçiklete, pastaj tha:
- Mos u shtir kaq naiv Ben, se t'i dhashë në duar veshët. Mendoj se na duhet një lloj Kali Troje dhe jo Amerika e shkatërruar... Një lloj Kali Troje-lodër mund të na shërbeje për çudira...
- Rri rehat, or Xhek Hyz, se po të rren mendja. Një kalë-lodër? Meqë tani është mesnatë, do shkoj ta blej nesër në supermarketin e lodrave të fëmijëve... Mirëpo nuk do të na lypset për asgjë... Më mirë çlirohu nga fantazitë dhe t'i shtrohemi punës. Të bëjmë nga dy punë në ditë dhe të fitojmë më shumë se po na e kalon dhe Bill Burreci. Ne bythëgrisur në Amerikë e ai milioner në Shqipëri?!... A nuk të vjen të pëlcasësh, sa të hedhësh në erë këtë mut pallati, ku kemi futur kokën?!...
- Ben, keq më vjen, qenke krejt i marrë. Harrove se Bill Burreci punon në doganën e Rinasit? Harrove se e ka dajon të madh në Qeverinë shqiptare? Ti kalove kufij të tërë kontinentesh, si klandestin, kurse Billi erdhi në Amerikë me vizë, me ndërmjetësinë e dajos. Ty të binte bretku në kërkim të punës së zezë, kurse Billi bridhte pas prostitutave të Çikagos. Ne na shkërdhehet nëna për njëmijë dollarë në muaj, duke rrezikuar kokën në ndërtimin e gradaçelave të Çikagos, kurse Billi fshin bythën me dhjetë mijë dollarë në ditë, në doganën kryesore të Shqipërisë. Nuk krahasohemi dot me Billin ne, sepse pas atij fshihet dajo-kali, siç thotë ajo fjala e urtë. Dhe dajo-kalit nuk i mjafton vetëm tagjia, por i duhen edhe shala e kapistra prej floriri. Dhe paratë për pajisjet e florinjta ia siguron Billi me kontrabandën e doganës... Prandaj e la Amerikën Billi, se i gjeti dajua Amerikën e ëndrrave, në Shqipëri. E që të mund të krahasohemi me Billin, ne duhet të rendim nëpër Amerikë për të gjetur Amerikën e ëndrrave… Dhe patjetër do ta gjejmë... Ki besim tek unë... Ti më ndiq... Mos m'u ndaj asnjë çast... Si hije... Asgjë më shumë...
Ben Lleiz vendosi me vete të mos ia prishte, sikur t'i humbnin gjer në qindarkën e fundit kursimet e tyre, sikur të dilnin edhe të dhier prej asaj deliromanie që e kishte pushtuar shokun... Në fund të fundit ku i dihet?.. Nuk thonë më kot që ç’sjell minuti nuk sjell viti... Rasti-mbret i shansit... Mbase e sillte rasti e pasuroheshin...
Mbase kështu e donte fati: të luante me ta…
Kaluan disa ditë dhe Xhek Hyz bëhej gjithnjë e më i heshtur, më enigmatik. Ama këmbët nuk i pushonin asnjë çast pa aguar e gjer në mesnatë. Se ku zhdukej andej nga Dauntaun, sikur i vinte rrotull e vriste mendjen se si mund të zhbëhej Sirstar-kulla më e lartë e Çikagos dhe e vetë Globit. Një dreq e di se për çfarë i punonte truri... Beni e shihte tek hahej me veten, ashtu si në ethe, dhe megjithëse e brente kureshtja, nuk e pyeste. Sillej siç e kishin porositur, si hije e shokut...
Në krye të javës Xhek Hyz dukej i gëzuar. Çoç kishte katranosur. Në mbrëmje e ftoi Benin për të ngrënë darkë në kullën Sirstar. Ishte për t'u habitur kjo ftesë, megjithatë Ben Lleiz nuk e dha veten.
- Po afron ora për të festuar fitoren tonë mbi Amerikën, - e çeli bisedën Xhek Hyz euforik, nën magjinë e dritës së mugët të restorantit luksoz të kullës Sirstar, prej nga dukej gjysma e Çikagos e mbytur në një yllësi dritash, si qielli i përmbysur i një nate vere.
- Mua më duket se po festojmë humbjen, - e ngacmoi Ben Lleiz.
- Do të hapim një ekspozitë veprash arti dhe në pak ditë bëhemi milionerë, - vijoi Xhek Hyz, pa i vënë veshin mosbesimit të shokut.
- Si jo?! Veçse duhen ngjallur Rembrantët, Vangogët, Pikasot... të krijojmë kryevepra, me urdhër të peshkut, - vërejti ironik Beni.
- Kemi marrë me qera galerinë e arteve në qendër të Çikagos, në Dauntaun…
- E pagove qeranë me morrat e tu, besoj?!
- Po! Edhe me pleshtat e tu... Dhe nesër në mëngjes çelet ekspozita... Gëzuar! Për fitoren tonë...
- Gëzuar! Për humbjen tonë, - psherëtiu Ben Lleiz, teksa mendonte se kishte përballë një delirant të pandreqshëm.
Xhek Hyz, në qejfin e vet, qeshi me sjelljen mosbesuese të shokut dhe, pa e prishur humorin, parashtroi planin e veprimeve, që duhej zbatuar përsosmërisht, pa i hequr apo shtuar asnjë presje. Ishte çasti të silleshin me përpikmëri astronomike. Përndryshe dështimi do të ishte vdekjeprurës...
Të nesërmen në mëngjes, sipas planit, shkuan në Dauntaun apo më saktësisht në Çikagon e re, ku lartësoheshin marramendshëm dhjetëra qiellgërvishës, njëri më kapriçioz se tjetri. Ben Lleiz vuri re me habi se në të dyja anët e bulevardit Linkoln, ku ndodhej galeria e arteve, kalimtarët ndaheshin grupe-grupe e kqyrnin vëmendshëm ca afishe të bujshme, që reklamonin një kryevepër të rrallë skulpture, e cila vinte nga një vend ekzotik-Albania dhe, pa frikë, mund të krahasohej me mrekullinë e tetë të botës.
- Zot, na ruaj! Xhek Hyz është krejt i marrë. Duhej mbyllur në çmendinë, para se të bënte këtë veprim skandaloz, me pasoja të pallogaritshme, - i tha vetes Ben Lleiz i tmerruar.
Megjithatë e ndoqi i heshtur. Si varr lëvizës... Ndërkohë shokut i fluturonin xixëllima sysh të lumturuar, sa në njërën anë të rrugës në tjetrën, ku njerëzit lexonin potershëm afishet misterioze.
U ndalën në hyrje të galerisë. Ndryshe nga herët e tjera, përpara saj patrullonin një grup policësh. I priti vetë pronari, duke u përkulur thellë në shenjë respekti. Xhek Hyz, gjithë pompozitet, nxorri një çelës nga xhepi dhe hapi portën, si të ishte pronari i ligjshëm i asaj galerie të famshme. Beni, i cili gjithë këto mizanskena i etiketonte si copëza të asaj çmendurie të madhe, zuri gojën me duar për të mbytur një lloj të qeshure kilikosëse që i kishte pushtuar çdo qelizë të trupit.
- Ben, siç të kam porositur, vizitorët do të hyjnë një e nga një. Koha: vetëm një minutë secili. Asnjë sekondë më shumë. U ndalohet hyrja pronarit, policëve dhe kujdo që mban me vete aparate fotografike e filmike. Biletë-hyrja: dhjetë dollarë për person. OK?!
- Po gazetarët?
- Gazetarët thotë! Si gjithë të tjerët. Një e nga një dhe pa magnetofona, kamera, telekamera e më the të thashë... Reklamë e publlcitet mund të bëjnë me se të duan, me kë të duan dhe për kë të duan, ama jashtë mureve të kësaj galerie... OK?!
- Hajde marruk, hajde! - shau nëpër dhëmbë Beni.
- Fole gjë, Ben? - u gërmush Xhek Hyz.
- Jo, jo asgjë...
-Thashë se mos kishe ndonjë vërejtje...
Në orën dhjetë fiks, siç ishte parashikuar, Ben Lleiz shoqëroi vizitorin e parë, jo pa të dridhura. Ishte një gazetare e BBC, mistrece në pamje dhe në të sjellur, antishqiptare e tërbuar, e cila, edhe gjatë rebelimit të marsit në Shqipëri, kishte sajuar lajme nga më sensacionalet dhe më kontradiktoret. Ku dreqin qëlloi kjo terse në krye të asaj turme të madhe vizitorësh që ishin dyndur e shtyheshin zhurmshëm? Në hyrje, përballë artdashësve që zhuzhuronin nga padurimi, ishte përforcuar kordoni i policëve. Parandiente një të keqe të madhe që u kanosej prej këtij misteri skandaloz që kishte shpikur trushkari Xhek Hyz. Megjithatë i printe në heshtje zeshkanes imcake që mezi e përmbante kureshtjen, si gjithë gazetarët. E bukura ishte se edhe vetë Beni bëhej kureshtar për atë që do të shihte. Ende nuk e dinte se ç’mund të kishte pjellë mendja e fantaksur e Xhek Hyz.
Tutje, në krye të sallës madhështore, me ekspozime kryeveprash pikture e skulpture të artit botëror, në një tryezë të vogël të rrumbullaktë zbardhte një qeleshe shqiptare. Ben Lleiz qeshi kur pa qeleshen, si një masë e vogël bore në trajtën e një trungu koni, me antenëzën e vockël përpjetë. Kjo qeleshe, si ato që zbukurojnë kryet e malësorëve krenarë shqiptarë, ishte vërtet një objekt i rrallë, me vlera njohëse dhe vinte nga një vend origjinal dhe ekzotik. Mirëpo kjo nuk të jepte të drejtë të abuzoje gjer në grotesk, sa të shpikje një ekspozitë dhe t'ua shisje amerikanëve qeleshen për mrekullinë e tetë. O Zot!… Kë ushqente Amerika... Një marruk si Xhek Hyz...
Gazetarja e BBC i erdhi rrotull qeleshes, shtrembëroi buzët mosbesuese dhe u nxi në fytyrë, më tepër nga ç'ishte, prej zhgënjimit. Edhe Benit një fytyrë i vinte dhe një i ikte. Zemra i rrihte çmendurisht brinjët, si të donte të shkulej e t'i thyente turinjtë zeshkanes zevzeke.
- Pfff, kot dhjetë dollarët! - shfryu gazetarja dhe, teksa i dha fytyrës një pamje tejet të shpifur, kapi me majat e gishtave antenëzën dhe qeleshen e ngriti lart.
- Uaaa! O Zoti im! - lëshoi befas një klithmë, si ta kishte pickuar një gjarpër fshehur brenda qeleshes që i shpëtoi nga gishtat dhe ra në pozicionin e mëparshëm.
Beni u shtang i tromaksur. Nuk e priste atë reagim prej gazetares. Ç’dreq gjarpëri ishte mbledhur ashtu kular poshtë qeleshes?!...
Gazetarja e ngriti përsëri qeleshen dhe sakaq u shfaq një mut i madh. Po, po një mut i vërtetë. Një mut si mullar!…
Beni shtangu si shtatore akulli.
Gazetarja përkundrazi ia shkrepi të qeshurës, një të qeshure me zë të lartë, gjithë histerizëm, aq sa jehoi salla e galerisë.
- Ha, ha, ha!… Hi, hi, hi!… Ho, ho, ho!… Hu, hu, hu!… O Zot!… Do plas së qeshuri… Një mut?!… Një mut i vërtetë në mes të galerisë së arteve të Çikagos!… E pabesueshme!… O Zot!… Ju shqiptarët jeni vërtet të çmendur… Ha, ha, ha! Hi, hi, hi! Ho, ho, ho! Hu, hu, hu! Një mut! Vepër arti, jo shaka! Skulpturë postmoderniste shqiptare! Hu, hu, hu! O Zot!… Vdekjen e besoj, por të ma tregonin të tjerët këtë bëmën tuaj, nuk do ta besoja… E shoh me sytë e mi dhe prapë nuk e besoj... Hu, hu, hu! Hi, hi, hi!... Qenkeni fare ju... O Zot!… Ngatërrestarë të mëdhenj paskeshit qenë... E bëtë lëmsh Albaninë, po e bëni lëmsh dhe botën... Ju doni lidhur e mbyllur në kafaz si kafshë të ralla, si... si... majmunë me bisht, si… si përbindsha qesharakë... Oh! Jo! O Zot! Ç'them dhe unë... Ju jeni hataja vetë... Jeni shpirti i shakasë... shakaja vetë... shakaja e kësaj bote… Ma do mendja se nuk do të kishte kaq lezet bota jonë pa ju shqiptarët... Ha, ha, ha! Hu, hu, hu! Hi, hi, hi!... Oh, ç'të qeshur!... O Zot!… S'kam qeshur kurrë kështu në jetën time... Jeni vërtet të paarritshëm në llojin tuaj... Specie e rrallë e natyrës njerëzore... Ju qofshi!... E papërshkrueshme kjo bëma juaj... OK?!… Edhe nëse do ta reklamonte shtypi, askush nuk do ta besonte... Mjafton që e pashë me sytë e mi… Made in Albania... No koment...
Kështu u shpreh gazetarja zeshkane dhe u nis për të dalë pa rreshtur së qeshuri. Ben Lleiz e shoqëronte dhe, i përfshirë nga një mori ndjenjash të kundërta, qull në djersë tmerri, nuk dinte të thoshte se ishte në qiell apo në tokë, atë çast…
- Hë, si t'u duk kryevepra?! - iu drejtuan gazetares kolegët e vet që shtyheshin te porta kush e kush të hynte më parë…
- Një mut! Pashë një mut të madh! - u argalis gazetarja, duke vazhduar të qeshte, teksa çante me shpatulla përmes kureshtarëve.
Ua ngjiti edhe të tjerëve të qeshurën, si të ishte virus epidemik.
- Ha, ha, ha! Ho, ho, ho! Hu, hu, hu! Hi, hi, hi! - u përzien të qeshurat.
- Unë nuk tundem këndej pa e parë atë dreq kryevepre shqiptare, sikur edhe një mut i vërtetë të jetë! - tha një zë i fortë, që dalloi mes huhurimave të vizitorëve që prisnin radhën.
- E kush ka ndërmend të luajë nga vendi?! Në djall vafshin dhjetë dollarët! Me atë nam të madh që kanë shqiptarët, diç kanë sajuar edhe këtu në Çikago. Diçka që besoj se ia vlen dhjetë dollarë, - u ndie një zë tjetër.
Beni vazhdonte të priste e përcillte vizitorët që ndiqnin njëri-tjetrin, duke respektuar radhën. Disa shkuleshin së qeshuri me pamjen e mutit të fshehur ndën qeleshe, disa shanin mbarë e prapë dhe disa, të shokuar prej asaj loje rrufjanësh, nuk pranonin të bënin asnjë koment, veç delnin gojëkyçur si edhe hynin.
Xhek Hyz ishte i shqetësuar për miradministrimin e arkës plot e përplot me dollarë. Dukej se e priste suksesin e shpikjes së tij, ndërsa Beni herë qeshej e herë mrrolej, sipas reagimeve të fytyrave që shoqëronte. Në tru i lodronte refreni:
- E pe?
- E pashë!
- E si ishte?
- Një mut!
- Një mut?!
- Po, po një mut! I madh madje. Nuk të besohet?!
- Ik se tallesh! Mbase nuk të mjaftoi koha e kufizuar prej një minuti për ta perceptuar saktë në shumësinë e vlerave...
- Vlera muti!... Ke për t'i parë me sytë e tu...
- Sidoqoftë...
- Nga do të rrotullohesh erë mut mban...
- Si, erë mut?!...
- E pra, erë mut, safi erë muti... Nuk t'u besuaka zotrote?… Mos ki merak, do të të vijë radha e do ta shohësh...
- Mor, për ta parë do ta shoh se për atë kam ardhur... Nuk lëviz nga vendi pa e parë...
- Të uroj ta shohësh dhe ta pëlqesh...
- Edhe mundet, e kam të madhe guston për veprat e artit...
- Të rroftë gustoja!... Gusto muti…
- … …
- E pe?
- E pashë…
- E si ishte?
- Një mut!
- Ta hash!
- E hëngsh!…
- E pe?
- E pashë!
- Një mut!
- Ta hash!…
- … …
Beni befas u pre. Sikur e humbi në çast shijen e asaj kënaqësie që e kishte pushtuar dalëngadalë, pas një rraskapitjeje të madhe që kishte përjetuar fillimisht. Në hyrje, midis vizitorëve, ishte shfaqur edhe Kryebashkiaku. Para tij vetë Guvernatori…
I alarmuar e gjithë lebeti njoftoi shokun.
- Ç'pate?! - hovi Xhek Hyz i gudulisur në sedër nga shqetësimi i Benit.
- Gjej vrimë të futemi tani! Guvernatori!… Kryebashkiaku!… Ka ardhur vetë Guvernatori! - pëshpëriti Ben Lleiz, duke vështruar me tmerr rreth e qark sallës së galerisë, sikur do të shndërrohej në gogol ndonjëra prej skulpturave dhe do t'i përlante me gjithë leckat që mbanin veshur.
- Ama për këtë u alarmuake, o Ben?! Mos çaj kokë, sikur edhe vetë Presidenti i Amerikës të vijë! Kontrata me galerinë është hartuar në atë mënyrë që nuk e prish dot kush, sepse do të detyrohet pronari të na i paguajë milionat nga xhepi i vet. Dhe amerikanët i paguajnë me qejf nga dhjetë dollarë për të parë mutin tonë, po jo miliona... Kështu që edhe Guvernatori do ta hajë për bukë e djathë qerratallëkun tonë, si gjithë të tjerët... Dhe që të bindesh për këte, po e shoqërojmë bashkë...
Guvernatori u përshëndet njerëzishëm me dy djemtë shqiptarë dhe i ndoqi përmes sallës kureshtar, si gjithë amerikanët. Shtangu një hop përballë qeleshes dhe, pasi e kqyri paksa mullarthin përbrenda saj, buzëqeshi pa e dhënë veten.
- Urime për ekspozitën! - tha dhe, si u shtërngoi duart autorëve të saj, doli dinjitar, si gjithë pushtetarët e lartë të kësaj bote.
- Urraaa! Mbreti lakuriq! - bërtiti Ben Lleiz i ekzaltuar papritmas nga e pabesueshmja, pas gjithë atyre ditëve dilemash cfilitëse midis humbjes dhe fitores. Tashmë në qenien e tij mbizotëronte veç shija e fitores. Nuk u përmbajt më, po e rroku me krahë shokun, e ngriti lart dhe e solli rrotull si i marrosur prej gëzimit.
- Urraaa! Mbreti lakuriq! - bërtiti edhe Xhek Hyz dhe galeria kumboi nga zërat e fitimtarëve.
- Urraaa! Bota në këmbët tona! - brohoriti rishtas Ben Lleiz.
- A nuk të thashë se është e papërballueshme mençuria shqiptare?! - theksoi Xhek Hyz, si të ripërjetonte kënaqësinë që ndiente Odiseu, kur shihte Trojën të rrëmbyer prej flakëve të dinakërisë së tij.
- Ne, shqiptarët, dikur do ta pushtojmë botën, si mongolët në lashtësi, - vërejti Beni në kulmin e gëzimit.
- Nuk është ndonjë çudi... Do t'ia kujtojmë botës ndonjëherë se jemi popull me prejardhje hyjnore... Dhe hyjnorët dinë të mbretërojnë, - ia ktheu Xhek Hyz i frymëzuar prej ndjenjës së mitomanisë, sapozgjuar diku brenda tij.
Ekspozita shqiptare në Çikago qëndroi e hapur më shumë se dy javë. Mijëra e mijëra vizitorë, të të gjitha kombësive dhe racave: të bardhë, të verdhë, të kuq e zezakë soditën me sytë e tyre atë farë kryevepre shqiptare dhe të gjithë pohuan se panë një mut, mirëpo askush nuk i besoi prej atyre që nuk e patën shansin e rrallë për ta parë. E çuditshmja ishte se shtypi dhe radiotelevizionet nuk e përmendën fare në kronikat e tyre. Megjithatë jehona e saj kaloi si një thashethemnajë gjigante dhe, gojë më gojë, pushtoi jo vetëm Çikagon, po tërë Amerikën, tërë Botën...
Dy emigrantët shqiptarë, Xhek Hyz dhe Ben Lleiz, pasi ndanë fitimet me pronarin e galerisë, i rrasën nëpër çanta milionat e dollarëve dhe, si gjithë milionerët, menduan për t'i shndërruar në kapital e t'i investonin në vendlindjen e tyre, në Shqipërinë e varfëruar nga luftërat shumëshekullore...
Me të thënë e me të bërë. Kapërcyen me boingun modern oqeanin, malet, fushat e lumenjtë e shumtë dhe brenda njëzetëkatër orëve u gjendën të lumtur në Tiranë.
Mallin për vendllndjen e shuan duke rrekëllyer fuçi me birrë dhe ashtu të dehur sa nga pasuria dhe nga pija, rendën me ditë e netë nga birraria në birrari, në kërkim të idesë për t'i dyfishuar bujshëm dollarët, siç edhe i fituan.
- Do të investojmë në turizëm, - tha i pari Xhek Hyz. - Dikur Shqipëria do të jetë perla turistike e Europës, pse jo dhe e botës?!...
- Mos u marrose nga pija dhe kërkon të na i varrosësh dollarët në hotele turistike që mbase nuk do të presin kurrë turistë!!... Dikur ne do të kemi vdekur! Prandaj harroje fjalën: Dikur!...
- Investojmë në ndërtim... Shqiptarët kanë nevojë për mijëra e mijëra apartamente... Janë gati të gjithë të pastrehë... Ndërtimi i pallateve është me bereqet...
- Nuk është ide e keqe, veçse është tepër lodhëse, kur mendon, se dollarët u dashkan bërë llaç e tulla, hekur e beton për pallate... Dhe pastaj të shesësh e të shesësh për të mbledhur një e nga një ato që ke hedhur me të dyja duart: miliona e miliona... për mua më mirë i japim me fajde... Thuhet se jep një e në krye të dy muajve merr dy milionë... A nuk është kjo ideja e ëndërruar?!...
Dhe nuk ia prishën shoku-shokut.
I arkëtuan dollarët në firrnat piramidale dhe...
Pritën e pritën për të marrë dyfishin, mirëpo...
Fatkeqësisht nuk morën asgjë dhe...
U përpoqën të gjenin ngushëlllm se...
Njëherë të vjen shansi në dorë dhe...
Po të erdhi shtërngoje fort, përndryshe...
Fluturon si zogu që i shpëton kafazit dhe...
Nuk kthehet më në robëri...
- Në fund të fundit, pare muti ishin, - psherëtinte shpesh Xhek Hyz.
- Dhe mut u bënë! - justifikohej Ben Lleiz.
Dhe kalonin muaj e vite me shpresë se dikur do të shtinin patjetër në dorë një shumë të majme dollarësh... sa për viza fallso amerikane... Pastaj do të emigronin rishtas në Amerikë dhe... rishtas do ta bënin mutin mullar...
- Eh, më bëni prapë dhëndërr, pa di unë si dhëndërroj, - psherëtinte e psherëtinte Xhek Hyz.
- Eh, më bëni prapë dhëndërr, pa di unë si dhëndërroj, - përsëriste të njëjtin refren Ben Lleiz.
- Ç’e do, po plakemi të varfër...
- Ç’e do, po plakemi të varfër...
- Dhe plaku nuk bëhet dot i ri...
- Dhe plaku nuk bëhet dot i ri...

Shefki Hysa

Friday, December 28, 2007

Nga Shefki Hysa

VEJUSHA E ZEZË
Tregim

- Jam një mit?
- Jo!
- Jam një legjendë?
- Jo!
- Po ç'jam atëherë?...
- Je një anekdotë.
- Jam një anekdotë?!…
- Po, je një anekdotë…
- Sidoqoftë…
Vejusha e kishte bërë zakon të rrinte gjatë shtrirë në krevat dhe ashtu në gjysmëterrin e dhomës, të krijuar prej perdeve të zeza, dialogonte me veten. Ky ishte krevati që kishte parë betejat erotike më të mëdha të shekujve, mbase qysh në kohën e Kleopatrës së Egjyptit... Kleopatra?.. Kleopatra?!... Çudi se si e krahasonte veten me Kleopatrën, kur në vetëdijen e saj kishte dashur të ishte Penelopë... Çudi se si kishin rrjedhur ngjarjet, ndryshe nga ç’parashikonte ajo...
Ideja e madhështimit në shpirtin e saj kishte lindur turbulltas shumë vite më parë, në periudhën e nusërisë. Mirëpo hamendjet e dikurshme, dalëngadalë, me kalimin e moshës, ishin ravijëzuar, formësuar dhe kristalizuar në një lloj objektomanie të pleqërisë. Dhe tashmë, megjithëse i kishte kaluar të pesëdhjetat, ndihej e rinuar dhe çuditërisht e plotëtuqishme për të përmbushur çdo lloj dëshire delirante. Trille të panumërta i vetëtinin orë e çast dhe ajo rendte pas tyre, siç nuk kishte rendur kurrë në fëmijëri pas xixëllonjave.
Kur ishte kthyer prej parajsës tokësore, Amerikës, me eshtrat e të shoqit, arkivoli i të cilit fluturonte më tepër shaluar ortekut të famës se sa në aeroplanët e zakonshëm të të gjallëve, ajo e kishte përfytyruar veten një Doruntinë, që kalëronte vetëtimthi si në legjendë së bashku me Kostandinin e ringjallur përmbi gurin e varrit të shndërruar në kalë. Pas ceremonialit të rivarrimit dhe ritit të rëndomtë të pritje-përcjelljeve të ngushëllimeve, më shumë ëndërrimtare se e lodhur, ishte shtrirë në shtrat prej ngasjes së trilleve se sa prej dëshirës për të fjetur. Ashtu në gjysmëterrin e mbrëmjes i ishte rishfaqur imazhi i Doruntinës në vithet e kalit të zbardhur prej pluhurit të udhëve të botës, shaluar prej të vdekurit shpinëpërbaltur. O Zot! Doruntina i ngjante çuditërisht asaj, kurse Kostandini... të shoqit të ringjallur...
- O Zot! Qenkam edhe unë Doruntinë?! - kllthi ajo me habi.
- Je një stërmbesë e Doruntinës, kurse unë një stërnip i Kostandinit. - ndjeu një zë mbyturas.
Ajo u drodh. Nuk u besonte dot veshëve. Ishte zëri i të vdekurit. Bobo, zëri i të shoqit të saj të vdekur! Po i fliste fantazma e tij, si në përralla. Pra, duhet të kishte diçka reale edhe bota e përrallave, miteve e legjendave... U drodh e tëra prej lemerisë. Fantazma e të shoqit sillej rrotull shtratit të saj apo djalli tundues që i jepte vetes ç’fytyrë të dëshironte?!…
- Zonjë, ke mëkatuar. Dikur bëre një betim dhe e ke shkelur me të dyja këmbët. Je zhytur kokë e këmbë në mëkat dhe mallkimi i Zotit të rri mbi krye si rrufe e gatshme për të shkrepëtirë. Po të cfilit pangopësia, zonjë. Lashë një amanet kur po ndahesha nga jeta: të m'i merrnin eshtrat prej mërgimit dhe të më rivarrosnin në truallin e mëmëdheut. Por më riktheu makutëria jote, jo amaneti im, në dheun e vendlindjes. T'u deshën eshtrat e mia për të ushqyer kapriçiot e tua, për t'u treguar atyre që të rrethojnë se je vejusha famëmadhe e një të vdekuri me nam... Më dëgjon, zonjë?! Më kanë rënduar aq shumë në shpirt mëkatet e tua saqë vendosa të rikthehem si fantazmë përmbi këtë botë, mbase të risjell në udhën e Zotit. Mbase e shpëtoj shpirtin tënd prej joshjeve të djallit. Më dëgjon?! Kur shkele betimin, më tradhëtove mua, tradhëtove dhe veten. Më tradhëtove me ditë e netë, me javë, muaj e vite. Një jetë të tërë. Nuk t’u shqit kurrë uria e tradhëtisë, moj zonjë mëkatare...
- Më ndje, Imzot! - mërmëriti gruaja e kruspullosur në shtrat, duke u dridhur si epileptike.
- … …
- Të lutem, më ndje!…
Zëri i saj tingëlloi si përherë lajkatar dhe, megjithëse gati e budallepsur prej lëngatës së llahtarisë, në një qoshezë të kokës i feksi mendimi për ta mashtruar hijen e të shoqit, siç mashtronte këdo rrotull, vetëm e vetëm për të kënaqur lakmitë epshore. Ngazëllimi dashakeq iu ngjall sakaq djallëzisht përzier me shpresën se do ta shmangte edhe kësaj here kurthin ku kishte ngecur. Gruaja ka ditur të mbyllë shejtanin në shishe dhe ajo të mos zbuste dot rebelimin e shpirtit engjëllor të të shoqit?!…
- A dëgjon?! Të përgjërohem!...
Heshti një grimë. Asgjë s'pipëtinte nëpër errësirë, veç jehonës së zërit të saj. Mbajti veshët ngrehur një hop. I regëtinte zemra dhe i kërkëllinin eshtrat prej frikës. Aty për aty i shkrepëtiu dyshimi. Mos vallë ishte zëri i ndërgjegjes së vet të vrarë, ai që foli? Si mund të fliskan hijet e të vdekurve?! I vdekuri me të vdekurit... I gjalli me të gjallët... Ose, në të kundërt, duhej pranuar fakti se ishte një Doruntinë e kohëve moderne, se legjenda ishte një realitet dhe ajo, Doruntina e re, ishte pjesë e legjendës moderne dhe përmbante në qenien e saj dhunti legjendare dhe si pasojë mund të komunikonte edhe me krijesa ireale... Sidoqoftë, u mundua t’i mbushte mendjen vetes, jam njeri i gjallë dhe, në fund të fundit, si virtytet edhe mëkatet janë përjetime të të gjallëve dhe jo për të vdekurit… Mëkati të josh më shumë se virtyti… Mos vallë ishte fajtore për këtë?!...
Kishte kujtuar se do të përmbysej kjo botë, kur shkeli betimin, mirëpo nuk ndodhi asgjë. Dhe çuditërisht vuri re se e ndillte më shumë tradhëtia bashkëshortore, mëkati sesa agjërimi, asgjëja... Dhe që nga ai çast shtratin filloi ta ndante me këdo që i trokiste në derë, mjaft që të mbante ndezur epshet e saj...
E ndërpreu këtë rrjedhë mendimi një çast prej frikës se mos ia zbulonte radari telepatik i shpirtit të të shoqit.. Thonë se shpirtrat-fantazma dinë të lexojnë mendimet e të gjallëve.
E ripushtoi frika…
E si do të mund ta mashtronte shpirtin e të shoqit kur ajo nuk ishte në gjendje t'u vinte fre mendimeve tradhëtare?...
- Dikur më mashtruan, Imzot. Të betohem se më mashtruan! - mërmëriti përulësisht, duke u mbështjellë si një shuk zheleje përbrenda shukut të çarçafëve.
- … …
- Të lutem, më beso! Më mashtruan vërtet atëherë. Ishte një mashtrim djallëzor i papërballueshëm, një mashtrim proverbial, do të thosha, që më pas hokatarët e shndërruan në anekdotë... E tregojnë edhe sot e kësaj dite atë anekdotë dhe shuhen gazit njerëzia... Më kupton! Mbase nuk e ke dëgjuar atë anekdotë të çmendur... Ta tregoj unë dhe do të më besosh...
U rrek një copë kohë të zhbironte errësirën, si të donte të shquante trajtat e fantazmës dhe, në pamundësi, u tulat përsëri. Ashtu heshturas, me mendimin se shpirti i të shoqit ishte në gjendje të kapte valët e trurit të saj, zuri të përfytyrojë të kaluarën e herëshme, si një film pa zë.
Mbante mend se i shoqi ishte një kollos i pashëm, politikan me emër që në rini. Edhe ajo nuk mbetej mbrapa. Megjithëse e shkurtër dhe topolake, syri i saj ta priste zemrën, si brisk. Ishin parë ashtu shkaras dhe shkëndijat e kryqëzimit të vështrimeve kishin ndezur vrulltas zjarrin e dashurisë. Ai fliste prej një podiumi me atë gojëtarinë magjepsëse dhe ajo dëgjonte gojëhapur.
Mjaftuan ca përplasje vështrimesh, si përplasje shpatash çeliku dhe atij sikur po i ngecnin fjalët në fyt. Ndërkohë asaj sikur po i vërdalloseshin mendtë dhe gati po rrëzohej e trullosur.
Oratori i ra shkurt fjalimit për bëmat e mëdha të Partisë së Punës në shërbim të popullit dhe, sapo zbriti nga podiumi, e rrëmbeu përkrahu topolaken.
- Do të martohesh me mua?! - i tha.
Dhe ajo nuk e kundërshtoi. Brenda një muaji vunë kurorë. Përkrah tij ajo zuri të mbahej si një zonjë e madhe. I fërfërinin qerpikët si pishëza të reja përqark dy liqeneve malorë. Dy sy magjepsës, sikur fshiheshin vështrimet e dy xhindeve përbrenda kaltërsisë së tyre…
Shefat e të shoqit filluan t'i vinin rrotull, t'ia lypnin ashtu si larg e larg. Nuk mbeteshin mbrapa as vartësit. Dhe ajo llastohej dhe dridhej e përdridhej edhe më shumë në sytë e ziliqarëve. I provokonte me vështrime, i joshte me ëmbëlsinë e fjalës, me buzëqeshjen enigmatike, i dehte me aromat e trupit, duke i prekur ashtu si shkaras, si padashur, si pa të keq, me cicët e mëdha që ngriheshin përpjetë si dy derrkucë të rebeluar, përbrenda një thesi bezeje. O Zot! Si tërboheshin të gjorët burra dhe lakmonin trupin e saj nusëror. Vartësit edhe druheshin, kurse shefat silleshin përherë e më të pacipë. Ndonjëri guxonte edhe t'ia përkëdhelte gjinjtë, ashtu si rastësisht.
Kjo lojë iu bezdis të shoqit, i cili filloi t'ia varte punës, t'u hakërrehej me vend e pa vend vartësve, t’u kundërshtonte eprorëve. Më i madhi i shefave guxoi ta puthte në faqe nusen dhe kjo sjellje e tërboi të shoqin. E goditi me grusht në hundë shefin, e përgjaku, përplasi derën e zyrës dhe u zhduk.
U turr e tërë policia dhe sigurimi i shtetit në gjurmim. U dyfishuan rojet në kufi. Mirëpo, çuditërisht, asnjë shenjë e tij. Ishte dimër me shira përmbytës. Thanë se mund të ishte hedhur në lumin e vërshuar, ujërat e kishin rrëmbyer trupin e tij dhe e kishin çuar në det ku patjetër e kishin kullufitur peshkaqenët. Dhe çështja u mbyll me kaq…
Nusja u vesh me të zezat e vejushës; në varreza ndërtoi edhe një qivur prej mermeri, me shpresën se dikur do të gjendeshin eshtrat e të shoqit dhe do të preheshin në banesën e fundit, si gjithë skeletet e të vdekurve. Dhe shkonte përditë pranë varrit madhështor, përulej përballë fotografisë prej porcelani dhe qante e qante pa pushim fatin e hidhur të të shoqit. Po i rridhte freskia, gjallëria dhe bukuria e nusërisë së bashku me lotët, përmes syve qaramanë. Po errej shkëlqimi joshës i dikurshëm i syve kaltëroshë. Vuajtjet dhe brengat e shpirtit po gdhendeshin vraga-vraga përherë e më shumë në fytyrën e saj dikur të lëmuar e gjithë rrezatim epshor.
O Zot! Po rrënohej e tëra në një gërmadhë të gjallë, vetëm e vetëm për të mbajtur betimin: Të tretej si qiri pranë varrit bosh, në pritje të eshtrave të të shoqit. Le të ndryheshin eshtrat e saj në atë ngrehinë vdekjeje, veç të mos e shihte si një strehë pa zot. O do të kallej kurmi i humbur i të shoqit, o kurmi i saj, në varrin e zbukuruar për merak!…
Mëtimtarë të shumtë, shefa dhe vartës të të shoqit që lakmonin të fshehtat e trupit të saj, rrekeshin, me lutje e dredhira, për t'ia kthyer mendjen, t'i largohej udhës së vdekjes. Le ta shkelte betimin për hir të rinisë, të ëmbëlsive që të dhuron jeta, po ajo nuk tundej, si kështjellë e paepur…
E joshte tmerrësisht hija e vdekjes, e eksitonte gjer në një gjendje të ekzaltuar epshore, gati-gati sikur përjetonte ndjesinë e një orgazme demoniake, çmendurisht marramendëse. E në atë delir i dukej se një qenie e padukshme ia thëthinte energjitë, ashtu pambarimisht…
Penelopa e Antikitetit thurrte e ç’thurrte pëlhurë me shpresë se dikur do të kthehej Odiseu e do t'ia zbonte mëtimtarët e pashqitshëm, kurse ajo, një Penelopë e viteve dymijë, më e paepur se Penelopa e Itakës, priste vdekjen me padurim. Po vdekja-Odiseu i saj po vonohej. Ndërkaq mëtimtarët gjithë lajka përherë e më kërcënueshëm i aviteshin betimit të saj...
Në varreza filloi të dukej rregullisht edhe silueta e një burri të hijshëm, që përulej e vajtonte me kuje foto-porcelanin e një nuseje të re. Burri vajtonte e vajtonte dhe as që vinte re se ç'bëhej rrotull qivureve. Ndoshta edhe ai ishte betuar të tretej si qiri i ndezur pranë varrit të bashkëshortes bukuroshe. Kuja e tij ishte aq e dhimbshme, sa që gruaja-Penelopë, Itaka, kështu e thërrisnin mëtimtarët me përkëdheli, harronte menjëherë të derdhte lotë mbi varrin e të shoqit të saj dhe, me kureshtje, po edhe nga pak xheloze, vërente sjelljet e burrit vajtimtar, pak më tutje. Burri dukej këmbëngulës, më i lidhur me betimin e tij.
I patundur, si gjithë burrat, mendonte Itaka, duke u munduar të justifikonte zilinë e saj ndaj vajtimtarit, me dobësinë e të qenit grua, femër, seks i dobët...
Një mëngjes vajtimi i burrit vejan ishte kaq i thekshëm, gërryes e lemerisës, saqë Itaka, e hutuar dhe e trembur për vdekje, e harroi fare përlotjen e vet dhe, instiktivisht, vrapoi drejt gjëmës së tjetrit. E mbërtheu për shpatullash dhe e shkundi fort. Burri rrotulloi një fytyrë të vrazhdë, të squllur vende-vende prej lotëve dhe pikëllimit.
Të dhimbte në shpirt pikëllimi i atij burri. Itaka mendoi se nuk i ka fare hije përlotja një fytyre burrërore, si ajo përballë saj; ndërkohë mundohej ta qetësonte.
- Më ler rehat në vdekjen time, të lutem! - protestoi i dëshpëruari gjer në marrëzi, duke rrufitur hundët qaramanthi si fëmijë qurrash. - Më ler të plas në vend dhe të shtrihem përgjithmonë në krahët e saj. Shih sa e re. E bukur si mrekullia e tetë. Shihe, të jep jetë me buzëqeshjen e saj, kurse unë i marri ia mora shpirtin. Unë, krimineli, vampiri! Njomëzakja ime, përvëluese si një pus me prush, në dashuri...
- Boll, pra, boll të lutem! Tretu ngadalë, ja kështu si unë, në do ta shijosh me gjithë mend pikëllimin. Le ta ndajmë bashkë dhimbjen. Edhe unë vdekjen pres. Si një statujë durimi. E dëshiroj edhe unë një vdekje të shpejtë, por më shumë vonon ajo, kur e lakmon, - i pëshpëriti të panjohurit në vesh Itaka, me një ton këngëzues ninulle dhe ia mori kokën në prehërin e e saj.
I përkëdhelte flokët e gjatë, mjekrrën e parruar, i fshinte lotët me mollëzat e gishtave dhe, teksa dëgjonte ofshamat e atij burri, zuri t'i rrëfente historinë e jetës së saj, si një përrallë gjumëndjellëse.
Burrit të huaj ia zbuti zemrën zëri i mallëngjyer i gruas dhe heshti një hop në shenjë respekti për fisnikërinë e saj. Pastaj, duke gëlltitur me pahir ofshamat e veta, si kafshata të hidhura, i rrëfeu Itakës, shkurt dhe ashtu si në përçartje, për vdekjen e tri grave të tij. Njëra më e re dhe më e bukur se tjetra. Dhe të tria kishin dhënë shpirt në krahët e tij, gjatë aktit dashuror. Ishte sjellë kafshërisht me ato gra. Sidomos me atë shtojzovallen e tretë. Vetëm njëherë arriti t'ia hypte. Ia mori shpirtin ai palloshi i tij, i gjatë e i trashë si pallë gomari. Vdiq e mjera bukuroshe sapo humbi virgjërinë. Ai, qorri, palloshi i depërtoi përbrenda, si hell në trupin e një qingji të therur e të rjepur, gati për t'u pjekur. Dhe ishte aq e zjarrtë në dashuri! Po nuk diti ta kursente, ta ruante ai farë vampiri. Pikërisht se i shkaktoi vdekjen femrës më magjepsëse, që kishte njohur ndonjëherë, nuk e donte më jetën e tij. Ishte betuar të flijohej patjetër pranë varrit të saj...
Burri fliste e qurravitej dhe Itaka përfytyronte skenat dashurore makrabre, që kishin shkaktuar atë lloj vdekjeje të padëgjuar ndonjëherë. Kishin vdekur tri gra. Mendo se ç'fuqi shpuese vdekjeprurëse kishte ai derr palloshi… Hata!...
Përfytyroi një grimë pallën e një gomari, ashtu të gjatë, të trashë e të murrëtier, duke u drejtuar midis kofshëve të saj ende të plota. Tak, tak i pulsoi një çast trapi, si një përplasje buzësh të etura në shkretëtirë. Dhe Itaka ndjeu një drithërimë epshore që i përshkoi trupin…
U gëlltit nja dy herë, si të ishte duke shijuar dy gllënjkat e fundit të një uji çudibërës. Pastaj vazhdoi të përfytyronte se si palloshi, i fryrë tej mase e i nxehtë, puthitej pas buzëve leshtore të trapit të saj dhe, ashtu gudulisës gjer në marrëzi, rrëshqiste e rrëshqiste drejt thellësive, ku pulsonin vullkanthi faqet e tejlëmuara të mitrës e shtrydhnin lëngjet epshndjellëse…
- O Zot!... Ç'egërsirë jam!... Si i menduakam dot të tilla kënaqësi çmendurake?! - iu gërmush vetes Itaka, e përmbytur nga një afsh i ethshëm dhe nga një dëshirë shtazarake për ta tërhequr e shtërnguar me tërë fuqinë pallën e burrit aty përbrenda thellë-thellë midis kofshëve të saj.
I mizëronte tërë trupi prej dëshirës dashurore, sado që kafshonte buzët për të mos e lëshuar veten. Përfytyroi edhe më tej se si koka sa një mollë e palloshit të ngrefur e mbështetur në mitër, rëndoi dhimbshëm dhe, duke shqyer muskujt, zuri të depërtonte në thellësinë mishtare drejt rropullive, si një shpatë gjakatare, që ngulet e pamëshirëshme e vdekjeprurëse nëpër një trup njerëzor…
O Zot!... Ndiente vetëm një molisje të përbindshme, sepse dhimbjet nuk ishte e aftë t'i perceptonte mendja e saj perverse. E si mund të përfytyroheshin të plota ato dhimbje gërryese që i shkakton njeriut depërtimi shpatëror makabër, duke i sjellë sakaq vdekjen?!... Ishte një ndjesi e papërjetuar prej saj. Me forcën e imagjinatës, ashtu topituras e verbtas, si nëpër një shpellë të errët e të panjohur, mundohej t'i avitej ndopak misterit të ndjesisë së asaj lloj vdekjeje tmerrësisht të përgjakur... Po veç ndiente përhumbje. Përhumbej e përhumbej e përhumbej…
O Zot!… Ç’llahtarë!…
Kjo përhumbje asgjësuese duhet të ishte vdekja!… Ja, këtë lloj vdekjeje meritonte ajo!... Ç’fat që e hasi papritur atë burrë!... E përse të mos plaste në vend ashtu e masakruar?… E dëshironte me gjithë shpirt një vdekje të tillë!... Ishte rasti të ndërronte mendimin për një vdekje të ngadaltë si e qiririt, që digjej përbri qivurit të bardhë prej mermeri e kullonte mbi barin e pashkelur... Kjo ishte vdekja që kishte ëndërruar deri më sot, mirëpo finalja i dukej e largët, sikur nuk do të mbërrinte kurrë... Vërtet ishte venitur prej torturës së përlotjes, po ishte lodhur më kot së prituri që të shuhej jeta e saj... Madje ndonjëherë mendonte se kandili i jetës ishte ende plot vaj, aq sa po ia soste durimin... E donte t'ia hyje me shkelma atij dreq kandili që t'ia derdhje vajin përdhunisht dhe patjetër do të shuhej... Kështu mund t'i thoshte lamtumirë kësaj bote dhe të niste udhëtimin për në jetën e përtej varrit, ku e priste përjetësia përkrah burrit të saj të dashur...
Vejani vazhdonte të dëneste ende me fytyrën mbështetur në prehërin e Itakës. Ajo i shpupuriste flokët teksa mundohej të frenonte ethet epshore që i kishte ngjitur aroma e atij trupi mashkullor. Nuk ishte çasti që ta lëshonte veten aq shumë e të tundohej prej pranisë së mashkullit në atë rast fatlumë… Vërtet rast fatlumë që i kishte sjellë përpara syve modelin e vdekjes më të bukur… Vdekje në prehërin e dashurisë!...
Bëheshin kohë që nuk i kishte shkuar në mendje të bënte dashuri, sado që shumë mëtimtarë kishin bërë të pamundurën për ta futur në atë kurth. Jo më kot e mbante veten dinjitare si Penelopa e lashtë… Dhe e tillë do të mbetej për hatër të të shoqit, që e humbi jetën në përpjekje për të mbrojtur nderin e saj… Ishte i vetmi mashkull që e kishte zhvirgjëruar dhe e kishte dashuruar marrëzisht… Me të e kishte përjetuar edhe betejën e fundit dashurore dhe, kurrsesi, nuk do ta këmbente besën që i kishte dhënë, me një flirt, cilido të ishte tunduesi...
Po kjo molisje që po e raskapitëte, ç'ishte vallë?!... Mos e dhënte Zoti e turpërohej para këtij vejani të përbetuar!... Sa më shpejt t'i jepte fund jetës e më mirë do të ishte, sepse ishte mashkull i papërballueshëm ky dreq vejani...
Bobo, ç'turp!... Vejushës, befas, na iu hap oreksi për seks, do ta përqeshte vejani dhe do ta bënte gazin e botës, sikur të nuhaste qoftë edhe një fije të dobësisë së saj... Prandaj ç'ta zgjaste... Vejushës i shkonte për shtat një vdekje solemne, siç ishte dhe betimi që kishte bërë para qivurit të të shoqit...
Aty për aty vendosi të flijohej… Le të vdiste si e përdhunuara e katërt e këtij xhelat-vejani...
U skandalizua vejani i gjorë. Sikur nuk u besonte veshëve. Vejusha përballë i kërkonte vdekjen, njëlloj si të ishte një kafshatë buke... Dhe përpëliste sytë, pa kuptuar se kush ishte i marrë: Ai apo Ajo...
Itaka nuk i la kohë ta mblidhte veten, po iu qep këmbëngulthi e vendosur të sakrifikohej... Në fund të fundit vejani ishte një mëkatar dhe duhet ta kuptonte se një viktimë më shumë, nuk e rëndonte shpirtin e tij prej xhelati... Nëse kishte ndërmend të pendohej, le ta linte pendesën për më vonë, pasi të përcillte edhe Itakën në botën tjetër... Le ta quante si gruan e tij të katërt… A nuk thonë se Zoti u lejon burrave deri në shtatë gra?!… Nëse Zoti kishte vendosur t'ia falte mëkatet atij xhelati, do t'ia falte edhe sikur shtatëdhjetë e shtatë gra të bënte fli...
Burri vejan u thye nga arsyetimi i Itakës. Fshiu fytyrën me duar, rrufiti disa herë hundët, ngriti supet dhe i hodhi një vështrim dyshues vejushës.
- Do Zoti e nuk ma rëndon barrën e mëkateve e të përfundoj në Ferr! - psherëtiu, kur pa vendosmërinë e gruas për të sfiduar vdekjen.
- Nuk të rëndon, përkundrazi të lehtëson, po të pendohesh sinqerisht, - tha Itaka dhe i dha fytyrës një pamje ironike, për të fshehur përskuqjen prej llavës së dëshirës për bashkim fizik me mashkullin, që iu ngjall përbrenda si një valë e zjarrtë padurimi, si të ishte nën pushtetin e djallit dhe jo të Zotit, në ato çaste.
Ngasje e mallkuar ai afsh seksual që po e përvëlonte në atë pikë kulmore të jetës, kur po ndërmerrte aktin më sublim të vetësakrifikimit... Mbase djalli donte t'ia përdhoste ceremonialin solemn të atij riti mortor… Mbase…
- Shtrihemi ndanë lisit, përbri varrezës, nëse nuk ndërron mendje, - belbëzoi vejani ende me dyshim.
- Sigurisht! - tha Itaka dhe hovi përpjetë si vajzë e re.
Vrapoi dhe u rrokullis mbi barin e njomë, nën hijen e lisit. Ndërkohë që burri afrohej ngathët, vejusha po zhvishej. Sytë i lëshonin ca xixëllima provokuese, si të donin të ngacmonin sedrën e xhelatit.
- Eja! - pëshpëriti me ton urdhërues, duke zgjatur dorën për t'i dhënë zemër vejanit, që po dridhej ethshëm përballë lakuriqësisë së saj.
Burri nuk priti ta lusnin, u turr vrulltas mbi trupin e kolmë të vejushës dhe, me një shkathtësi të admirueshme, nxorri pallën…
Sakaq gruaja ndjeu një therje djegëse midis kofshëve, përbrenda trapit kaçurel. Po i thyheshin brinjët, po i merrej fryma nga ai shtërngim i pabesueshëm mashkullor.
Teksa përpëlitej kuptoi se një uri seksuale e frikshme buronte nga çdo qelizë e vejanit, i cili e kishte pushtuar mjeshtërisht për të mos i shpëtuar përdhunimit. E ndjeu veten vërtet në kthetrat e vdekjes. Tani nuk kishte më vlerë pendimi. Donte s'donte, do të vdiste për të përmbushur betimin. Vdekja nxirrte krye në çdo tipar, në çdo lëvizje të burrit-hamshor. Mendoi se ky burrë ishte një xhelat i lindur dhe mbylli sytë për të vdekur...
Papritmas jehoi një e qeshur e fortë dhe e gjatë. Gruaja hapi sytë. Ç'ishte kështu kjo e qeshur satanike që dukej se buronte nga çdo gjethe e lisit të moçëm?!... Mos vallë po qeshte vdekja, teksa i hapte dyert e mbretërisë së saj?!...
E qeshura vazhdonte. Itaka, e tkurrur prej asaj mase të zjarrtë që përparonte ciklonthi thellë-thellë midis kofshëve, me vështrim nga qielli, e habitur përgjonte degët e lisit vigan, ku gurgullonte e qeshura... Po qeshte vdekja!... Ja tek shquhej!... Dhe i ngjante aq shumë një plakërushi... Njëlloj si roja i varrezës...
- Qesh ti, qesh se unë po vdes! - iu hakërrua vejusha vdekjes.
- Fryu ti, fryu se mushka ime mërdhiu! - ia ktheu plakërushi, pa e ndërprerë të qeshurën gjithë histerizëm.
- Qesh ti, qesh se unë po vdes! - përsëriti me zë të lartë inatçor Itaka, pa iu trembur syri prej vdekjes.
- Fryu ti, fryu se mushka ime e piu! - gërthiti rishtas plakërushi që sa s'po rrëzohej nga dega e lisit prej të qeshurave çmendurake.
E qeshura e plakërushit rrëmbeu çuditërisht edhe xhelatin që e pomponte gjithë qejf thellë-thellë midis kofshëve.
Vështroi një hop herë plakërushin në degë të lisit e herë xhelatin e saj dhe ende nuk po e kuptonte se ç'po ndodhte... Përgjumja që i kishte zaptuar qenien, iu shndërrua në një të qeshur veteksituese... Plakërushi qeshte mbi lis, xhelati qeshej mbi trupin e saj, kurse ajo qeshte ndën shpatën e xhelatit...
Ç'ishte kjo e qeshur si sëmundje ngjitëse?!... Patjetër që duhet të ishte përqeshja e vdekjes kjo hahurimë mbytëse!…
Plakërushi zbriti nga lisi dhe u ndal te koka e saj. Ndërkohë vejani po e pallonte kafshërisht.
- Vdekjen e prisja, po të palloheshe kështu në mes të ditës me diell, nuk e besoja... Vura bast për nderin tënd dhe e humba, vejushë... Më zhgënjeve poshtërsisht... Më humbe mushkën, të vetmen pasuri që kisha, vejushë… E paç faqen të zezë në jetë të jetëve, vejushë!… Ferrin paç për shtëpi në jetë të jetëve, vejushë!… Dhe ti, or pallosh, e gëzofsh mushkën time!... E gëzofsh dhe vejushën që ia ke shaluar aq bukur!... I gëzofsh të dyja mushkat! - shfryu vajtimthi plakërushi i gjorë dhe ashtu i kërrusur e dehuras u drejtua qorrthi për në koliben e vet në hyrje të varrezës...
Ishte vonë tashmë kur Itaka e kuptoi mashtrimin që ishte luajtur mbi nderin e saj... I panjohuri e shkërdhente dhe qeshte... Ndërkaq zuri t'i shpjegonte gruas së mashtruar se ai nuk ishte vejan, por thjesht një gjahtar femrash bukuroshe... Një tip qejfliu... Një lloj Don Zhuan që përdorte njëmijë e një marifete për të shtënë në dorë femrën që ia mbushte syrin... Kishte kaluar rastësisht përbri varrezës një ditë dhe ishte ndalur i habitur prej kujes së thekshme të vejanes së re... Rojtari plak i pati treguar se vejusha e kishte ndarë mendjen të tretej si qiri, duke lotuar pranë qivurit të të shoqit... Mirëpo ai, si Don Zhuan që ishte dhe duke i ditur dobësitë e grave, nuk e kishte besuar plakërushin e varrezës, që betohej e stërbetohej për ndershmërinë e vejushës... Dhe vunë bast... Secili me mushkën e vet... Dhe vetëkuptohet që bastin do ta humbte plaku, siç dhe e humbi...
Itaka fillimisht u xhindos nga loja e fëlllqur që luajti i panjohuri për ta çnderuar… I shkrepëtiu në kokë të protestonte, t’i hidhej mashtruesit në fytyrë, si ulkonjë, t’i nxirrte sytë me thonj, t’i ngulte dhëmbët në fyt, mor po të bëhej vetë vdekja e t’ia merrte shpirtin, ta shndërronte sakaq në kufomë... Po se mos kishte shpirt ai faqezi?!… Patjetër që ia kishte shitur të paudhit!…
- Aaa, aaa, aaa! - ulëriti befas me sa fuqi kishte, aq sa thonjtë i gjakosën pëllëmbët e duarve të mbledhura grusht…
Vuri re gjakun dhe heshti e hutuar… Për një grimë i vetëtiu në sy çasti i zhvirgjërimit… Iu rikujtua sakaq akti i parë dashuror, sesi ishte zhvirgjëruar prej burrit të saj… I ndjeri burrë, që kishte qenë aq i ëmbël!… Dhe në vend të rebelohej, psherëtiu… E ç'vlerë mund të kishte protesta, rebelimi, egërsimi pas atij akti përdhunues që më shumë i kujtonte herën e parë të dashurisë?!... Ndjeu se ishte e pafuqishme ndaj përdhunuesit magjepsës.… Madje mendoi se mbase duke pritur vdekjen, po i buzëqeshte jeta. Mbase po e rifillonte dashurinë nga e para… Dhe jo më kot po i dukej vetja se ishte rizhvirgjëruar gjatë një akti sublim dashuror…
- Boll me kaq këtu!… Shkojmë në shtëpinë time ta vazhdojmë lojën, - tha me zë të këputur prej molisjes që i shkaktonte furtuna seksuale, që i derdhte i panjohuri mbi shtatin e saj.
- … …
- Më dëgjon?!… Shkojmë! – urdhëroi Itaka ëmbël e ëmbël…
- Shkojmë, - pëshpëriti burri i huaj fitimtar, megjithëse nuk i bënte zemra të shqitej prej asaj dalldije ku e kishte përfshirë vejusha e ethshme...
Kaluan vite e vite dhe Itaka nuk hoqi dorë prej zakonit që ta ndante shtratin me këdo që lakmonte hiret e saj. Tërë mëtimtarëve u bënte vend në prehërin e vet dhe nuk kujtohej më për betimin e dikurshëm... Ai betim mbase ishte një lajthitje rinore... Simpatia për dinjitetin e Penelopës dhe për Odiseun-vdekje, ishin tashmë një tekë qesharake e nusërisë së shkuar... Të tjera huqe e karakterizonin tani në pleqëri... I pëlqente të sillej si Kleopatra e lashtësisë egjyptiane... Jeta për të ishte baras me një orgji me lypanakët e seksit...
Ndërkohë, pas periudhës së agjërimit vejushan, kur ajo ishte zhytur me mish e shpirt në nektarin e orgjive seksuale, mori vesh se i shoqi kishte përfunduar në Amerikë dhe po bënte emër, si një ndër politikanët dhe publicistët më të shquar të mërgatës...
Ua, burrëziu!… Po bënte qejf në Amerikë!… U bë i famshëm sa ishte gjallë, qerratai!… Dhe ajo famë e madhe na i mbeti edhe pas vdekjes, burrëziut, kështu arsyetonte Itaka dhe si për inat të tij zhytej e zhytej edhe më thellë në vorbullat marramendëse të mëkatit...
Ç’është e vërteta, pikërisht fama e të shoqit e kishte shtyrë në ngasje Itakën, ia kishte vënë trurin në punë aq sa të lozte rolin e një gruaje atdhetare, në sytë e bashkëkohësve, megjithëse këtë mundohej t’ia fshihte edhe vetes… Kishte menduar se mbase pavdekësia e emrit të të vdekurit do ta bënte edhe atë, Itakën, të pavdekshme… Përse të mos e gëzonte ajo atë lloj pasurie ideale?… Boll kishte vuajtur si vejushë e atij burri që e kishte braktisur të gjorën grua në ferrin shqiptar për të shijuar i vetëm parajsën amerikane!… Ç’i vetëm?!… Kushedi sa gra kishte ndërruar ai, qeni, në atë parajsë, ndërsa ajo vuante vejushërinë!…
Dhe kështu Itaka ishte joshur aq shumë prej asaj ideje sa nuk mbyllte dot sy as ditën e as natën… E joshi dëshira e pavdekësisë aq sa e nxiti të shkonte në Amerikë, ta zhvarroste kufomën e të ndjerit e t'ia sillte eshtrat në atdhe e t'ia rivarroste në vendlindje me shumë e shumë nderime. Kishte organizuar një ceremoni të paparë ndonjëherë, ku ishin ftuar tërë atdhetarët, miqtë e dashamirët e të ndjerit, burrëziut, që ishte tretur në dhe të huaj nga përkushtimi për të çliruar Shqipërinë nga komunizmi famëkeq…
Kështu pra, ishte dëshira për të trashëguar famën e të ndjerit burrëziu gjithë ai përkushtim atdhetar i Itakës dhe jo amaneti i tij, siç mundohej shpesh t'u mbushte mendjen mëtimtarëve… Po këtë ajo nuk donte t’ia pohonte as vetes e jo fantazmës së të shoqit, së cilës i përshpëriste të tjera e të tjera ligjërime si ninulla nga më gjumëndjellëset...
- I dashur, e ndjek apo jo arsyetimin tim?! - u kujtua befas të rifillonte dialogun me fantazmën. - Besoj se më kuptove se sa të vështirë e kam patur t'u shpëtoja ngasjeve të mëkatarëve dhe të mëkatit... Kështu, padashur, u bëra heroina e një anekdote dhe jeta zuri të më rrjedhë si nëpër anekdota...
Në dhomë zotëronin terri i plotë dhe heshtja. Po fantazma si nuk po ndjehej më?!…
Itaka u befasua prej vetmisë. Si kështu, kaq shpejt e paskësh lënë fantazma e të ndjerit burrëziu?!... Apo ishte thjesht zëri i ndërgjegjes që e kishte trazuar vetmimin e saj pleqëror?!... Psherëtiu rishtas…
- Sidoqoftë...
- Si sidoqoftë?!...
- Desha të them se nuk është mirë të betohet një vejushë...
- E përse të mos betohet?...
- Sepse... Sepse... Sepse jeta është e ëmbël...
- Dhe po qe se jeta është e ëmbël?!...
- Mëkati edhe më i ëmbël...
- Sidoqoftë...
- Sidoqoftë, betimi nuk i reziston dot mëkatit...

Shefki Hysa

Wednesday, December 19, 2007

Vlerësim për romanin "ROBÊR TÊ PAQES"

Fragment kritike letrare

...Figura e hijes që përndjek Ramush përndjekësin dhe elemente të tjera të së magjishmes si episodi i përshkrimit të ngrehinës së Ferrit, apo episodi i kthimit pas në kohë ku realizohet takimi i Kadaresë me mbretin Piro të Epirit, etj., të sjellin ndërmend atmosferën e magjishme që gjallon në eposin popullor çam dhe njëkohësisht të kujtojnë se sa me mjeshtëri i shfrytëzon autori Shefki Hysa të tilla gjendje ëndërrore në krijimtarinë e tij, duke shkrirë mrekullisht si me magji realen me irealen, jetën e vërtetë me ëndrrat e personazheve, duke u bërë kështu përfaqësuesi tipik i një lloj rryme të re të realizmit magjik me karakteristika nga më shqiptaret, disi i ngjajshëm me realizmin magjik që karakterizon veprën e Gabriel Garcia Markezit…

Ramush Kaleci është prototipi i ndjekësit, spiunit, i zagarit që i vete pas "gjahut" të vet dhe e persekuton derisa i bën gjëmën. Në një mënyrë të tillë ai ndjek edhe Kadarenë kur vjen në qytetin jugor bregdetar gjoja "për ta ruajtur", por në të vërtetë edhe për ta survejuar se ç’bën e me kë rri ai. Interesante në roman është edhe historia "e vjedhjes" së librit të Kadaresë që në fund përfundon në një blof për Ramushin dhe ky demaskohet përfundimisht.

Vepra e Shefki Hysës dallohet për një stil të zhdërvjellët e energjik, për një gjuhë të pastër, për një dialog të gjallë e tërheqës e për imtësi shprehëse të gjetura të cilat në tërësi e bëjnë të lexohet me interes e kërshëri nga ata lexues që kanë kërkesa të mësojnë sa më shumë nga ajo periudhë e zymtë e historisë sonë, nga koha kur sundoi diktatura komuniste.

Sokol Jakova

Thursday, December 13, 2007

MREKULLIA E RREME

Kur hapi sytë pa se rrezet e diellit fshiknin faqen e murit kundruall. Ishte koha për t’u çuar e megjithatë nuk lëvizi nga shtrati, veçse hapi njëherë gojën dhe nxorri krahët jashtë çarçafëve. Iu kujtua se mbrëmë kishte vrarë mendjen të ndryshonte diçka në jetën e tij. Të bënte patjetër diçka që ia vlen, që i shërben njerëzisë, por ende s’e kishte të qartë se ç’farë pikërisht. Le të mendohej edhe ca më mirë para se të vendoste për hapin që do të hidhte. Kishte gjithë atë kohë përpara deri në orën dy të mbasdites kur fillonte punën në atë ofiçinën e vjetër të autobuzëve. Ishte inxhinier mekanik.
Përditë i duhej të përsëriste të njëjtat veprime këto muajt e fundit. Të çohej rreth orës tetë, të vinte rrotull një copëherë sa të shpihej, pastaj të lahej te lavamani i vjetër dhëmbëckërmitur në qoshen pranë derës, të krihej në pasqyrën qorre gozhduar brenda fletës së dollapit të rrobave, të vishej dhe të dilte.
Si e linte pas hotelin e vjetër të beqarëve, nëpër një rrugë ende të paasfaltuar me godina pesëkatëshe anëve, mbërrinte në një kryqëzim ku haste ndonjë shok dhe futeshin në klubin e Pilurit për të pirë kafe. Pastaj zbriste drejt qendrës së qytetit për të ngrënë mëngjesin në taverrnën "Detari", pranë agjensisë së autobuzave apo te restorant "Peshku", në shëtitoren që zinte fill në portin detar. Më vonë do ta gjeje tutje bregdetit në drejtim të grykëderdhjes së Bistricës. Kotej në lloj lloj hamendjesh derisa te bryli i xhades, që linte pas zonën e banuar, shquhej ajo vogëlushja, gjimnazistja përparësezezë e jakëbardhë, që i zgjonte çuditërisht nostalgjinë e zogjve shtegtarë, dallëndysheve, mbase për faktin se shtegtonte çdo ditë prej fshatit në qytet ku kryente shkollën e mesme dhe anasjelltas. I regëtinte zemra teksa ngadalësonte hapat dhe priste që ajo të parakalonte përbri tij. E ndiente me çdo qelizë të trupit afrimin e vajzës dhe të rrahurat e zemrës padashur intonoheshin në atë trokun e saj prej sorkadheje. Mezi mbushej me frymë ato çaste, i drithmohej shpina dhe i ftohej zverku prej djersës. Ndiente edhe frymëmarrjen e saj të trazuar në njerin prej veshëve dhe nuk guxonte të kthente kokë. Një zë e ngucte së brendëshmi t’i fliste, mirëpo as që ishin përshëndetur ndonjëherë. Frushullonte ndjellëse si shushurimë pranvere përparësja e saj teksa largohej dhe ai mallkonte veten që përsëri e përsëri nuk ishte burrëruar për t’i folur. Po ajo ç’mendonte vallë tek ecte një copëherë e shqetësuar paralel me të pa guxuar të ngrente as sytë nga asfalti?! Vajza zhdukej tutje dhe ai veç psherëtinte me mendimin se të nesërmen do të shpërthente patjetër. Do t’ia zbraste si krismë pushke ç’ndiente në zemër. Mirëpo të nesërmet sikur nuk kishin të sosur duke ndjekur heshturas njëra tjetrën. Dhe ai sa herë shihej me vajzën i dukej sikur ia fshikte fytyrën e mandej zemrën krahu i një dallëndysheje në fluturim.
- Obobo! Kushedi sa do të ketë shkuar ora për në punë, - i thirri befas vetes dhe brofi në këmbë i tromaksur.
Zuri të vishej nxitimthi, por çuditërisht rrobat nuk ishin më ato të parat. Vuri re se po vishte një kostum krejt të ri prej stofi të rrallë nga më të kushtueshmit, që shkëlqente si edhe dhoma e mbytur në një dritë të mahnitëshme të kaltëreme, si dritë gjumi, por shumë herë më xixëlluese. Nuk po kuptonte nëse ndrinte kështu dielli nga jashtë dritares apo llampa elektrike. Edhe mobiljet ishin të tjera, të mrekullueshme, dhe mbanin erë varak si të saposjella nga zdrukthtaria. Donte ta vërente gjatë këtë ndryshim përrallor të mjedisit, por mendimi se mund t’i ikte autobusi e shkuli nga vendi. U turr jashtë.
Te hyrja e ndërtesës niste çuditërisht një pyll me drurë madhështorë kurorat e të cilëve drithëroheshin si fontana të blerta, që i suleshin një ajri të kuqërremtë. Mbeti një hop i nemitur prej asaj pamjeje të ëndërrt, por e shkundi zëri i një kali të kuq, i cili iu shfaq papritur prej thellësive të pyllit.
- Eja, Imzot, hipni dhe mund t’ju shpie ku t’ju dojë e bardha zemër, - shqiptoi kali i përulur njerëzisht.
- Desha të shkoj në punë, po të duash më nxirr te stacioni i autobusit, - ia ktheu djali gati pa mend në kokë prej atij kali me të folur njeriu.
- Është vonë, Imzot. Ju në këtë orë ktheheni nga puna… Më mirë po ju çoj tek e dashura… Ka kohë që ju pret… Më tha se sonte duhet të takoheni patjetër, - u ndje përunjësisht kali, si ata shërbëtorët e qëmoçëm të përrallave me mbretër.
- Ç’e dashur, më thua, unë s’e njoh, madje nuk kam fare të dashur?! - kundërshtoi habitshëm djali.
- Njiheni, Imzot, njiheni! Jeni takuar sa e sa herë në ëndrra, - nguli këmbë kali.
- Atëherë si të duash, më ço tek ajo, - u dorëzua djali dhe hovi në shpinën e kalit, që sakaq fluturoi përmes drurëve që fërshëllenin lloj lloj cicërimash e melodish të magjishme.
U ndalën nën kurorën e një ulliri gjigand mijëvjeçar trugun e të cilit vështirë ta pushtonin edhe krahët e shtatë divave. Druri u ça me krismë dhe në portën e sapohapur u dha një krijesë fosforeshente në trajtën e një vajze si të njohur si të panjohur, e cila i ngjante paksa asaj mikes së tij gjimnaziste dhe rrezatonte një nur ëmbëlsisht magjepsës.
- Jam e Bukura e Dheut. Ma jepni dorën, i dashur, - këngëzoi zëri i saj dhe djali pati përshtypjen se ai zë melodioz rrënqethte edhe gurin e drurin.
Zgjati krahun, ajo ia rrëmbeu dhe fluturimthi, si në ëndërr, humbën nëpër një varg sallonesh mbretërorë dhe u ndalën në mes të një biblioteke madhështore me një pafundësi librash. Djali u mrekullua. E harroi të Bukurën e Dheut dhe filloi të bariste përbri atyre librave të çuditshëm, që sapo t’i prekje të tregonin me zë njerëzor titullin e vet.
- Në këtë Bibliotekë është gjithë thesari i dijeve njerëzore. Këtu gjenden edhe librat e Bibliotekës së famshme të Babilonisë, zhdukur këtu e mijëra vjet të shkuara. Janë të tuat, po të pëlqejnë, - tha e Bukura e Dheut.
Djali i magjepsur nuk ia ndante sytë asaj Mrekullie të panjohur nga njerëzimi.
- Ç’të sheh syri janë të tuat. Edhe unë e jotja jam, - vijoi e Bukura e Dheut me tonin këngëzues.
- Me një kusht…, - u ndie djali me gjysmë zëri.
- Pa kushte! Thesari dhe unë të përkasim ty, djalosh, - u ndie lutshëm e Bukura e Dheut.
- Dua që këtë thesar ta vë në shërbim të njerëzimit. Vetëm kështu ka vlerë kjo Mrekulli e tetë e zbuluar prej meje, - theksoi djali.
- Nuk bën ta shohë as drita e diellit, këtë Mrekulli, - iu përgjërua e Bukura e Dheut.
- Atëherë qenka e rreme madhështia e saj! Unë nuk mund të dua një Mrekulli të gënjeshtërt! Duhet ta dish se njerëzimi ka humbur shumë me zhdukjen e Bibliotekës së famshme të Babilonisë. - ia ktheu prerë djali.
- Mos u ngut, djalosh, lere mënjanë njerëzimin dhe humbjen e tij. E meriton ti Mrekullinë. Ne të përkasim ty dhe vetëm ty.
- Jo! – klithi djali. - Nuk më lypset kjo Mrekulli, derisa nuk më jepet mundësia të ndihmoj njerëzit me vlerat e saj.
- Harroji njerëzit dhe merru me veten, Imzot. Ti nuk ekziston për ata. Nuk janë kujtuar kurrë për ty. Përse t’u shërbesh njerëzve, të cilëve nuk u bën asnjë përshtypje ekzistenca jote?! E meriton ti shërbimin e tyre, e meriton dhe Mrekullinë. Mos i bjer të mirës me shkelm, por hapi derën, kur të troket. Njëherë të vjen zogu në dorë, thonë, - iu lut e alarmuar e Bukura e Dheut.
Djali u mendua një hop. E Bukura e Dheut u zgjat dhe e puthi magjishëm aq sa gati u deh nga ëmbëlsia qiellore e buzëve të saj dhe po e pushtonte gjumi ashtu siç ishte, në këmbë.
- Jo, e dashur, nuk mund ta pranoj dhuratën tënde. Mbase nuk ekzistoj vërtet për njerëzit, nuk e dinë sa vlera kam brenda vetes, mirëpo unë pikërisht për këtë dua të ndryshoj. Dua të bëhem dikushi, të jem mes tyre, të më shohin me sy, të më prekin me dorë, të më perceptojnë me mendje, të më ndiejnë me zemër, t’u pakësoj hidhërimet dhe t’u shtoj gëzimet. I tillë jam unë. Dua që ata ta ndjejnë se po u shërbej sadopak dhe të thonë: Është gjaku ynë! Pra, unë dua të jem i dobishëm për njerëzit, dua gjithçka që u shërben atyre.
E Bukura e Dheut psherëtiu dhe qeshi përdhunshëm.
- Nuk më beson?! - hovi djali i vrarë në sedër.
- Edhe mua kërkon të më vësh në shërbim të njerëzve?! Edhe dashurinë time?! Dashuria ime është e shenjtë dhe të përket vetëm ty, kurrkujt tjetër! Kurrsesi nuk mund ta besoj se je kaq naiv! – theksoi hidhtas e Bukura e Dheut e përlotur.
Zhgënjimi i lexohej qartë në gjithë qenien…
Djali u mek prej reagimit të saj, madje i erdhi turp nga vetja për atë keqkuptim të tmerrshëm, mirëpo e mblodhi në një grimëherë veten dhe shpërtheu pikëllueshëm:
- E ndiej me shpirt dashurinë tënde të shenjtë dhe as që mund ta mendoj t’ia fal dikujt tjetër atë dhuratë të Zotit, e dashur. Nuk jam aq i papjekur. Në shërbim të njerëzve dëshiroj të vë "Mrekullinë" e këtij thesari, jo ty, mos më keqkupto. Njerëzit e gjorë janë aq të dëshiruar për dije, unë ndihem aq i etur përballë këtij thesari, por më ngjan veç me një mirazh shkretëtire, po qe se nuk më shuan etjen…
- Kjo Mrekulli është paja ime dhe të dyja bashkë jemi dhuratë e mjaftueshme për të shuar etjen tënde, besoj! Paja e nuses, vetëkuptohet, nuk vihet në shërbim të kujtdo apo jo?! - e ndërpreu vrazhdas ligjëratën e tij e Bukura e Dheut.
Djali heshti.
- E pranon apo jo këtë dhuratë të shenjtë?! - briti sa e paduruar dhe inatçore e Bukura e Dheut.
Djali ngriti supet kokëvarur.
- Po a jo?! – jehoi lëngueshëm zëri i saj.
Djali u kapërdi mekur. Si mund t’ia mbushte mendjen të Bukurës së Dheut se dijet e tij nuk vlenin asgjë, po të mos shuante me to kureshtjen njerëzore, po të mos zbuste sadopak me to përvëlimin e përhershëm të etjes së pashuar të llojit të vet aq pak të dijshëm përballë misterit të Universit?! Me sa duket ishte e pamundur. Dhe ai nga praktika njerëzore ishte mësuar se njeriu e kishte të pamundur të bashkëjetonte me të pamundurën. Të bashkëjetoje me të ishte absurditet. Do të thoshte të bashkëjetoje një jetë me gënjeshtrën. Dhe kjo ishte e papranueshme për një djalë si ai, me atë moral, me ato bindje, me atë cak njohjeje për jetën. Ja që kështu ishte gatuar ai…
- Po apo jo?! - u përsërit zëri i së Bukurës së Dheut, edhe më i largët, më i akullt, më i mprehtë si tehu i një shigjete vdekjeprurëse.
- Jo! – ngulçoi dhimshëm djali.
Pati ndjesinë se shigjeta e akullt e zërit të saj ia përshkoi tet e tej zemrën dhe u këput e ra plasur.
- Atëherë lamtumirë, djalosh! Udhë të mbarë për në botën e njerëzve.
- Lamtumirë, moj e Bukura e Dheut! Lamtumirë, ti, Mrekulli e paarritshme! - nëpërdhëmbi përgjumësh djali dhe sakaq u zhbë ajo botë e ëndërrt me një krismë të frikshme prej qelqi.
Befas hapi sytë dhe ndjeu se një dorë e padukshme e kishte flakur sakaq nga ajo parajsë e magjishme ëndrrash në realitetin e ftohtë të dhomës. Rrotulloi vështrimin dhe në dyshemenë prej çimentoje, midis krevatit dhe komodinës, shqoi qelqurinat e copëtuara të brokes së ujit, që, me sa kuptonte, e kishte rrëzuar padashur teksa flinte, me lëvizjet instiktive të krahut.
- Mirëseerdhe në realitetin njerëzor! - i thirri vetes gjithë gëzim dhe, si hodhi tutje çarçafët, brofi në këmbë me mendimin se duhet të ndryshonte diçka nga kjo e përditshme e njëtrajtshme ngjyrë gri.
Të ardhmen e tij patjetër do ta ngjyroste me ngjyrat e ngrohta të ëndrrave dhe do ta vinte në shërbim të njerëzimit. Vetëm kështu mund të kishte kuptim jeta për të tani e tutje…

Shefki HYSA
KETRUSHJA
Tregim


Xhadeja e asfaltuar, tmerrësisht e drejtë, çante midis një pylli drurësh përherë të gjelbëruar dhe zhbëhej diku në horizont. Po ta vëreje me kujdes, horizonti të krijonte idenë e humbjes ose më saktë të një përzierjeje ngjyrash në një ngjyrë të vetme rrëqethëse, pa një emër të qartë, tejet gricëse, të urryer, tmerrësisht të urryer… Treteshin bluja e amëshuar e qiellit, e blerta e pemëve dhe e hirta e asfaltit dhe lindte ajo ngjyrë e paemër… Oh, sa ngjyrë e urryer!… E urryer dhe e frikshme njëherësh, ndoshta se të vriste sytë me atë pamjen e pakëndshme të një velloje monotone, që të ngjallte aty për një mori ndjenjash gërryese, pikërisht të kundërtat e asaj ndjesie që i ngjall përballë altarit dhëndrit velloja e bardhë e nuses. Të fanepste vellon e vdekjes ajo ngjyrë e paemër dhe të dukej se xhadeja të flakte drejt e në Ferr… Të çonte apo nuk të çonte kund ajo rrugë?!…

Mbrapa shpinës, diku llahtarisht larg, zinte fill qyteti, edhe ai i hirtë, si ta kishte kapur vdekja për fyti, duke ia mbytur dalëngadalë ngjyrat e natyrës…

Ku të shkoje?!… Mbrapa pragvdekjeje, përanash, majtas e djathtas pyll i paanë hijerëndë e makthndjellës, para pafundësi e frikshme… Ferr…

- Oh! – klitha me një zë vëngues, që m’u shkëput nga thellësitë e krahërorit. – O Zot, më jep fuqi për të kuptuar këtë mister udhëkryqesh!

Çuditërisht, pa qenë në një udhëkryq shkretëtire, përjetoja ca ndjesi të kobshme. Një zë tundues më këngëzonte në vesh:

- Ngado të shkosh, vete dhe nuk kthehesh, ngado të shkosh, vete dhe…, ngado të shkosh…

Mos ndoshta kisha humbur në viset e përrallave dhe kushedi çfarë shtojzovalle, kuçedra, dragonj, diva, xhindë e më the të thashë, do të dilnin prej pyllit për të më gllabëruar?!… Ku ta dish?!…

E rivlerësova edhe një herë gjendjen time dhe nuk po kuptoja nëse isha në ëndërr apo në zhgjëndërr, i fjetur apo zgjuar, në këtë apo në atë botë… Nuk e shpjegoja dot sesi kisha përfunduar në këtë gjendje… Sikur më kishin grabitur prej shtëpisë dhe, ashtu të magjepsur, më kishin lënë shumë larg njerëzimit, në një rrugë marrëzisht të drejtë, midis një pylli të paanë, mua-njeriun çmendurisht të paditur… Dhe ajo rrugë nuk të shpinte askund ose të vërviste drejt e në prehrin e vdekjes…

Më dukej vetja nën pushtetin e një lloj komeje, nga e cila nuk i shkëpusja dot vetes asnjë reagim, as lëvizjen më të imtë muskulore, sikur më ishin mpirë jo vetëm arsyeja, por edhe vetë instinktet, dhe as që kisha pikën e dëshirës për të lëvizur nga vendi në cilindo drejtim… Sikur isha një pemë e tharë më këmbë në mes të asfaltit… Dhe ç’mund të presësh nga një pemë e tillë në një udhëkryq gjithandej pafund?!…

Befas diçka lëvizi… Patjetër... Vura veshin në përgjim…

- Prrr, prrr!…

Ishte një tingull i thatë, si i një cope lëkure të shkërmoqur nga trungu i pemës së tharë… Mos ishte ndonjë tingull jashtëtokësor?… Mos më bënin veshët?…

- Prrr, prrr!…

Tingulli u përsërit me ritmet e përmasat e reales… Nuk ishte i gënjeshtërt?!…

U detyrova të ktheja kokën anash, i prirë nga valët e tingullit. Dhe më mbiu para syve një topth i gjallë, i rrokullisur nga pisha më e afërt buzë xhadesë. Topthi u shpalos dhe u ravijëzua një kafshëz e jashtëzakonshme, me një fytyrë të vockël vezake ngjyrë gri. U ngrit në dy këmbët e pasme dhe me dy këmbëzat a duarëzat e para fërkoi faqet. Dy syçkat i shkrepëtinë si thëngjij të sapondezur. U rrotullua rreth vetes, duke tundur e shkundur një bisht shtëllungë shumë më të madh se trupi, sikur donte të më lavdërohej me krenarinë e vet, atë ngrehinëz leshtore, që lartësohej përpjetë e harkohej si çadër mbi kokëzën e vogël.

- Prrr, prrr! Prrr, prrr! – u ndie rishtas tingulli dhe mua m’u duk sikur më foli krijesëza.

U shtanga edhe më.

- Nuk më njeh?!… Bën sikur s’më ke parë kurrë?!… Më duket se më paske harruar!… Hi, hi, hi!

– shpërtheu ajo qenie me zë njeriu, shoqëruar me një të qeshur tallëse, dhe sepse më xixëlloi ideja se pas asaj vogëlaneje fshihej patjetër një nimfë, xhinde ose vetë e Bukura e Dheut…
Ai zë më tingëllonte sa i njohur sa i panjohur dhe ende pa u shuar mirë valët e tij, më përhitej silueta e një vajze, të cilën e kisha hasur dikur diku...

- Vogëlushe, ti je?! – klitha instinktivisht dhe ndjeva që trupin e akullt të ma përshkonte një valë ngrohtësie e gjallërie.

- Jo, jam Ketrushja! – qeshi gjallesa përballë me habinë time naive.
- Ketrushja?! Cila Ketrushe, moj, se më luajte nga mendja! - brofa në vetvete dhe sikur u ndjeva i çliruar prej atij drunjëzimi, që më kishte pushtuar tërë qenien.

- Nuk thua se të solla në vete prej marrëzisë që të kishte zaptuar?!… Jam Ketrushja, e bija e Ketrit… Jam mbretëresha e këtij pylli, - ma ktheu ajo nazetare, disi e fyer në dinjitetin e saj, prej paditurisë sime.

- Aha, qenke Ketrushja! Mbretëresha e pyllit! Po këtë pyll sikur e ka shkretuar vdekja, ku janë banorët e tij, Madhëri Ketrushe?! – vazhdova jo më pak i habitur dhe i magjepsur prej ligjëratës së asaj krijese misterioze, që ende nuk më kujtohej se ku e kisha hasur në kohët e shkuara, para se ta humbisja gjallërinë, në atë rrugë të pafund…

- Jam Vogëlushja, e zbritur nga Bjeshkët e Zanës së Mujit, nuk jam Ketrushja!… Kaq shpejt më harrove!?… Për cilën Ketrushe më flet, mor djalë i mbarë?!…
- Vogëlushja?!… Vogëlushja apo Ketrushja je, moj xhane, se ma bëre kokën rrëmujë, me mbretëri pyjesh e me bjeshkë legjendash?!…
- Nuk thua shyqyr se të kthjellova kujtesën nga magjia e marrëzisë, mor bukurosh i fjetur?!…

Nuk t’u kujtuakan as Vogëlushja e as Ketrushja?!… E meritoke të mbetesh i ngujuar në këtë rrugë pa krye, si krushqit e ngrirë prej fuqisë së Zanës në Bjeshkët e Mujit! - më ndërpreu e zhgënjyer Ketrushe Vogëlushja dhe sakaq më ktheu shpinën për të humbur nëpër drurët e pyllit shkretan…

Vetë fjala "humbje" më tmerronte, aq më tepër që vërtet ndihesha i humbur në një udhë të magjepsur që s’të shpinte askund... Rrugë pa krye dhe fund… Rrugë e vdekjes… Befas në këtë rrugë më ishte shfaqur simboli i gjallërisë dhe për çudi po më linte përsëri vetëm me vellon e vdekjes, sepse nuk dija se si ta trajtoja jetën…

- O Zot! Më jep jetë të ndjek jetën! – bërtita sa kisha fuqi dhe u turra rrufeshëm drejt pyllit për të gjurmuar Vogëlushe Ketrushen…
Vrapoja qorrazi prej tërbimit, kur ndjeva të më përplasej koka pas trungut të pishës.

- Jam këtu, majë bredhit! - ndjeva zërin e njohur hokatar.

Më drithëroi tërë qenien ai zë dhe më mbushi me jetë e gjallëri. Sikur më ripërtëriu në çast fuqia e Zotit, për të triumfuar mbi njëtrajtësinë e vdekjes…

- Më prit, Ketrushe! – thirra i ngazëllyer dhe mjegullthi përqafova bredhin.
- Jam Vogëlushja, jo Ketrushja, mor harraq!… Jam te pisha përbri…
- Po të ndjek, Vogëlushe. Zëre se të zura!…

- Jam Ketrushja, mor katran!… Mbretëresha e pyllit shkretan… E bija e Ketrit Bishtshtëllungë, - qeshte e tallej e tallej e qeshte ai zë këngëzues dhe unë sa s’pëlcisja prej marazit për pazotësinë që kisha ato çaste...

Ketrushe Vogëlushja ose Vogëlushe Ketrushja, gjithnjë e më shumë më kujtonte një sajesë të imagjinatës, që lodronte veç në shkretëtirën e fantazisë sime të sëmurë. Dhe këputesha e rrokullisesha në honet e dëshpërimit, ashtu i stërmunduar pas asaj gjuetie të pafat. Kaloi kështu një periudhë e gjatë përgjumjeje e rrokapjekthi fyta-fytas me pishat e bredhat e pyllit dhe gjahu im nuk dukej kund, veç zërit të tij përqeshës që jehonte gjithandej…

Erdhi një çast që vendosa të hiqja dorë përsëri nga jeta dhe të rifundosesha në prehrin e vdekjes. Pikërisht atëherë ia behu përballë meje Ketrushe Vogëlushja edhe më magjepsëse… I ngjante një shtëllunge rrezëllitëse vetëtime, që mjafton të shkrepte dhe, me shpejtësinë e dritës, sa hap e mbyll sytë, i përshkonte tërë hapësirat midis drurëve përjetësisht të gjelbër…
Megjithëse i drobitur, gati i përhumbur në krahët e dremitjes, mblodha aq forca sa për ta këqyrur me dashuri atë krijesë fantastike…

- Jam unë, jam prej mishi dhe gjaku, kam një shpirt dhe jam e vdekshme si ty, por di të mbijetoj… Ja ku më ke, më prek po të duash! - tha befas Ketrushe Vogëlushja, Mbretëresha e pyllit, me një zë të butë tejet ledhatar të ngarkuar paksa me nota pendese, por unë nuk kisha më energji as të lëvizja gishtat…

Vura re me kureshteje buzët e saj të holla, dhëmbët e bardhë, të veckël e të mprehtë si të gjithë brejtësit, fytyrën e saj vezake të vogël, paksa të hequr, prej gjimnastikës së përjetshme të llojit të vet nëpër degët e drurëve të pyllit, xullufet e ballit, atë vështrimin xixëllues, që përhumbej hera-herës nën krifën e krenarisë, që fliste për një tipar të rrallë të asaj qenieje: lirinë e egër, dhe aty për aty mendova sesa të vështirë do ta kisha zbutjen e saj…

- Nuk më do më?! – rrudhi turinjtë ajo dhe sakaq hovi e m’u rrok në qafë si një gëzof me një ngrohtësi të magjishme, që e kisha ëndërruar aq gjatë sa nuk mbahej mend…
Ç’ngrohtësi!… Më dukej sikur shtërngoja në krahërorin tim vetë të Bukurën e Dheut…

- Pse, të kam dashur ndonjëherë?! – murmurita i çuditur.
- Gjithmonë… në jetë të jetëve, veçse i kemi munguar njëri-tjetrit kohë të tëra!…

- Atëherë, eja, eja me mua! – thashë dhe brofa i gëzuar me mendimin se, duke u shoqëruar me këtë krijesë përrallore, do t’i tërboja tërë miqtë e mi, të cilët më kishin shitur mend një jetë me ato gjallesat, që u vërtiteshin përqark…

Kaluan ditë, javë, muaj e vite dhe mua nuk më shteronte dashuria për Ketrushen… As asaj për mua… Na dukej se bota merrte frymë prej dashurisë sonë…

Mirëpo lumturia nuk zgjat shumë në këtë jetë, si të ishte lëndë e një bote tjetër…
Dikur kuptova se miqtë e shokët zunë të ma kishin me hile… Ndoshta xhelozë për atë qenie të rrallë, që më kishte sjellë pranë Zoti, çuditërisht, në vend të më përgëzonin, mundoheshin të më zbehnin vlerat e saj, duke lëvduar ato sajesat e veta, ca luanesha, tigrica, ulkonja, qenushe, mace, miushe, dhelpra, pula e lloj lloj gjallesash nga më mburravecet, më keq se pallonjtë, më llafazane se papagallët… Eh, shoqëria!… Më shumë u dashka të ruhesh prej saj?!…

- Ketrushja!… Gjë e vogël dhe tekanjoze… E egër, e egër dhe misterioze, që mbase nuk ka për t’u qytetëruar kurrë!… Zgjidh më mirë një luaneshë… Zonjë në xhungël dhe në kopshtin zoologjik… Shiko sa të lumtur ndihemi ne me madhështinë e tyre! – nuk më linin të qetë padronët e mbretëreshave të xhunglës…

- Më mjafton lumturia ime! – ua prisja ziliqarëve…
- Si të duash, por luaneshat janë lezeti i kësaj jete! – këmbëngulnin.

- Edhe ketrushet… Cilido ka shijet e veta… Pastaj nuk lezetohet pylli vetëm me luanesha… duhen edhe kaprollet, edhe… secila gjallesë ka bukurinë e vet dhe e bën më të larmishme jetën e pyllit, me praninë e saj… Edhe ketrushet!… Edhe ketrushet!… Edhe ketrushet!… Janë gjëri më i rrallë i botës së egër! - i ngacmoja shokët shtriganë, aqsa më kthenin shpinën e zhdukeshin në çast për t’u dukur të nesërmen edhe më bezdisës…

Po ç’kishin me mua?!… Sikur u vriste sytë lumturia ime?!… I tërbonte veçanësia e Ketrushes?!… Donin të më shihnin me doemos, si veten e tyre, përbri gjallesave të zakonshme, ose të vetmuar?!… Ja që unë i kisha ndryshe shijet… më lumturonte Ketrushja!…

Eh, kjo jetë!… Stërmunduese… Mizore jetë!… Vjen një ditë dhe njeriu lodhet prej peripecive të saj… Edhe mbinjeriu lodhet prej intrigave… Dikur u lodha edhe unë… Më lodhën intrigantët… Ata që i quaja miq e shokë… Edhe mikeshat e shoqet… Të gjithë të njohurit ziliqarë… Më lodhën shumë…

Desha s’desha vendosa të ndryshoja, të vetmohesha rishtas… Larg sa më larg intrigantëve dhe intrigave… Ketrushen e lëshova në pyll… Me dhembje… E ktheva përsëri në vendin e origjinës… Aty mes pemëve, mes llojit të vet, ketrave… Dhe i ktheva shpinën me mendimin për t’u shkëputur përgjithmonë prej saj, por nuk e di seç më mbante lidhur me të kaluarën e përbashkët... Një lloj dhembjeje e parrëfyer…

Dilja nganjëherë ashtu si rastësisht buzë pyllit dhe fërshëlleja, pastaj i ngreja veshët në përgjim… Ndieja sesi ma kthente pylli fërshëllimën… Frushullonin gjethet e drurëve dhe Ketrushja, si një shtëllungë ere, trung më trung, shfaqej midis degëve të drurit më të afërt…

- Prrr, prrr, prrr, prrr! - më përshëndeste me gjuhën e vet të stërlashtë.
I shkëlqenin sytë nga lotët… Brofte e bridhte një copëherë përballë si të më kujtonte kohët e shkuara dhe, teksa përballej me akullnajën e shpirtit tim, dalëngadalë, ashtu e trishtuar, kokulur kthehej rishtas në vendin e ketrave…

Më në fund ndjeva se po më torturonte kjo aventurë… Dhe vendosa të ndiqja rrugën e vetmimit, me një mall të vjetër në shpirt, në xhadenë e pafund të dëshpërimit, midis pyllit, njëherësh afër dhe larg Ketrushes…

I vetmuar… Ku i dihet…



Shefki Hysa

Shefki Hysa, tregim

MAGJIA

Kurrsesi nuk mund ta shpjegoj dot, por një mbrëmje m'u duk vetja si në thonjtë e magjisë. Më kishte mbërthyer të tërin, trupin ma shtrydhte si një ethe e keqe, më shtërngonte fytas çuditërisht edhe shpirtin, megjithëse Zoti e di se sa të madh e kam. Shpirtin tim të lirë, që nderet ndoshta edhe si një qiell maji me tërë virgjërinë e vet erëkëndshme, mbi ata që më rrinë kurdoherë të pranishëm, të mirët e të ligjtë, ata që m'i ngrejnë e ata që m'i rrëzojnë urat e mirëkuptimit me këtë botë të përkohshme, që më sjellin sa herë ndër sy shëmbëllimin e xhenetit dhe të xhehnemit. Mirëpo kush ia ka ngenë të mrekullueshmes së një qielli pranvere nëpër këto mote kaq të vështirë, kur njerëzit janë shndërruar në makthe paraje, madje edhe fëmijët në barkun e nënave?! Kështu edhe me shpirtin tim derisa u ndjeva si në kthetrat e magjisë. Po, në kthetrat e magjisë, që tashmë hovte në xhunglën e fantazisë sime si një luaneshë e uritur përmbi prenë e saj...
Oh, e di që do të më quani të lajthitur, të sugjestionuar, të hipnotizuar, të përçartur nëpër truallin e skëterrshëm të ndonjë ëndrre të keqe, a ku di unë se ç'epitet mund të më vini, kur përmend magjinë. Puna juaj, megjithatë, në fund të fundit, gjëja e gjallë, produkt i dhunës së saj, jam unë. Duke më vërejtur do ta kuptoni menjëherë shpërfytyrimin e qenies sime. Ja, shihmëni fytyrën e parruar e të tretur, me hundë e buzë të çara, të përgjakura, me mollëza tërë puçra e dregëza gjurmë thonjsh e dhëmbësh bishe; flokët e gjatë, të kërleshur, të ngatërruar e të përbaltur, të rrallë e më të rrallë në ballin e zmadhuar e të rrudhur edhe më prej tmerrit të strukur thellë kafkës që po më ravizohet qartë e më qartë. Shihmëni trupin e mpakur e të mardhur si prej lëngatës së pleqërisë më të egër të parë ndonjëherë brigjeve njerëzorë. E, pra, a nuk ndieni edhe ju ndopak frikë, dhembje, mëshirë, neveri, tallje a ç' ju thotë zemra prej katandisjes sime?...
Po më vëreni me vëmendje?! Mos më keni parë edhe herë të tjera kështu dhe po kruani kujtesën? Mos e lodhni trurin se vërtet diku më keni hasur ashtu të përplaguar e të drobitur prej asaj kacafytjeje të gjatë e të stërmundimshme me Dullë Xhehnemin, mirëpo jo kaq të vrarë shpirtërisht. Atëherë isha i ri dhe në prehrin e djalërisë ndihesha si Tantali mitologjik gjithë muskuj e jetë në gjirin e tokës mëmë. Më pinin gjakun ventuzat e Dullë Vampirit e ma rikthente rinia ime, shpirti i dëlirë si ëngjëjt e Zotit... Kurse sot, aha... e shihni si jam rreshkur, po më jep shpirt edhe shpirti prej terrorit të magjisë...
Nuk di të them se si më robëroi ajo: me turr jo, as ashtu me të qeshur, siç ngatërrohesh si pa të keq me rrugaçin, nuk m'u afrua as si xhepistët e shumtë që të ngjiten pas trupit nëpër dyert e autobuzëve urbanë të Tiranës, as si... Vetëtimthi si rrufeja? Jo, rrufeja të djeg e të vret burrërisht e mrekullisht, duke të lënë top në vend... Mos vallë?... Mos ndoshta si lajkë?... Në fillim ti i zgjat dorën tjetrit e pastaj ai të merr krahun... Ti ia jep, duke mos e ditur se e ke kundërshtar, e sillesh e përsillesh me të, si mik, pa e ndjerë se dikur do të jesh pre e lajkave të tij. Të josh lajka ashtu mugthi, nanurisshëm e njëherësh hatashëm, siç rrok muzgu diellin purpurant të mbrëmjes dhe pastaj e flak përkëdhelshëm e dehshëm kokëngulthi në valët e territ të natës...
Po unë s'jam diell që të lindem përsëri prej errësirës, nuk mund të rilindem as prej detit të lajkës si pakkush... Unë jam njeri i zakonshëm dhe e keqja ime po më mbyt siç mbyten shumica të lajkosur... E keqja ime është më e pangopur se të gjitha lajkat, është lajkë e lajkave... Dhe mos e provofshi kurrë!...
Sidoqoftë, mund të them, derisa jam ende i kthjellët, se sebepi i magjepsjes sime ishte martesa. Po, po martesa ime. Kjo nuk do të thotë se ju këshilloj të hiqni dorë nga martesa për t'i shpëtuar magjisë. Nuk do ta kenë të gjithë fatin tim. Pastaj ashtu siç ka ëngjëj dhe demonë, ekzistojnë edhe magjitë e mrekullueshme dhe ato të përbindshmet... Juve ju uroj magjepsjet ëngjëllore, dashtë Zoti edhe për mua!...
Mukajeti, siç thotë populli, po më linte pa martuar. Jo se nuk më pëlqente jeta familjare, mjafton të kesh këmbënguljen e bletës dhe e gjen në çdo kohë nektarin për ta patur gjithë jetën si muaj mjalti... Isha fukara te Zoti, kështu që ia lija martesën në dorë të nesërmes. Doja të më mbylleshin njëherë plagët e kafshimeve të Dullë Xhehnemit, të flakja tutje zhelet që më pati dhuruar sherri i gjatë me të, të veshja kostumin e kohës dhe pastaj, ashtu siç gjurmoja xixëllonjat e fëmijërisë, të rendja një copëherë edhe pas ëndrrave të mia. Diku në ndonjërën prej tyre do të hasja edhe martesën, kështu mendoja, por ajo e shkretë e nesërme s'u bë që s'u bë e sotme... Më kthyen shpinën e Bija e Diellit dhe e Hënës, e Bija e Këmbërrotullës dhe e Mëmëstihisë, e Bukura e Dheu, siç e thërrasin ndryshe heronjtë e përrallave... Më harroi e nesërmja mua, por u kujtuan farefisnia dhe ma gjetën nusen, sipas gustos sime. Vërtet që nuk ishte e Bukura e Dheut, po edhe unë nuk isha Qerosi... Vërtet që nuk u martova me dashuri, se mos më linte të qetë Dulla të merresha me dashuriçka, por e mora gruan siç e desha: vërsnikja ime. Soljeshë, bojleshë, kaleshë. Dhe njiheshim, jo pak, paçka se nuk na e priste mendja se dikur do të lidheshim për jetë... Epo, shyqyr Zotit, thashë, më në fund do të bëhem edhe unë njeri si gjithë njerëzia. Dhe iu futa me kokë muajit të mjaltit. Pastaj muajit të sheqerit... Thonë se martesa është një qyp me mut, që ka përsipër një gisht mjaltë dhe një gisht sheqer... Kështu thonë disa, mirëpo mua, megjithëse kaloi edhe muaji i tretë, kaluan edhe shumë e shumë të tjerë, më dukej se shijoja prej qypit tim vetëm mjaltë e sheqer, kaq i lumtur ndihesha... Livadhisja në mjaltë e sheqer dhe më dukej se shijoja nektar lulesh e sherbet xheneti...
- Do të bëhesh edhe baba, mor qerrata! - më tha një natë gruaja pëshpërimthi nëpër afshin e përkëdheljeve.
Kuptohet, sa s'u përmorra nga gëzimi. Po më dehte pa e kuptuar mushti i jetës bashkëshortore. Dhe jeta po më rridhte si nëpër mjegull, si një njeriu që pi e dehet. Pra, isha një lloj i dehuri. Njeriut të dehur mund t'i falet periudha e dehjes, mirëpo, pasi të bëhet esëll, s' duhet lënë mangut pa një dajak të shëndoshë. Për të Marrin është i Urti... Ju kujtohet, besoj, se e rrahura e shokëve të vet e shpëtoi Odisenë nga kënga ndjellavdekje e sirenave...
Përkundrazi, duke mos pasur dikë që të më shtronte në dru, dehja ime shpeshtojej e shtohej. M'u lind djali, u bëra me shtëpi të re me mobilje moderne, aq sa ata që hynin e delnin u bënë ziliqarë, sidomos fqinjët tanë. Puna ime po si jo më s'ka, me të ardhura të mëdha, me emër dhe famë të madhe. Një nga botuesit më në zë të vendit, e bridhja botën, kontinent më kontinent, si dikur rrugicat e fëmijërisë. Me një fjalë, po velesha prej të mirës. Kjo i marroste ata që më donin dhe ata që s'më donin, tërë lajkatarët e mi...
Befas një ditë u ndjeva apatik. Nuk e di se si, po qenia më ishte boshatisur nga gjithë dëshirat. Nuk më hahej e nuk më pihej, doja vetëm të dergjesha në gjysmerrësirë, i mbledhur kular në një kënd të shtratit. Si ata të droguarit nëpër filma. Nuk e di se ç'dorë më kishte shtrydhur jetën si lëngun e limonit dhe po më flakte në një lëngatë harrese. O Zot! Ç'po ndodhte kështu me mua? Nuk më hynin më në sy as gruaja e as djali, asgjë e kësaj bote. Ata që më donin, shihnin me trishtim e dëshpërim rrënimin tim të pashpresë dhe nuk dinin ç'të bënin, veç të pëshpërisnin se ky djalë është gjah i magjisë, nuk ka shpëtim. Mjekët hynin e dilnin duke ngritur supet, pa arritur të më përcaktonin ndonjë diagnozë. Mbase është nën ndikimin e ndonjë fuqie të panjohur, mbase është i magjepsur, ku i dihet, shpreheshin të pafuqishëm para gjendjes sime trullosëse. Ta shpiem te hoxhët, tha dikush. Më çuan në hoxhë e dervishlerë, por edhe ata s'më bënë derman. Ndoshta e ka mbërthyer ndonjë magji e fortë, topin magjik magjistari e ka hedhur kushedi në cilin det dhe kushedi se cili peshk e ka gëlltitur... Pra, nuk mund të ketë shpëtim, veç në dashtë Zoti. Bëftë ndonjë mrekulli Zoti dhe e riktheftë në këtë botë, sepse kurrkujt nuk i ka bërë keq, nuk i ka thënë një fjalë të rëndë... Kështu shpreheshin dashamirët supengritur...
Dikur, nuk mbaj mend se si, erdhi dikush dhe më rrëmbeu hopa në duar dhe, të mbështjellë me batanije, kopanec, si fëmijë motak, më vendosi në një ndenjëse makine dhe më ngjiti nëpër një rrugë pambarim, që dredhonte pyjeve e livadheve, në majën më të lartë të malit më të lartë. Përqark bardhësi, borë, akull e heshtje. Përsipër mund të prekje me dorë kupën e qiellit.
- Ky është Baba Tomorri. Këtu ndodhemi më pranë Zotit, - ndjeva ëndërrthi një zë.
Nuk pipëtiva, si ajo borë e përjetshme, mbi të cilën shihja veten shtrirë, lakuriq, si të isha pjellë e saj. Veçse në vend që të isha pjesëz e asaj ftohtësie, fillova të ndieja avuj jete në kurmin tim. Bora e akullt çuditërisht po lëngëzohej. Rrëkeza uji po më rrëshqisnin nëpër lëkurë dhe më ngjante se një mori gishtërinjsh të padukshëm po më gudulisnin ngulmthi. Gudulimat më bënin për të qeshur dhe befas qesha... qesha... qesha... Nuk e di se nga më buronte ajo fuqi për të qeshur... Vetëm qeshja... E qeshura e zëshme jehonte, shumëfishohej e shungullonte potershëm si një ortek gjigant në kontrast me trupin tim të mpakur e të mardhur, që po u shqitej çuditërisht thonjve të vdekjes. Diku më tej u shkëput vërtet një ortek bore prej forcës goditëse të ehos, që ngjallte e qeshura ime, dhe u vërvit tatëpjetë malit.
- Kjo është fuqia e Zotit! Veç Ai bën mrekullira, - u përsëdyt zëri.
Pushova së qeshuri dhe i habitur u rrotullova drejt zërit të panjohur. Përballë u shfaq një fytyrë me mjekërr të gjatë prej filozofi. Përbri tij një siluetë engjëllore, që u përkul dhëmshurisht dhe më puthi në buzë. E puthura sikur më ndezi një zjarr të ëmbël në zemër e mandej nëpër damarë. U rrënqetha i tëri dhe sepse më ngjante vetja me Adamin, njeriun e parë në Tokë, në takimin e parë me gruan e parë, Evën, nënën e njerëzimit.
- Eva!? - murmurita dhe mbylla sytë si për të robëruar përbrenda qepallave rrezatimin hyjnor që pulsonte ajo krijesë.
Fërfëriu vetëm psherëtima e kënaqësisë që më ndezi dritëza e zhytur brenda errësirës sime.
- Jam Farmaku! - më shkundi rishtas zëri burrëror.
Hapa paksa sytë, sikur i çela një grilë errësirës sime.
- Jam Farmaku, mor plak, nuk më mban mend? Filozofi më i madh i kohërave, i qytetërimeve të shkuara dhe i atyre që do të vijnë, ndoshta dhe i botëve aliene. Mos u çudit se edhe filozofët jashtëtokësorë, nëse do të na begenisin ndonjëherë, do të jenë nxënësit e mi... A të kujtohem tani? - foli mjekërziu gjithë solemnitet.
M'u bë sikur një shtëllungë errësire u shkëput vrulltas nga brendia e kafkës sime dhe ashtu si nëpër gjysmëdritë më erdhi ndër mend miku im i vjetër Farmaku, filozofi i shquar shpotitës, idetë e së cilit ndonjëherë më dukeshin se ushqeheshin nga Satanai. Kurse biondja, buzëhollë, e brishtë, nuk më kujtonte tjetërkënd veç Evën...
- Gjallë ende ti, Farmak?! - belbëzova, duke tundur kokën, si për të shkundur edhe atë pak terr që më vërtitej përbrenda kafkës.
- Gjallë e ndër të gjallë, ilaç përmbi ilaçe, hidhësia ime! Pse ç'pandehe zotrote, do të ndiqja shembullin tënd? Zoti nuk më lë në baltë, mua, Farmakun, helmin e helmeve... Po ti a beson në Zot?
- Besoj, si nuk besoj! Shaka e ke këtë, o pjellë e helmeve?! - brofa në këmbë, ndërkohë fillova të shkundja borën prej lakuriqsisë sime.
Sikur më kishte burrëruar vetë Dora e Zotit!... Në çast më shkanë sytë te Eva e mënjanuar pak më tej dhe instiktivisht u mundova të mbuloja me pëllëmbë, si me gjethe fiku, lakuriqsinë. Ndërkaq ndjenja e turpit ma përcëlloi rrufeshëm fytyrën.
- Ah, po se desh harrova. Vajza është Eva, por jo Eva e Adamit, është poetesha... Nëse të kujtohet është zbulimi yt... Ajo vajza e talentuar që e solle në Universitet... E marrosur pas teje...
Ngrita supet. Vajza më sillej turbullt në kujtesë si një e panjohur e njohur, që më zgjonte një lëndim të ëmbël në zemër. Çuditërisht më përqasej veç me Evën e Adamit... Ndërkohë ajo më hodhi supeve një peshqir të madh që më mbështolli të tërin. Nuk më shqitej vështrimi i saj i dhëmshur që po ma shkëpuste me pahir një psherëtimë nga thellësitë e krahërorit.
- Lëvizim? Besoj se e mblodhe veten, - ndjeva zërin e Farmakut, teksa përgjoja me bisht të syrit lëvizjet e magjishme të Evës.
- Shkojmë, - nëpërdhëmba dhe vrisja mendjen për të gjetur se ç'më lidhte me vajzën bionde.
Ç'ishte ashtu aq dehëse pamja e saj. Më bëhej se do të rrëzohesha prapë në prehrin e magjisë... Mos ishte magjistare ajo vajzë?!... Megjithëse magjia e saj nuk ishte e hidhët e vrasëse... Ishte krejt ndryshe... diçka që të kujtonte xhenetin...
- E ke lexuar Kuranin? - më ndërpreu rrjedhën e mendimit zëri i Farmakut.
- Patjetër! Ç'pyetje është kjo?!
- Atëherë rilexoje dhe do të mësosh se nuk e zë asnjë lloj magjie njeriun, që gëzon mbrojtjen e Zotit. Sado i djallëzuar qoftë magjistari dhe cilado qoftë magjia e tij, me thonj macesh apo me kokalla lakuriqi a ku ta di unë... Pra, magjia të zë vetëm nëse është e tillë dëshira e Zotit. Mos e harro kurrë këtë! Produkt i magjisë është shoku ynë i dikurshëm, Capori Gungo... Ai që ia shiti shpirtin Qoftëlargut, kodoshi i prostitutave të Xërmëhallës, që shiti edhe motrën e vet në tregun e prostitutave... Mbase të kujtohet... Tani është shndërruar në Breshkë Mëkatesh... Vuan për së gjalli të zezën e Xhehnemit... Rifreskoje kujtesën... Rilexoje Kuranin, librin e mrekullueshëm të Allahut! - theksoi Farmaku.
- Do ta rilexoj! - klitha dhe vizioni i shëmtuar i Capori Gungos më flakëroi një grimë si një shuplakë syve.
- Ta rilexosh dhe kupto se nuk ishe nën pushtetin e magjisë, por të një tejlodhjeje fizike e mendore vetsugjestionuese. Zoti ty të do, mirëpo ti mbase kohët e fundit e ke harruar Krijuesin. Ke harruar se gjithçka e kemi dhuratë prej Tij... Jeta na është dhënë për ta jetuar dhe jo ta nëpërkëmbim, siç bëjnë murgjit apo satanasit. Shihe vendin përqark: kaq i pastër dhe i papërdhosur, një copëz Xheneti në Tokë. Të prehet shpirti këtu. Ky, pra, është Mali i Shenjtë, Baba Tomorri. Të shtohet jeta në këtë majë, rigjallërohesh siç u rigjallërove ti... Shihe Evën, thelbi i tërë të mirave, në Tokë, dhuratë e Zotit. Tani besoj se e ndien praninë e Tij...
- E ndiej... E shoh të materializuar te krijesat e tij: Baba Tomorri, Farmaku, Eva...
- Mrekulli e Zotit! Mund të zbresim të qetë midis njerëzve, veç mos harro t'u shmagesh manastireve dhe orgjive të jetës.
- Eh! - psherëtiva rishtas pa ia ndarë sytë Evës vezulluese. - Nuk do të harroj t'u shmagem, sidomos lajkave... Lajkave - magjia e zezë e zilisë njerëzore...
Nën këmbët tona kërkëllinte ende bora e virgjër e Baba Tomorrit. Diku përfund këtij mali zinte fill kufiri i intrigave të pashmagshme të botës njerëzore, zinte fill dyluftimi i gjatë midis dritës dhe errësirës, hyjnores dhe djallëzores. Mjerë kush rreshtohej përbri Qoftëlargut... Si Capori Gungo...
Bora dhe Eva rrezatonin njëra tjetrën, të dyja ende ndriçonin gjallesën time. O Zot! Më jep fuqi të jem përjetësisht përbri Teje, klithte e tërë qenia ime nën ngrohtësinë hyjnore...
Nxitova hapat... Farmaku seç filozofonte... Eva rrezatonte... Në shpatullën e malit dallohej makina... Nxitova më tepër... Gëzueshëm... Në shtëpi më prisnin gruaja dhe djali... Më priste jeta...

VLERÊSIM

...Dhe dalëngadalë, duke zbuluar figurativisht karakterin e personazhit, tregimi kalon në simbol. Dhe ndërsa me këtë tregim kemi të bëjmë me një simbol, me tregimin tjetër "Gomarët" jemi përballë një grotesku, me anën e të cilit fshikullohet mbretëria e paaftësisë e përzjerë me servilizmin.

Njerëzit e paaftë, gomarët, jetojnë e lumturojnë mbi shpinën e të aftëve, fenomen ky i të gjitha kohërave. Edhe këtu autori Shefki Hysa nuk le pa përdorur psikoanalizën dhe paradoksin bashkë me groteskun të përzjerë me sarkazmën dhe satirën bashkëkohëse.

Elementet e metamorfozës të sjellin në mend romanin e Apuleut, shkrimtarit të madh latin, "Metamorfozat ose gomari i artë", i cili fatkeqësisht ende nuk është përkthyer shqip...

DRITÊRO AGOLLI

VLERÊSIM

…Galeria e personazheve të romanit "Parajsa e mallkuar" e Shefki Hysës është e pasur.
Autori ka mundur që përmes mjeteve të larmishme artistike të individualizojë secilin prej tyre.

Tanimë, pas kaq vitesh, me një formim e përvojë të lakmueshme në mjeshtrinë artistike, e cila spikat edhe në veprat e tij të mëparshme, ai ka realizuar figura të tilla si Babëloku, ky përbindësh i vërtetë, që për mendimin tonë, nuk hasen shpesh në letërsinë e sotme shqiptare.
Jo më kot autori në vepër e vë në fokus të analizës artistike figurën e Babëlokut pas disa kapitujsh të romanit.

Kjo gjetje të kujton dhe përqaset mirëfilli me Uriah Hipin e Dikensit, të cilin autori e përball me lexuesin pas kapitujve të parë të "David Koperfildit".

Te "Parajsa e mallkuar", pasi shfaqet, Babëloku vihet në epiqendër të pjesës së mbetur të romanit…

…Pra, nëpër realitetin artistik të veprës fryjnë jo rrallë erërat e një rryme që të sjell ndërmend elementet e një realizmi magjik si në veprat e Markesit.

Me një stil lakonik, herë-herë si të një proze poetike, e herë-herë edhe me ngjyresë publicistike, karakteristikë e prozës së sotme bashkëkohore, shkrimtari Shefki Hysa arrin të na japë në roman plot figura artistike e një mjedis të gjallë e të zymtë të jetës dhe punës së vështirë në qytezën e minatorëve, që të mbeten ndër mend…

SOKOL JAKOVA

VLERÊSIM

Shkrimtari Shefki Hysa

është autor i shumë librave me tregime dhe romane ku fryn era e shqetësuar çame dhe fati i njerëzve është i lidhur me truallin e tyre ashtu si rrënjët që futen thellë nëpër gurë, por edhe si gishtat e jetës, që të përgjakur shtërngojnë realitetin.

Si autor atij i pëlqen realizmi dhe e vërteta, sado tronditëse qoftë, prandaj dhe bëhet kronikan i saj, dëshmitar i fuqishëm, ushqyes i kujtesës kolektive…

…Një klithmë e thellë tronditëse është krijimtaria letrare e Shefki Hysës, mbartëse e tragjedisë së popullit të vet, që Ballkani mitik të gjejë qetësinë…

VISAR ZHITI
SHEFKI HYSA
Për fisin dhe veten


U lind në Ersekë më 20 korrik 1957 në një familje intelektuale.

Babai i tij, Mazari, ishte mësues me vllehtë atë periudhë dhe ndiqte shtegtimin e tyre baritor, veronte në malet e Gramozit të rrethit të Kolonjës, me qendër Ersekën, dhe dimëronte në Sarandë, duke mos iu ndarë shkollimit të fëmijëve çobanë.
Familjarisht banonte në Shalës të Konispolit.

Nëna e Shefkiut, Bahrieja, ishte shtëpiake dhe shtegëtonte përkrah të shoqit që të kujdesej për familjen.

Shefkiu i përket një fisi të vjetër atdhetar të vendosur në Shalës të Konispolit rreth shekullit të 18-të, ndoshta në periudhën e muslimanizimit të kësaj krahine, sepse cilësohet si një ndër shtatë fiset e para themeluese të fshatit Shalës, sipas kujtesës popullore. Vetëkuptohet ishin fis i pasur, merreshin me blektori dhe bujqësi, kishin shumë pyje, kullota dhe toka buke, rrjedhimisht do të ishin dhe atdhetarë dhe do ta mbronin edhe me gjak shtëpinë e tyre, Atdheun – Çamërinë, nga synimet aneksuese të shovinistëve grekë.

Gjyshi i Shefkiut, atdhetari i shquar Shefki Hoxha (ishin edhe fetarë brez pas brezi prandaj mbanin edhe mbiemrin "Hoxha"), njihet si një ndër themeluesit e klubeve të para atdhetare të Konispolit dhe të Filatit, si financues i shkollave të para shqipe në zonën e Çamërisë (në Konispol, Filat e Gumenicë), dhe si kundërshtar i ashpër i të gjitha pushteteve, si me atë turk edhe më vonë me pushtetin mbretëror të Zogut.

Në vitet 20-të Shefki Hoxha u shqua si demokrat, përkrahës i Nolit dhe i qeverisë së tij reformiste, pavarësisht nga fakti se mund t’i prekeshin pasuritë. Ishte kjo një nga arsyet që u burgos nga Zogu. Madje për këtë arsye poeti popullor i zonës këndonte:

"Telegramet venë e vinë,/ të ngrenë xhandarmërinë,/ thonë për një rebelim,/ Çamëria s’iu bindka Mbretit,/ Naltmadhnisë së Tij Ahmetit./ Në Shalës muarr Shefkinë,/ në Konispol Maze Haminë/ dhe Xhafo Pandalejmoninë"…

Shefki Hoxha u sëmur në burgun e Lezhës dhe në vitin 1936 vdiq, si pasojë e lëngatave të burgimit.

Babai i Shefki Hysës, Mazari, u përndoq si antikomunist nga diktatura, pavarësisht se shtëpia e tyre në Shalës ishte mbështetja kryesore e luftës, bazë partizane. Në vitin 1960 Mazarin e larguan nga arsimi, për shkak të vëllait të tij nacionalist, Sadedinit, të pushkatuar pa gjyq nga komunistët më 13 nëntor të vitit 1943 në spitalin partizan të Theollogos.

Pra, më në fund familja e tyre ishte përfshirë nga mekanizmi i verbër i luftës së klasave, gjë që e cënoi rëndë edhe Shefkinë, pas vdekjes së babait, Mazarit, në vitin 1976.
Mazar Hysa, babai i Shefki Hysës, u nda nga kjo botë me shijen e një jete të hidhur në buzë. Megjithatë Shefkiu arriti të mbijetonte, falë genit që trashëgonte nga të parët e fisit.

Shkollën fillore e tetëvjeçare i kreu në fshatin Shalës të Konispolit.

Shkollën e mesme bujqësore e filloi më 1972 dhe e përfundoi më 1976 në Konispol të krahinës së Çamërisë. (Pushteti komunist i asaj kohe e dërgoi me detyrim në shkollën bujqësore, jo në gjimnaz, për shkak të biografisë së "keqe", si fis me origjinë prej shtresave klasore të pasura antikomuniste dhe për faktin e xhaxhait të tij, Sadedinit, nacionalis i pushkatuar politik).

Pas dhjetë vjetësh përpjekjesh xheklondoniane në vitin 1985 arriti të siguronte një të drejtë studimi për letërsi në Univeristetin e Tiranës. Ishte këmbëngulja e shkrimtarit të shquar Dritëro Agolli, i cili nga pozitat e Kryetarit të Lidhjes së Shkrimtarëve dhe Artistëve të Shqipërisë, si dhe në disa raste të tjera, si edhe në rastin kur i hoqën të drejtën e botimit poetit Namik Mane, iu imponua strukturave të pushtetit totalitar për të rishikuar biografinë e Shefkiut, që t’i jepej e drejta e mohuar për të studiuar në Universitet.

Në vitin 1989 u diplomua për gjuhë-letërsi në Fakultetin e Historisë dhe Filologjisë të Universitetit të Tiranës. Ndërkohë vazhdonte të shkruante dhe botonte tregimet e para dhe publicistikë.

Pra, më në fund Shefki Hysës i ishte vlerësuar talenti prej prozatori me individualitet krijues të spikatur, siç shprehej kritika për tregimet e tij të para lirike të mirëpritura nga opinioni letrar dhe lexuesit.

"Tregimtari im i dashur, me vrojtime të çuditëshme dhe ndjenja të holla; shkrimtar i çmuar gjithmonë nga unë e të tjerët", kështu shprehej Dritëroi entuziast për të ardhmen letrare të Shefkiut dhe nuk do të zhgënjehej.

Gjatë viteve 1991-97 ka punuar si gazetar në gazetën "Çamëria" dhe kryeredaktor në gazetat "Kombi" e "Dielli".

Ndërkaq ka kryer disa specializime në fushën e gazetarisë, botimeve dhe të marrëdhënieve publike e ndërkombëtare.

Që nga viti 1997 vazhdon të punojë në Administratën e Kuvendit të Shqipërisë.

Ka themeluar dhe vazhdon të drejtojë Shoqatën Kulturore "Bilal Xhaferri" dhe Shtëpinë Botuese "Bilal Xhaferri".

Është sekretar i Lidhjes së shkrimtarëve dhe Artistëve të Shqipërisë.

Ka botuar "Turtullesha dhe djalli", tregime (1992), botim i shtëpisë botuese "Bilal Xhaferri".
"Robër të paqes", roman (1994), botim i shtëpisë botuese "Bilal Xhaferri".

"Parajsa e mallkuar", roman (1997), botim i shtëpisë botuese "Bilal Xhaferri".
"Rrëfimet e një hajduti", tregime (1999), botim i shtëpisë botuese "Arbëria".

"Aromë Çamërie", tregime (2004), botim i shtëpisë botuese "Bilal Xhaferri", ISBN 99927-960-1-4

"Mrekullitë e rreme", tregime (2005) botim i shtëpisë botuese "Bilal Xhaferri", ISBN 99927-960-0-6

Redaktor i "novelës" Lavirja e denjë për respekt" (1992), e shkrimtarit Zhan Pol Sartri.
Redaktor i romancës "Dashuri fatale" (1992), e shkrimtarit Alfred de Myse.

Redaktor i romancës "Dashuri e përgjakur (Përtej largësive)" (1992), e shkrimtarit Bilal Xhaferri.

Redaktor i romanit "Krasta Kraus (Ra Berati)" (1993), i shkrimtarit Bilal Xhaferri.

Redaktor i novelës "Kur dynden vikingët" (1993), e shkrimtarit Pjetër Arbnori.
Redaktor i romancës "Bukuroshja me hijen" (1994), e shkrimtarit Pjetër Arbnori.

Redaktor i vëllimit poetik "Pjergulla e lotëve" (1995), i poetit Namik Mane.
Redaktor i vëllimit me tregime "Një natë e zakonshme" (2003), i autorit Namik Mane.

Redaktor i romanit "Me putrat tona shetitëm botën" (2007), i shkrimtares Xhulia Xhekaj, etj., etj., botime e redaktime letraro-publicistike të vetat dhe të të tjerëve nga më të larmishmet.

Që nga viti 1995 vazhdon të botojë dhe të drejtojë si botues dhe Kryeredaktor të përmuajshmen "Krahu i Shqiponjës", revistë Politike, Kulturore, Letrare dhe Shoqërore, e botuar për herë të parë më 1971, në dy gjuhë, shqip e anglisht, si organ i Lidhjes Çame, në Çikago të SHBA.

Themelusi, botuesi dhe drejtuesi i saj i parë ishte Bilal Xhaferri, poet, prozator dhe publicist i shquar disident, i cili u lind më 2 nëntor 1935 në Ninat të Konispolit dhe pas një veprimtarie të madhe letraro-publicistike, vdiq në mërgim (i arratisur nga Shqipëria më 1969 si nacionalist antikomunist) më 14 tetor 1986 në Çikago të SHBA.

"Krahu i Shqiponjës" ishte një tribunë e mendimit të lirë demokratik me prirje thellësisht antikomuniste, antidiktatoriale e antienveriste, që synonte bashkimin e tërë forcave politike shqiptare në mërgim, unifikimin e mendimit, programeve dhe qëllimeve të tyre për një Shqipëri të Lirë Properëndimore.

Në faqet e revistës trajtoheshin gjerësisht problemet kombëtare shqiptare, veçanërisht çështja çame, problemi i Kosovës, i territoreve të tjera të mbetura jashtë trungut amë, Shqipërisë, si dhe problemet e komuniteteve shqiptare nëpër botë e të Diasporës.
Bilal Xhaferri arriti të botonte 39 numra.

Që në vitin 1995 e në vazhdim "Krahu i Shqiponjës" vazhdon të botohet në Tiranë, si organ i Shoqatës Kulturore "Bilal Xhaferri" (Komuniteti Kulturor i Çamërisë) themeluar e drejtuar prej gazetarit dhe shkrimtarit të njohur Shefki Hysa, i cili inicoi rikthimin në Shqipëri të eshtrave të Bilal Xhaferrit si dhe lartësimin e vlerave të jashtëzakonshme të kësaj figure të rallë të nëpërkëmbur e të flakur në harresë prej ish diktaturës komuniste shqiptare.

Shefki Hysa, në cilësinë e Botuesit dhe Kryeredaktorit të kësaj reviste të përmuajshme, me kontributet e veta dhe të miqve të tij, ka arritur të nxjerrë më shumë se 80 numra dhe vazhdon me këmbëngulje ta mbajë lart këtë piedestal të mendimit të lirë në vazhdën e idealeve të Bilal Xhaferrit.

Ideali i tij: Çamëria dhe Shqipëria etnike.