Sunday, June 1, 2008
Tuesday, May 27, 2008
AROMË ÇAMËRIE
- Ah, mor mik! Nuk kam kohë, të kam thënë, më mbyti puna, - ndjeva në telefon refrenin qaraman.
Sepse më solli ndër mend dikë që s’kisha pikën e dëshirës as ta përfytyroja, i cili, për t’i shmangur shokët, u thoshte shpesh se nuk kishte kohë as për të vdekur. Aty për aty i acaruar ia ktheva:
- E marr me mend që nuk ke kohë as për të vdekur, por mësohu t’i komandosh njerëzit me celular. Shto edhe ndonjë specialist të aftë ose ndonjë administrator të fortë dhe lirohu nga punët e rëndomta. Ti je pronar dhe të duhet vetëm të drejtosh, jo të punosh…
- E di, mor mik, e di, po nuk ecën puna po s’qeshë vetë në krye. Më marrin në telefon nga gjithë Shqipëria. Jam shtrirë nga pak edhe në Kosovë. Kam përgjegjësi të mëdha për klientët e mi, - ma preu psherëtimthi.
- Ke për të vdekur një ditë dhe do të t’i hanë paret kollovarët. Nuk do të kujtohet askush për ty, sikur nuk ke ekzistuar kurrë. Më mirë kujtohu vetë për veten, për emrin tënd. Bëj emër për vajzat, jo vetëm para, - këmbëngula, i pafuqishëm për ta bindur.
- Më prit javën tjetër, do të vij për të montuar nja dy ekspresë, në Tiranë dhe patjetër do takohemi, - tha befas.
Pata përshtypjen se donte të më hiqte qafe. Kështu ma bënte sa herë i telefonoja apo takoheshim rastësisht. Sikur tallej me mua, prandaj shfryva:
- Si të duash, unë ta kam dalë borxhit, por ta dish se ke për të vdekur si mekanik. Dhe vdekjes nuk i dihet, të merr kur nuk e pret…
- Ah, mor mik, e di, po puna s’bën dot pa mua…
- Si ta kesh qejfin, or punëtor i përjetshëm! – gjakosa buzën dhe ia mbylla telefonin pa u përshëndetur.
E dija që nuk do ta mbante fjalën.
- Eh, mor Namik Mane! Ia paske shitur edhe ti shpirtin shejtanit, - iu hakërrova vetes, në pamundësi t’i turresha atij.
Më vinte maraz që nuk arrija ta shkëpusja dot nga puna e përditshme e punishtes së kafesë. Diku në Durrës, në një rrugicë të shtrembër, të paasfaltuar, në katin e parë të një dykatsheje të vjetër, gjendej punishtja e mikut tim, poetit të harruar Namik Mane. Për të hyrë brenda kaloje në një derë të ndryshkur hekuri, në një korridorr të ngushtë dhe përmes dy të ndarave, njëra e vogël, me raftet e ekspresëve të përdorur, që prisnin të riparoheshin, dhe tjetra salla e madhe e mullirit, ku piqej, bluhej e paketohej kafeja allaturke dhe ajo ekspres. Aty, midis ajrit të lagësht dhe tymit, paketohej edhe sheqeri në ato qeskat me mbishkrimin "Mike". Unë nuk duroja dot gjatë aty brenda, dimër ose verë të ishte. Më çante hundët afshi i kafesë, më thernin kockat prej ftohtësisë së asaj perandorize të vogërreme, me të cilën mburrej me të drejtë miku im, sepse, pavarësisht nga shëmtia, e sillte aq të madh fitimin.
Vendosa ta harroj mikun dhe krijimtarinë e tij, megjithëse më vinte keq për vlerat e vyera që fshihte në shpirt, ky bashkëkohës dhe shok i ngushtë i shkrimtarit të shquar Bilal Xhaferri. Doja t’ia vilja ato vlera, mirëpo, mesa duket, s’qe e thënë. Dhe e flaka diku në një humbëtirë të kujtesës.
- E, mor ti, varfanjaku i përjetshëm, pandehe se ta hodha prapë?! – ndjeva një zë të njohur përzier me krismën e derës që u hap rrufeshëm.
Vetëtimthi m’u përplas në cep të syrit silueta e Namik Manes. E kishte mbajtur fjalën. Vonë vërtet, po më mirë vonë se kurrë.
- Barbarisht hyhet në zyrat e shtetit, o njeri i mbrapshtë?! – iu gërmusha hareshëm i befasuar, ndërkohë që pamja e tij e shëndoshë, babaxhane, sikur ma zbuti në një grimëherë mërinë e mbetur diku në thellësi të shpirtit.
- Ha, ha, ha! Ku pyesim për shtet ne! Aq sa pyet shteti për ne, na mbledh taksat dhe aq… Shtet që të lë pa bukë…
- Dikur dridheshe prej shtetit, zotrote, tani je trimëruar ca si shumë se të shoh që je trashur në trup, je majmur e të skuqin surrati e tulla e kokës. Mbase nuk je trashur edhe nga trutë, or miku im? – e ngava për t’ia prerë hovin.
- Epo s’ bëhej shaka me atë shtet. Të hiqte kokën shteti i djeshëm komunist. Ai shtet më internoi për vite të tëra në kënetën e Hamalles. Ma gllabëroi rininë balta. E qepa gojën dhe shpëtova kokën… Sa për shtetin tuaj demokrat, rroj njëmijë vjet unë…
U përqafuam. Ishte e kotë t’i mbaje inat vrullit të tij. Fytyra i pasqyronte mirësi. E vura re me bisht të syrit tek i rëndoi rënkueshëm karriges. Duhet të ishte shumë mbi peshën normale. Jeleku i tij i hirtë, si jelek tip antiplump, mezi e përmblidhte tërë atë krahëror shpërthyes. Vuante nga tensioni i lartë dhe nga zemra. Dhjamosja e tepërt e indeve të trupit mund t’i shkaktonte edhe ndonjë infarkt dhe t’i linte shëndenë kësaj bote, megjithëse ilaçet i mbante kurdoherë me vete për çdo të papritur. Kështu i shëndoshë dhe i tejdhjamosur pati qenë edhe dajua im dhe vdiq në mes të rrugës. Plasi në vend. Prej infarktit a hemoragjisë cerebrale, ku ta dish…
- Mbete me një libër, o derëbardhë! Ia harruam edhe titullin atij, pas kaq vjetësh heshtjeje, - i thashë si me shaka për të fshirë nga vetja atë ndjesi të frikshme që më shkaktoi pamja e trupit të tij tepër të shëndosë për moshën mbi gjashtëdhjetëvjeçare.
- Një libër vërtet, por ishte libër ama, jo llafe, si puna e këtyre vëllimeve me bejte që botohen sot.
- Në mos gaboj, "Pjergulla e lotëve" titullohej vëllimi yt poetik?
- Po.
- Sidoqoftë, nuk hahet të heshtësh kaq vjet. Kur e harrova unë, shoku yt, poetin Namik Mane, ç’pyet për të tjerët…
- Nuk më harron ti, jo, për të tjerët punë e madhe!
- Më lodhe, or mik, mezi u bëre gjallë. Dua s’dua do të të harroj, o i harruar, - theksova i kapitulluar.
- Ore, po më çmendën telefonat, ore! Klientela lumë, nga Jugu në Veri. Nuk marr dot as frymë rehat, më beso. Ndihmësit e mi, nipat, dhëndurët, nuk ia kanë marrë akoma dorën mirëmbajtjes së ekspresëve dhe më duhet të rend vetë gjithandej, gjer në Kosovë. U çmenda, më beson?
- Të të besoj?! Po a i zihet besë një milioneri si ti, që nuk di ku t’i fshehë paratë, që ka mbushur edhe boshllëqet poshtë pllakave të dyshemesë me kartëmonedha?
- Hë të keqen, më beso, se nuk jam aq i pasur. I kam të mëdha edhe shpenzimet.
- E marr me mend, xhepat e jelekut i ke kurdoherë fryrë për t’i zbrazur nëpër restorantet më të mira për mish, peshk e raki.
- Jo, rakinë nuk e pi më, thonë se të dhjamos. Tani pi verë.
- Shkon edhe nëpër motele, besoj.
- Nëpër motele jo, megjithëse burrë jam, - qeshi ai. – Nuk të besohet?
Dhe zuri të më tregonte një rast se si njëherë një bukuroshe nga ato biondet vagabonde, që udhëtonte me të në makinë, urdhëroi shoferin të ndalej pranë një moteli. Shoferi i hodhi një vështrim pyetës nëpërmjet pasqyrës. Shiko rrugën, drejt, iu përgjigj me nojma ai. Biondja e përsëriti urdhrin, por shoferi ia preu shkurt se zbatonte vetëm urdhrat e drejtorit. Ishte shofer drejtori e jo shofer zonjash.
Tek e fundit i falet, sikur të shkojë ndonjëherë edhe në motel, mendoja teksa dëgjoja rrëfimin e tij. E dija që ishte vejan. I kishte vdekur gruaja disa vite më parë, duke e lënë me dy vajza, tashmë të rritura. Le që biznesmenët e kanë një mënyrë argëtimi të shkuarit nëpër motele.
- T’i lemë llafet e tepërta se janë fukarallëk në këtë zyrë të rehatshme, qoshezë burokrati. Me vrap e në restorantin më të mirë që ka Tirana. Se edhe ju, kryeqytetasit, ua dini lezetin lokaleve.
- Shkojmë në shtëpinë time, mbase do të bisedojmë më qetë, - brofa unë.
- Në shtëpi? Nuk do të jemi më të lirshëm në një restorant? – u druajt ai.
- Në shtëpi! Sado të varfër, edhe ne, letrarët, i kemi pesë gjëra të mira për mysafirët e rrallë.
Namiku ngriti supet i çarmatosur, por unë s’u tunda nga imja. Kishim qenë sa herë me të nëpër lokalet më të mira të Durrësit, buzë detit, në dimër kur rrokulliseshin pambarimisht dallgë të gjata si rrungala kuajsh të bardhë në plazhin e Currilave dhe në verë, kur vala shtynte valën e i lëpiheshin si mace të egra rërës së butë të brigjeve. Kishim bredhur edhe nëpër pikat turistike të Tiranës, bregut të liqenit dhe në malin e Dajtit, kur ai mbante mbi krye kurorën e blertë të pranverës dhe atë thinjoshen prej bore të dimrit. Edhe në shtëpinë e Namikut kishim qenë shumë herë, madje e kishim gdhirë me të ngrëna e të pira dhe duke treguar e ritreguar bëmat e dikurshme të Bilal Xhaferrit. Në shtëpinë time nuk kishim qenë asnjëherë, thjesht sepse unë vonë jam bërë familjar.
Ndërkohë kishim dalë në oborrin e madh të ndërtesës së Kuvendit të Shqipërisë, të mbuluar nga pishat e buta shtatlarta, që sitnin diellin dhe na e hidhnin në trajtën e një pluhuri të artë nëpër trup. Ishte fillimvjeshte dhe gjethet e pemëve ishin praruar, këputeshin e binin një nga një mbi asfalt. Frynte një puhizë dhe rrezet e diellit na piklonin vështrimin. Në atë çast u ngjanim, pak a shumë, kërkuesve të arit, me të vetmin ndryshim se ne gjurmonim thesaret e shpirtërave njerëzorë.
Te kthesa, ku takohej rruga me bulevardin, përballë "Rognerit", na priste furgonthi i Namikut, mirëpo ne zgjodhëm lëvizjen më këmbë buzë bregut të blertë të lumit të Lanës.
- Ti je djalë i mirë, - tha befas Namiku, duke hedhur pas shpatullave atë përhumbje meditative që të zgjonte vjeshta përqark.
- E di.
- Edhe i mençur. Ke bërë shumë përpara që kur të kam njohur.
- Po.
- Por nuk ta dinë të gjithë.
- Edhe këtë e di. Miku i gjithkujt, miku i askujt.
- Erdhën dhe më thanë të mblidhemi dhe ta hedhim në gjyq. T’ia heqim të drejtën për të studiuar figurën e Bilal Xhaferrit.
- Po…
- Dhe unë u thashë jo! Se sot jemi demokraci, se kanë të drejtë të jetojnë të gjithë dhe jo vetëm ata, si dje; se ai i bëri gjërat ashtu siç dinte t’i bënte. Mjafton që i bëri, kur askush nuk e mori guximin t’i bënte, as ata. Kapërceu dete e oqeane dhe solli i vetëm nga Amerika eshtrat e Bilal Xhaferrit. E zhvarrosi nga varri i harresës ku e kishin groposur censorët e diktaturës dhe e ngriti në lartësitë që meritonte. Ka bërë punë titanike me shtëpinë botuese dhe shoqatën "Bilal Xhaferri" dhe me revistën "Krahu i shqiponjës". E përse t’ia mohojmë tërë këto?!
- Dhe ata nuk të dëgjuan. U përpoqën të më kundërvinin shtetin dhe ambasadën amerikane, por nuk ia arritën se kisha zbuluar një mal me punën time. Dhe mali nuk shembet aq lehtë.
- Po, mali nuk shembet. Dhe ai mal ishte vepra e shkrimtarit të jashtëzakonshëm, Bilal Xhaferrit. Mjafton kryevjersha e tij "Baladë çame" dhe ai mbetet mal mbi male. Dhe guxoi ta publikonte në ato vite.
- Po. Në vitet e diktaturës. E kam parë me sytë e mi të botuar, duke shfletuar koleksionet e gazetës në Bibliotekën Kombëtare. Dhe më ka lënë mbresa të jashtëzakonshme ajo kryevjershë si një himn i martirizimit të Çamërisë, himn i papërsëritshëm, si "Marsejeza".
- Aman, or mik, mos m’i nga plagët, mos ma lëndo shpirtin më tej, se kur e kujtoj Bilalin më dhemb vetë jeta ime. Thonë se e vrau cmira e shkrimtarëve. Jo, or mik, tërë shkrimtarët e donin Bilalin, tërë lexuesit e nderonin. E vrau ideologjia e kohës, sigurimi i shtetit.
- Sigurimi i shtetit?! – u çudita.
- Po, po, sigurimi i shtetit. E përndiqnin pas e larg. I kishin sajuar edhe dosje. Bilalit i ra në vesh dhe u arratis për në Greqi e më vonë mërgoi në Amerikë… Iku për të shpëtuar kokën dhe jo për të shprehur disidencën e vet, siç shkruajnë.
- Do ta kishin burgosur, po të kishte qëndruar? – u bëra kureshtar.
- Patjetër!
- U tregua largpamës, qerratai, që u arratis, - fërkova duart.
- Se mos vetëm në atë rast. Bilali ishte natyrë e shkathët, megjithëse i heshtur dhe vazhdimisht i menduar. Vetëm me mua hapej. Të shihje si shpërthente pasioni i tij. Eh, mik i dashur! – tundi kokën me nostalgji Namiku.
- … …?!
- Aman, or mik, të thashë, mos m’i lëndo plagët!
- Epo me vete nuk të lë t’i marrësh tërë këto mbresa. Hiqe nga mendja! – ia preva.
- Aman, të keqen! Ç’të të rrëfej më parë. Nuk e di ti sa të vështirë e kam. Ti e di që quhej Bilal Hoxha, stërnip i dijetarit universal, Hasan Tahsinit, që u lind në Ninat të Konispolit, që babanë e tij, Xhaferr Hoxhën, e pushkatuan si nacionalist, si antikomunist. Po ç’bëri Bilali? Në vend të mbiemrit Hoxha përdori si mbiemër letrar emrin e babait të vet. Pra, u vetëquajt Bilal Xhaferri, duke përjetësuar emrin e babait të pushkatuar. Këtë e dinin edhe ata.
- Çfarë guximi!
- Vërtet, guxim prej të marri. Dhe ishte aq i mençur! – psherëtiu dhe biseda iu këput papritur, sikur filli i saj të ishte litar që mbante varur peshën e mendimit dhe qenien e Namikut, i cili të krijonte idenë se po rrëzohej dhe humbiste në një nga honet e frikshme të harresës.
- Lum si ti që ishe shoku i tij! – theva heshtjen unë, me dëshirën për të mbajtur gjallë zjarrin e bisedimit dhe atë çast, sepse m’u duk vetja si shpëtimtarët, që hedhin një grep a një litar tjetër ku të kapet i këputuri për të mos u copëtuar në greminë.
Ecnim në të kundërt të rrjedhës së turbullt të Lanës. Dëgjohej e vrazhdë vetëm gurgullima këmbëngulëse e ujit. Namiku heshti sa heshti, pastaj filloi të fliste i tensionuar si njeriu që tashmë i ka shpëtuar për qime rrëzimit. I vura veshin me vëmendje të folurës së tij hope-hope, me ngërçe. Dukej sikur recitonte apo lexonte me pasion një ditar kujtimesh. Tregonte se si me Bilalin i gdhinin netët duke rrahur mendime dhe duke shkruar poezi me frymë revolte, megjithëse ditët i shkrinin në parcelën me lakra, ku të mbante lidhur balta si pranga, ku lindnin vajet e nënshtrimit dhe të shkurtonte jetën shati e lopata, ku prej zemërimit gjuanin me shkelm mbi lakër, si mbi kokë të mbretit robërues. Me vjershat rebele, ashtu idealistë siç ishin, ëndërronin të botonin një vëllim poetik të përbashkët me titullin "Një siluetë në errësirë". Kështu titullohej një prej poezive me vargjet:
"Unë do ju shfaqem në errësirën me mjegull,
profil i ngritur plot dhembje dhe përbuzje.
Për mua s’do ju tregojnë gjë yjet,
as erërat,
as shndritjet e bronxta të siluetës sime.
Për mua do dëshmojnë vetëm plagët e mia,
për mua do dëshmojë vetëm vdekja ime"…
Ndërkaq arritëm në shtëpi dhe hymë drejt e në studio. Namiku u shemb i fundosur në një kolltuk dhe mezi mbushej me frymë. Fytyra dhe koka e zbathur prej flokëve i kuqëlonin tej mase. Piklat e djersës në ballë i farfurinin prej neonit që sapo ndeza, për të larguar mugëtirën e perdeve të rënda prej atllasi të kaltërremë. E shihja me bisht të syrit, teksa largoja dosjet nga tryeza e kompiuterit dhe më drithmonte mendimi se mos pëlciste si tollumbace tërë ai gjoks gulçues. Por jo. Nuk thonë më kot se jeta e robit është në dorën e Zotit dhe vetëm Ai e di se kur ta merr. E mblodhi veten shpejt, u rehatua dhe filloi të këqyrte me kureshtje raftet me libra.
- Ama, goxha bibliotekë paske! Nuk e ndave kurrë jetën nga librat, megjithë varfërinë që nuk i shqitet intelektualit, - vërejti Namiku.
- Epo unë, për fat të mirë a të keq, i jam kushtuar tërësisht krijimtarisë letrare. Dhe ti e di se librat në Shqipëri, ta hanë edhe kafshatën e fundit, - nëpërdhëmba psherëtimthi.
- E di, mor mik, e di, prandaj hoqa dorë nga botimet dhe iu kushtova biznesit. Të lashë edhe ty, të lashë të vetëm...
- Të shkuara të harruara! – ia preva shkurt pa aspak dëshirë për të rikujtuar aventurën tonë të dikurshme, për t’u bërë botuesit e parë shqiptarë të epokës së re paskomuniste.
Namiku qeshi me thartimin e fytyrës sime, ndërsa unë u mugëtova edhe më, madje edhe në shpirt. Nuk e dhashë veten se e kisha mik, në shtëpi, megjithatë nuk mund t’ia falja braktisjen.
- E ndiej me zemër pezmatimin tënd, më beso, por ja që u frikësova. Të kujtohet dita kur po ngarkonim në makinë letrën tipografike, që ai tipografi e kishte fshehur te bunkeri prapa shtëpisë së vet? Po mendoja se mbase ishte letër e vjedhur në ndonjë magazinë shtetërore. Dhe befas kaloi aty pranë një furgon policie. Kaloi fare rastësisht. Ama, unë u tmerrova. Më trembi mënyra se si punonim. Vetëkuptohet se ishte e vetmja për të fituar diçka në atë periudhë gërmadhë, pas shembjes së diktaturës. Ashtu vepronin të gjithë, mundoheshin të arnoheshin. Por ja, unë nuk mundesha. I jam druajtur një jetë të tërë hijes së shtetit komunist dhe druhesha ende edhe prej shtetit të ri. Por jo se jam frikacak. Dhe ia mbatha jashtë shtetit. Kjo ishte e tëra dhe më dhemb shpirti, - shpjegoi Namiku me keqardhje, si të donte të më lehtësonte sadopak lëndimin e madh që më kishte sjellë ortakëria me të.
- Të thashë njëherë, të shkuara të harruara! – përsërita qetë-qetë, në pamje. – E rëndësishme është që ty të eci dhe nuk je i huaj, je miku im. Thuaj shyqyr Zotit!
- Të mos qahem. Me lodhje, vërtet, por fitoj. Veç ta dish sa kam vuajtur jashtë shtetit. Do t’ia dëshmoj edhe dhogës së varrit.
- Je munduar shumë?!
- Munduar, thotë! Kam punuar si skllav dhe më kanë trajtuar si skllav. Një jetë prej skllavi, si në Shqipërinë komuniste edhe në dhe të huaj. Refugjatë të përjetshëm mbetëm ne, çamët, të vuajtur, siç thotë një shprehje, si çifuti në shkretëtirë. Pasi na dëboi greku nga Çamëria, përfunduam një gjysmë shekulli refugjatë në atdheun tonë, në Shqipëri, megjithëse mes njerëzve të një gjaku, shqiptarë mes shqiptarëve. Njëlloj edhe në emigrim, në shtetet e huaja, ku u degdisëm për një jetë më të mirë dhe gjetëm skllavërimin. Eh, jetë ferri! – shfryu dëshpërimthi Namiku.
Unë heshta i stepur, i pagojë përballë atij ferri të mbidheshëm që kujtonte miku im. Ferr këndej dhe ferr andej, sikur kjo jetë paskësh qenë vetëm për ata. Pushoi një hop edhe Namiku, pastaj filloi të rrëfente detaje të jetës në emigracion, për revoltën që ndrydhte në shpirt me mendimin të fitonte sadopak dhe të kthehej për t’i investuar pranë shtëpisë së tij, në Shqipëri.
Rebelimin, netëve në dheun e huaj, e shndërronte në vargje poezish: Deti rreh egër brigjet e Shqathos (një ishull i Greqisë) dhe unë këtë tokë me grusht e godas. Kam të drejtë njëqind herë më shumë se Dari i Persisë, që urdhëroi detin ta rrihnin me kamzhik, pas disfatës, kur humbi gjithë flotën në betejën e lashtë greko-persiane të Dardaneleve. Dëgjoj vajin e nënave shqiptare që qajnë telefonave për bijtë, që treten këtyre brigjeve të dheut të huaj. Vaji i tyre është njëmijë herë më i dhimbshëm se i Hekubës për djalin e saj, Hektorin, vrarë prej Akilit…
Ky ishte, pak a shumë, thelbi i njërës prej vjershave, ashtu siç ma zuri veshi mua, në atë atmosferë rrëqethëse të krijuar prej atij rrëfimi trishtues.
Namiku vazhdonte të fliste dhe mendja ime, e intriguar prej dëshmive të tij, vorbullonte e dallgëzonte një mllef të paparë ndaj politikës servile që ndiqte shteti ynë, me shtetet fqinjë, i drejtuar nga ata. Dhe tek imagjinoja se sa i pafuqishëm është njeriu në vendin tonë, këlthisja me vete: "O Zot, mbroji shqiptarët e varfër!"
- Edhe në Itali, vështirë, si në Greqi, për ne shqiptarët, - turfullonte Namiku.
- Vështirë?!
- More, si të ishim të mallkuar!
- Çudi!
- S’ka çudi, derisa na udhëheqin po ata.
- Po ata! Dikur, dje dhe sot…
- Edhe nesër, miku im, në jetë të jetëve, po ata.
- Ne dhe ata! Ata dhe ne. Një det i madh përçmimi midis. Nuk ka për të bërë krye kurrë ky vend, - psherëtiva pesimist.
- Kurrë! Ne punojmë dhe ata, të pandershmit, përfituesit, mashtruesit, mafiozët shfrytëzojnë gjithçka, njëmijë mënyra e marifete për ta mbajtur të zaptuar këtë vend. Korrupsion i gjallë Shqipëria, or mik!… Nuk e ngre më kot ndonjëherë zërin bota… Më kupton?… Të pandershmit dinë të paguajnë, t’i hedhin lumë milionat e fituara pa djersë, të korruptojnë, jo shaka… Dhe këtë e bëjnë për të patur superfitime, për pasuri e për pushtet, për të gllabëruar gjithçka, si oktapodi prenë e vet… I kanë blerë, i kanë të tyret të gjitha pushtetet: Legjislativin, Ekzekutivin, Gjyqësorin dhe Shtypin… Kudo të dalin përpara ata… E ku të ankohesh?!… Unë mbahem gjoja për biznesmen, po të them të vërtetën nuk shoh askund konkurencën e ndershme, bashkëpunimin e bizneseve, siç pretendojnë… Nuk e dalloj dot as tutje në horizont atë shoqëri demokratike që ëndërrova… Mos harro, unë një jetë të tërë i persekutuar, or mik!… Ne mezi rrojmë dhe ata çuditërisht pasurohen në kurrizin tonë… Ne skllevërit dhe ata padronët… Na rroftë intelektualiteti, ne!… Ata nuk kanë nevojë për të qenë as të fortë fizikisht e as të mençur. U mjafton fuqia dhe mençuria jonë. Ata vetëm prijnë dhe nuk duan t’ia dinë se mund të na hedhin edhe në greminë. Vdesim ne, jo ata!… Ke parë kështu ti?! – brofi Namiku.
- Eh!… Zoti na shpëtoftë nga ata! – ofshava.
- Mbase, në botën tjetër! - tha prerë Namiku, me një ton lemerisës.
- Botë e keqe! – mërmërita.
- E keqe thua?!… E çmendur fare!… Mos pyet si sillet bota me shqiptarët e varfër… Siç sillej ish-diktatura, në mos gaboj… Nuk e di nëse liderët e atyre vendeve që thonë se na duan, do t’i kthejnë sytë ndonjëherë nga ne, të na shohin si të nënës, jo si të njerkës, - tha mëdyshas Namiku.
- Jo! – i thashë. – E pse ta bëjnë këtë?! Nuk besoj se janë Krishtër e as budallenj… Ta them me siguri matematike: bota nuk do t’i kthejë kurrë sytë nga ne, shqiptarët. Ne do t’i kemi sytë kurdoherë te bota…
- Atëherë, mbase na duhet të ndreqemi njëfarësoj me veten, me njëri-tjetrin. Ta njohim, ta ndihmojmë, ta duam, ta respektojmë shoku-shokun, pastaj t’i kthejmë sytë nga bota… Mund të arrihet diçka e tillë? - filozofoi Namiku me vështrimin ëndërrues të tretur diku brenda qenies.
- Naivitet, utopi, ëndërr… Sheh ëndrra me sy hapur, or mik!… Teorikisht, po! Në praktikë: ne dhe ata, djajtë politikano-biznesmenë që kanë uzurpuar Shqipërinë!… A nuk the më parë kështu?… Ne të përçarë, ata, grusht në kokën tonë… Të paktën gjer tani, sepse ata e kanë bërë për vete edhe Amerikën, edhe Evropën, - theksova i pashpresë.
Po mendoja se edhe lidhjet me botën i gëzonin ata… Diplomacinë e saj e merrnin me të mirë, e përkëdhelnin, i premtonin e ç’nuk i premtonin dhe luanin me të si të ishte kukulla e tyre, kur mundeshin… Dhe kur bota u zemërohej lajkave e mashtrimeve që i bënin, përuleshin, përgjunjeshin e luteshin me frikë e servilizëm, si të gjithë besimtarët e rremë para idhujve të tyre…
- Po qe kështu, vazhdo të ruhesh nga ata… Nuk do të t’i falin as shkrimet kundër, - qeshi Namiku.
- Mundet, - qesha edhe unë.
Ndërkohë tryeza ishte shtruar në dhomën tjetër. U ulëm ballas.
- Verën e ke të kuqe, siç e dëshiron. Verë Delvine, Leskoviku apo nga Tushemishti i Pogradecit, parajsa e vockël tokësore e ngritur mbi burime uji të mrekullueshëm. Ta dish, ma kanë dërguar Tit Tasellari me Nuçin, miqtë e mi, nga viset e Lasgushit e Mitrushit, - u krekosa gjithë humor.
- Mor, të gjitha llojet do t’i provoj.
- Edhe rakinë?! – e ngava. – Kemi përpara raki rrushi Konispoli, Përmeti, Skrapari dhe raki mani nga Boboshtica e Korçës. Kemi vodkë Ukraine, shampanjë Marseje, disa lloje birrash, uiski e më the të thashë nga bota.
- Kështu bollëk paçim përherë! Dhe bota na paftë me sy tjetër! Gëzuar! Unë me verë. Dhe plaçin ata! - tringëlliu gotat Namiku.
- Gëzuar, or mik! Dhe suksese edhe në krijimtari, si në biznes, - e urova.
Ai e ktheu me fund dhe iu turr mishit të qingjit ardhur nga Gramozi i Kolonjës. Ishte hamës, jo shaka, si gjithë njerëzit e punës. Unë e nxisja t’i shijonte tërë llojet e ushqimeve dhe pijeve. Ndieja kënaqësi tek e shihja me aq oreks, njëlloj si për veten.
- Provo troftën e Bistricës dhe Koranin e rrallë të liqenit të Pogradecit. Edhe krap prej Drinit të Bardhë, edhe ngjalat e Karavastasë, - s’i ndahesha unë.
- Mor, ha për vete ti, se unë i përlava të gjitha të mirat, - qeshte Namiku.
- Jam ngopur unë, po i shijoi dreka mikut.
- Uh, të shijuar! Veç të kisha edhe pak aromë Çamërie! Kishte shkruar një vjershë i ndjeri Bilal me një titull të tillë dhe thoshte pak a shumë:
Ne jetonim atje ku shushurinte osaka,
atje ku lulëzonte lule sparta, spartilja,
jetonim pranë malit ku lulëzonte lofata,
ku sheshet i mbulonte si borë luledelja.
Kur nëna në mbrëmje ngrinte kapakun e kusisë
gjella jonë avullonte erë gjalpi të freskët,
erë dehëse kanelle,
erë mishi qingji të njomë.
Kështu tërë vitin, nga dimri në verë,
vendi ynë ndërronte aromë:
erë dehëse kanelle,
erë mishi qingji të njomë…
- Poezi e Bilalit?! – shpërtheva i paduruar.
- Po, Po! Poezi e tij… Eh!… Ja, ky ishte Bilal Xhaferri… A e kupton se ç’kemi humbur, or mik, me arratisjen e tij?… Dhe nuk e mbështetën si duhet as shqiptaro-amerikanët… Mbase nuk e kuptuan, mbase ishin si ata dhe e shmangën qëllimisht, ku ta dish…
- Poezi e bukur, - vërejta unë.
- Dhe u thashë njëherë shqiptaro-amerikanëve, më saktë njërit, të parit të tyre: "Ua dërguam Bilalin shkrimtar të madh dhe na e kthyet kufomë"... Nuk u erdhi mirë nga fjala ime… Mbase janë si ata…, - shtjelloi Namiku fillin e arsyetimit të vet.
- Mbase janë të një stani me ata, ndoshta vëllezër a ambasadorë që punojnë për ata, s’ka rëndësi… Për mua ajo poezia ishte e bukur, - përsërita.
- "Aromë Çamërie"? E bukur, vërtet. E pabotuar. E kam ruajtur dhe do ta sjell ta botosh në revistë, bashkë me variantin e plotë të poemës "Mjegulla", botuar e pjesshme gjer tani.
- Mrekulli! Sa më shpejt. Edhe tregimet e tua.
- Edhe tregimet e mia. Gëzuar! Dhe ta dish se veç kënga më lypset tani. A nuk ia marrim njëherë, ashtu shtruar, çamiko? - shpërtheu befas Namiku.
- Si të duash, por unë nuk ia them për këngë.
- Eh, mor mik, sa ma trazojnë shpirtin këngët, sidomos këngët e pikëlluara të këtij populli të vuajtur në jetë të jetëve, këngët çame. Mbaj mend se mbrëmjeve e gjer natën vonë, kur ndizeshin yjet, atje në mërgim, në shpirt më flakëronte një mall përvëlues për familjen dhe tërë njerëzit e mirë që kam njohur, për Atdheun. Bile aty në mërgim kam ndier se fjala Atdhe ka një kuptim madhështor. Më përfshinte të tërin nostalgjia dhe e gdhija duke kënduar. Këndoja tërë këngët e pikëlluara. Nuk e di pse, por këndoja e këndoja. Mbaj mend se një mëngjes më thirri pronari i alarmuar dhe më tha se mbrëmë paskësha qarë. Jo, i thashë, kam kënduar. Paske qarë, mor, paske qarë me kuje, këmbënguli ai aq sa u habita edhe vetë dhe mendova se mbase kisha qarë. Mbase kisha qarë tërë ato net, në vend që të këndoja.
- S’është ndonjë çudi. Thonë se njeriu, prej merakut, ndonjëherë qan edhe në gjumë, vetëkuptohet njeriu i mirë, jo ata, - thashë unë me të qeshur.
Qeshi edhe Namiku, duke pohuar se ata nuk i dinë as kuptimin fjalës lot dhe jo të lotojnë. Zakonisht pikëllohen zemrat e ndjeshme dhe jo ata pa zemër.
Vonë, mbasdite dolëm rishtas rrugëve të Tiranës. Dielli ende nuk kishte perënduar dhe halat e gjelbra të pishave shushurinin lehtas prej erës dhe sitnin përmbi ne prarimin e rrezeve. Ashtu, nëpër atë mori grimcash ari që farfurinin ajrin mbrëmësor, ne vazhdonim t’u ngjanim nga pak kërkuesve të atij metali të rrallë, aq të shtrenjtë për ata, të eturit për pasuri e pushtet, megjithëse ishim thjesht kërkues të floririt shpirtëror.
Eh!… Mendova se edhe sikur të bëheshim gjeologë e të zbulonim dikur diku ndonjë minierë ari, pas shumë e shumë stërmundimesh, pasi ta nxirrnim në dritë mineralin e ta përpunonim do ta gëzonin po ata… Do të ishte luksi më i çmuar, më i lakmuar për ata, ish-pushtetarët-shtetarë, ish-spiunët-spiunë dhe tërë ajo tufë mafiozësh e shërbëtorësh të tyre, hajdutë e kriminelë, që tashmë ishin pjesë e politikës shqiptare… Veç telashet do të trashëgonim ne…
Më në fund u përqafuam dhe u ndamë. Si përherë të përmalluar. Premtuam se do të takoheshim më shpesh e më shpesh, derisa të zbulonim atë formulën magjike të alkimisë, që e shndërron gjithçka në ar. Dhe arin do ta bënim dhuratë për ata, veç ne të mbeteshim nga pak të qetë edhe për hallet tona letrare.
- Namik, telefonomë, kur të mbërrish në Durrës, - i bëra zë, kur ishte pranë makinës, megjithëse e dija se do ta rrëmbente puna dhe menjëherë do të më harronte.
- Ah, mor mik, do të ma marrë shpirtin puna mua, jo Zoti. Ta dish, që tani po të harroj. Sa hypi në furgonçinë dhe si me magji më mbysin andrrallat, ma zë frymën puna dhe i harroj të gjallët. Jetoj veç për ato dreq sende, që vërtet më sjellin të mira materiale, por ma hanë shpirtin…
- Kujdes se mos përfundosh si ata, - e shpotita.
- Si ata?! Mbase… megjithëse e di me siguri se nuk më pranojnë përkrah. Si te ai tregimi i Hazis Nesinit, humoristit të shquar turk. E ke parasysh, besoj, atë personazhin që donte të hynte në mafie… Jemi tjetër brumë, ne! Jemi mbrujtur me aromë Çamërie. Aroma e rrallë e vendlindjes sonë të mrekullueshme, or mik.
- Kujto aromën e Çamërisë dhe telefonomë!
- Do të lidhemi.
- Në tridhjetegjashtë gusht?!
- Patjetër. Edhe po të mos duam ne, na bashkojnë ata. Se ata nuk bëjnë dot pa ne. Kije vath në vesh, - tundi dorën Namiku dhe makina u nis.
Ne dhe ata!… Të ndershmit dhe të pandershmit!… Të pandershmit, kudo nëpër botë… Të pandershmit dhe ajo rrjetë aleancash e padukshme, si rrjetë merimange gjigante ku ka ngecur jeta njerëzore… Aty për aty sesi më vetëtinë në mendje vargjet e një poezie të një poeti çam:
Këtë Tokë,
Njerëzit e ndershëm
E mbajnë mbi supe.
Janë lodhur…
Të pandershmit
Kanë dyfishuar peshën e Globit.
Të ndershmit,
Që nga Atlasi e deri më sot,
Si hamallë ngarkuar,
Ende s’janë shkarkuar
E mendohen, e mendohen…
A ta lënë Globin të bjerë
E të bëhet copë-copë
Apo Globin e të pandershmit
Mbi supe t’i mbajnë ngarkuar?!…
Të ndershmit dhe të pandershmit!… Ne dhe ata… Vërtet, ata nuk bëjnë dot pa ne, m’u kthjellua befas mendimi. Si të kundërtat e një binomi. Dhe detyrimisht unë e Namiku gjithmonë do të jemi ne përballë me ata nëpër vorbullën e asaj shtjellës vigane, korrupsionit, që e ka ngërthyer magjishëm jetën shqiptare… Të pakorruptuarit ballas të korruptuarve dhe korruptuesve…
Tashmë furgonçina ishte zhdukur dhe kisha mbetur midis rrjedhës së mbytur të Lanës dhe rrjedhës trallisëse të makinave që nxitonin e nxitonin dhe më përplasnin në fytyrë smogun: aromë e rëndë benzine dhe nafte të djegur. Trafiku rëndohej vazhdimisht mbrëmjeve në Tiranë. Rëndohej edhe smogu. Megjithatë brenda meje kundërmonte aromë Çamërie…
Shefki Hysa
- Ah, mor mik! Nuk kam kohë, të kam thënë, më mbyti puna, - ndjeva në telefon refrenin qaraman.
Sepse më solli ndër mend dikë që s’kisha pikën e dëshirës as ta përfytyroja, i cili, për t’i shmangur shokët, u thoshte shpesh se nuk kishte kohë as për të vdekur. Aty për aty i acaruar ia ktheva:
- E marr me mend që nuk ke kohë as për të vdekur, por mësohu t’i komandosh njerëzit me celular. Shto edhe ndonjë specialist të aftë ose ndonjë administrator të fortë dhe lirohu nga punët e rëndomta. Ti je pronar dhe të duhet vetëm të drejtosh, jo të punosh…
- E di, mor mik, e di, po nuk ecën puna po s’qeshë vetë në krye. Më marrin në telefon nga gjithë Shqipëria. Jam shtrirë nga pak edhe në Kosovë. Kam përgjegjësi të mëdha për klientët e mi, - ma preu psherëtimthi.
- Ke për të vdekur një ditë dhe do të t’i hanë paret kollovarët. Nuk do të kujtohet askush për ty, sikur nuk ke ekzistuar kurrë. Më mirë kujtohu vetë për veten, për emrin tënd. Bëj emër për vajzat, jo vetëm para, - këmbëngula, i pafuqishëm për ta bindur.
- Më prit javën tjetër, do të vij për të montuar nja dy ekspresë, në Tiranë dhe patjetër do takohemi, - tha befas.
Pata përshtypjen se donte të më hiqte qafe. Kështu ma bënte sa herë i telefonoja apo takoheshim rastësisht. Sikur tallej me mua, prandaj shfryva:
- Si të duash, unë ta kam dalë borxhit, por ta dish se ke për të vdekur si mekanik. Dhe vdekjes nuk i dihet, të merr kur nuk e pret…
- Ah, mor mik, e di, po puna s’bën dot pa mua…
- Si ta kesh qejfin, or punëtor i përjetshëm! – gjakosa buzën dhe ia mbylla telefonin pa u përshëndetur.
E dija që nuk do ta mbante fjalën.
- Eh, mor Namik Mane! Ia paske shitur edhe ti shpirtin shejtanit, - iu hakërrova vetes, në pamundësi t’i turresha atij.
Më vinte maraz që nuk arrija ta shkëpusja dot nga puna e përditshme e punishtes së kafesë. Diku në Durrës, në një rrugicë të shtrembër, të paasfaltuar, në katin e parë të një dykatsheje të vjetër, gjendej punishtja e mikut tim, poetit të harruar Namik Mane. Për të hyrë brenda kaloje në një derë të ndryshkur hekuri, në një korridorr të ngushtë dhe përmes dy të ndarave, njëra e vogël, me raftet e ekspresëve të përdorur, që prisnin të riparoheshin, dhe tjetra salla e madhe e mullirit, ku piqej, bluhej e paketohej kafeja allaturke dhe ajo ekspres. Aty, midis ajrit të lagësht dhe tymit, paketohej edhe sheqeri në ato qeskat me mbishkrimin "Mike". Unë nuk duroja dot gjatë aty brenda, dimër ose verë të ishte. Më çante hundët afshi i kafesë, më thernin kockat prej ftohtësisë së asaj perandorize të vogërreme, me të cilën mburrej me të drejtë miku im, sepse, pavarësisht nga shëmtia, e sillte aq të madh fitimin.
Vendosa ta harroj mikun dhe krijimtarinë e tij, megjithëse më vinte keq për vlerat e vyera që fshihte në shpirt, ky bashkëkohës dhe shok i ngushtë i shkrimtarit të shquar Bilal Xhaferri. Doja t’ia vilja ato vlera, mirëpo, mesa duket, s’qe e thënë. Dhe e flaka diku në një humbëtirë të kujtesës.
- E, mor ti, varfanjaku i përjetshëm, pandehe se ta hodha prapë?! – ndjeva një zë të njohur përzier me krismën e derës që u hap rrufeshëm.
Vetëtimthi m’u përplas në cep të syrit silueta e Namik Manes. E kishte mbajtur fjalën. Vonë vërtet, po më mirë vonë se kurrë.
- Barbarisht hyhet në zyrat e shtetit, o njeri i mbrapshtë?! – iu gërmusha hareshëm i befasuar, ndërkohë që pamja e tij e shëndoshë, babaxhane, sikur ma zbuti në një grimëherë mërinë e mbetur diku në thellësi të shpirtit.
- Ha, ha, ha! Ku pyesim për shtet ne! Aq sa pyet shteti për ne, na mbledh taksat dhe aq… Shtet që të lë pa bukë…
- Dikur dridheshe prej shtetit, zotrote, tani je trimëruar ca si shumë se të shoh që je trashur në trup, je majmur e të skuqin surrati e tulla e kokës. Mbase nuk je trashur edhe nga trutë, or miku im? – e ngava për t’ia prerë hovin.
- Epo s’ bëhej shaka me atë shtet. Të hiqte kokën shteti i djeshëm komunist. Ai shtet më internoi për vite të tëra në kënetën e Hamalles. Ma gllabëroi rininë balta. E qepa gojën dhe shpëtova kokën… Sa për shtetin tuaj demokrat, rroj njëmijë vjet unë…
U përqafuam. Ishte e kotë t’i mbaje inat vrullit të tij. Fytyra i pasqyronte mirësi. E vura re me bisht të syrit tek i rëndoi rënkueshëm karriges. Duhet të ishte shumë mbi peshën normale. Jeleku i tij i hirtë, si jelek tip antiplump, mezi e përmblidhte tërë atë krahëror shpërthyes. Vuante nga tensioni i lartë dhe nga zemra. Dhjamosja e tepërt e indeve të trupit mund t’i shkaktonte edhe ndonjë infarkt dhe t’i linte shëndenë kësaj bote, megjithëse ilaçet i mbante kurdoherë me vete për çdo të papritur. Kështu i shëndoshë dhe i tejdhjamosur pati qenë edhe dajua im dhe vdiq në mes të rrugës. Plasi në vend. Prej infarktit a hemoragjisë cerebrale, ku ta dish…
- Mbete me një libër, o derëbardhë! Ia harruam edhe titullin atij, pas kaq vjetësh heshtjeje, - i thashë si me shaka për të fshirë nga vetja atë ndjesi të frikshme që më shkaktoi pamja e trupit të tij tepër të shëndosë për moshën mbi gjashtëdhjetëvjeçare.
- Një libër vërtet, por ishte libër ama, jo llafe, si puna e këtyre vëllimeve me bejte që botohen sot.
- Në mos gaboj, "Pjergulla e lotëve" titullohej vëllimi yt poetik?
- Po.
- Sidoqoftë, nuk hahet të heshtësh kaq vjet. Kur e harrova unë, shoku yt, poetin Namik Mane, ç’pyet për të tjerët…
- Nuk më harron ti, jo, për të tjerët punë e madhe!
- Më lodhe, or mik, mezi u bëre gjallë. Dua s’dua do të të harroj, o i harruar, - theksova i kapitulluar.
- Ore, po më çmendën telefonat, ore! Klientela lumë, nga Jugu në Veri. Nuk marr dot as frymë rehat, më beso. Ndihmësit e mi, nipat, dhëndurët, nuk ia kanë marrë akoma dorën mirëmbajtjes së ekspresëve dhe më duhet të rend vetë gjithandej, gjer në Kosovë. U çmenda, më beson?
- Të të besoj?! Po a i zihet besë një milioneri si ti, që nuk di ku t’i fshehë paratë, që ka mbushur edhe boshllëqet poshtë pllakave të dyshemesë me kartëmonedha?
- Hë të keqen, më beso, se nuk jam aq i pasur. I kam të mëdha edhe shpenzimet.
- E marr me mend, xhepat e jelekut i ke kurdoherë fryrë për t’i zbrazur nëpër restorantet më të mira për mish, peshk e raki.
- Jo, rakinë nuk e pi më, thonë se të dhjamos. Tani pi verë.
- Shkon edhe nëpër motele, besoj.
- Nëpër motele jo, megjithëse burrë jam, - qeshi ai. – Nuk të besohet?
Dhe zuri të më tregonte një rast se si njëherë një bukuroshe nga ato biondet vagabonde, që udhëtonte me të në makinë, urdhëroi shoferin të ndalej pranë një moteli. Shoferi i hodhi një vështrim pyetës nëpërmjet pasqyrës. Shiko rrugën, drejt, iu përgjigj me nojma ai. Biondja e përsëriti urdhrin, por shoferi ia preu shkurt se zbatonte vetëm urdhrat e drejtorit. Ishte shofer drejtori e jo shofer zonjash.
Tek e fundit i falet, sikur të shkojë ndonjëherë edhe në motel, mendoja teksa dëgjoja rrëfimin e tij. E dija që ishte vejan. I kishte vdekur gruaja disa vite më parë, duke e lënë me dy vajza, tashmë të rritura. Le që biznesmenët e kanë një mënyrë argëtimi të shkuarit nëpër motele.
- T’i lemë llafet e tepërta se janë fukarallëk në këtë zyrë të rehatshme, qoshezë burokrati. Me vrap e në restorantin më të mirë që ka Tirana. Se edhe ju, kryeqytetasit, ua dini lezetin lokaleve.
- Shkojmë në shtëpinë time, mbase do të bisedojmë më qetë, - brofa unë.
- Në shtëpi? Nuk do të jemi më të lirshëm në një restorant? – u druajt ai.
- Në shtëpi! Sado të varfër, edhe ne, letrarët, i kemi pesë gjëra të mira për mysafirët e rrallë.
Namiku ngriti supet i çarmatosur, por unë s’u tunda nga imja. Kishim qenë sa herë me të nëpër lokalet më të mira të Durrësit, buzë detit, në dimër kur rrokulliseshin pambarimisht dallgë të gjata si rrungala kuajsh të bardhë në plazhin e Currilave dhe në verë, kur vala shtynte valën e i lëpiheshin si mace të egra rërës së butë të brigjeve. Kishim bredhur edhe nëpër pikat turistike të Tiranës, bregut të liqenit dhe në malin e Dajtit, kur ai mbante mbi krye kurorën e blertë të pranverës dhe atë thinjoshen prej bore të dimrit. Edhe në shtëpinë e Namikut kishim qenë shumë herë, madje e kishim gdhirë me të ngrëna e të pira dhe duke treguar e ritreguar bëmat e dikurshme të Bilal Xhaferrit. Në shtëpinë time nuk kishim qenë asnjëherë, thjesht sepse unë vonë jam bërë familjar.
Ndërkohë kishim dalë në oborrin e madh të ndërtesës së Kuvendit të Shqipërisë, të mbuluar nga pishat e buta shtatlarta, që sitnin diellin dhe na e hidhnin në trajtën e një pluhuri të artë nëpër trup. Ishte fillimvjeshte dhe gjethet e pemëve ishin praruar, këputeshin e binin një nga një mbi asfalt. Frynte një puhizë dhe rrezet e diellit na piklonin vështrimin. Në atë çast u ngjanim, pak a shumë, kërkuesve të arit, me të vetmin ndryshim se ne gjurmonim thesaret e shpirtërave njerëzorë.
Te kthesa, ku takohej rruga me bulevardin, përballë "Rognerit", na priste furgonthi i Namikut, mirëpo ne zgjodhëm lëvizjen më këmbë buzë bregut të blertë të lumit të Lanës.
- Ti je djalë i mirë, - tha befas Namiku, duke hedhur pas shpatullave atë përhumbje meditative që të zgjonte vjeshta përqark.
- E di.
- Edhe i mençur. Ke bërë shumë përpara që kur të kam njohur.
- Po.
- Por nuk ta dinë të gjithë.
- Edhe këtë e di. Miku i gjithkujt, miku i askujt.
- Erdhën dhe më thanë të mblidhemi dhe ta hedhim në gjyq. T’ia heqim të drejtën për të studiuar figurën e Bilal Xhaferrit.
- Po…
- Dhe unë u thashë jo! Se sot jemi demokraci, se kanë të drejtë të jetojnë të gjithë dhe jo vetëm ata, si dje; se ai i bëri gjërat ashtu siç dinte t’i bënte. Mjafton që i bëri, kur askush nuk e mori guximin t’i bënte, as ata. Kapërceu dete e oqeane dhe solli i vetëm nga Amerika eshtrat e Bilal Xhaferrit. E zhvarrosi nga varri i harresës ku e kishin groposur censorët e diktaturës dhe e ngriti në lartësitë që meritonte. Ka bërë punë titanike me shtëpinë botuese dhe shoqatën "Bilal Xhaferri" dhe me revistën "Krahu i shqiponjës". E përse t’ia mohojmë tërë këto?!
- Dhe ata nuk të dëgjuan. U përpoqën të më kundërvinin shtetin dhe ambasadën amerikane, por nuk ia arritën se kisha zbuluar një mal me punën time. Dhe mali nuk shembet aq lehtë.
- Po, mali nuk shembet. Dhe ai mal ishte vepra e shkrimtarit të jashtëzakonshëm, Bilal Xhaferrit. Mjafton kryevjersha e tij "Baladë çame" dhe ai mbetet mal mbi male. Dhe guxoi ta publikonte në ato vite.
- Po. Në vitet e diktaturës. E kam parë me sytë e mi të botuar, duke shfletuar koleksionet e gazetës në Bibliotekën Kombëtare. Dhe më ka lënë mbresa të jashtëzakonshme ajo kryevjershë si një himn i martirizimit të Çamërisë, himn i papërsëritshëm, si "Marsejeza".
- Aman, or mik, mos m’i nga plagët, mos ma lëndo shpirtin më tej, se kur e kujtoj Bilalin më dhemb vetë jeta ime. Thonë se e vrau cmira e shkrimtarëve. Jo, or mik, tërë shkrimtarët e donin Bilalin, tërë lexuesit e nderonin. E vrau ideologjia e kohës, sigurimi i shtetit.
- Sigurimi i shtetit?! – u çudita.
- Po, po, sigurimi i shtetit. E përndiqnin pas e larg. I kishin sajuar edhe dosje. Bilalit i ra në vesh dhe u arratis për në Greqi e më vonë mërgoi në Amerikë… Iku për të shpëtuar kokën dhe jo për të shprehur disidencën e vet, siç shkruajnë.
- Do ta kishin burgosur, po të kishte qëndruar? – u bëra kureshtar.
- Patjetër!
- U tregua largpamës, qerratai, që u arratis, - fërkova duart.
- Se mos vetëm në atë rast. Bilali ishte natyrë e shkathët, megjithëse i heshtur dhe vazhdimisht i menduar. Vetëm me mua hapej. Të shihje si shpërthente pasioni i tij. Eh, mik i dashur! – tundi kokën me nostalgji Namiku.
- … …?!
- Aman, or mik, të thashë, mos m’i lëndo plagët!
- Epo me vete nuk të lë t’i marrësh tërë këto mbresa. Hiqe nga mendja! – ia preva.
- Aman, të keqen! Ç’të të rrëfej më parë. Nuk e di ti sa të vështirë e kam. Ti e di që quhej Bilal Hoxha, stërnip i dijetarit universal, Hasan Tahsinit, që u lind në Ninat të Konispolit, që babanë e tij, Xhaferr Hoxhën, e pushkatuan si nacionalist, si antikomunist. Po ç’bëri Bilali? Në vend të mbiemrit Hoxha përdori si mbiemër letrar emrin e babait të vet. Pra, u vetëquajt Bilal Xhaferri, duke përjetësuar emrin e babait të pushkatuar. Këtë e dinin edhe ata.
- Çfarë guximi!
- Vërtet, guxim prej të marri. Dhe ishte aq i mençur! – psherëtiu dhe biseda iu këput papritur, sikur filli i saj të ishte litar që mbante varur peshën e mendimit dhe qenien e Namikut, i cili të krijonte idenë se po rrëzohej dhe humbiste në një nga honet e frikshme të harresës.
- Lum si ti që ishe shoku i tij! – theva heshtjen unë, me dëshirën për të mbajtur gjallë zjarrin e bisedimit dhe atë çast, sepse m’u duk vetja si shpëtimtarët, që hedhin një grep a një litar tjetër ku të kapet i këputuri për të mos u copëtuar në greminë.
Ecnim në të kundërt të rrjedhës së turbullt të Lanës. Dëgjohej e vrazhdë vetëm gurgullima këmbëngulëse e ujit. Namiku heshti sa heshti, pastaj filloi të fliste i tensionuar si njeriu që tashmë i ka shpëtuar për qime rrëzimit. I vura veshin me vëmendje të folurës së tij hope-hope, me ngërçe. Dukej sikur recitonte apo lexonte me pasion një ditar kujtimesh. Tregonte se si me Bilalin i gdhinin netët duke rrahur mendime dhe duke shkruar poezi me frymë revolte, megjithëse ditët i shkrinin në parcelën me lakra, ku të mbante lidhur balta si pranga, ku lindnin vajet e nënshtrimit dhe të shkurtonte jetën shati e lopata, ku prej zemërimit gjuanin me shkelm mbi lakër, si mbi kokë të mbretit robërues. Me vjershat rebele, ashtu idealistë siç ishin, ëndërronin të botonin një vëllim poetik të përbashkët me titullin "Një siluetë në errësirë". Kështu titullohej një prej poezive me vargjet:
"Unë do ju shfaqem në errësirën me mjegull,
profil i ngritur plot dhembje dhe përbuzje.
Për mua s’do ju tregojnë gjë yjet,
as erërat,
as shndritjet e bronxta të siluetës sime.
Për mua do dëshmojnë vetëm plagët e mia,
për mua do dëshmojë vetëm vdekja ime"…
Ndërkaq arritëm në shtëpi dhe hymë drejt e në studio. Namiku u shemb i fundosur në një kolltuk dhe mezi mbushej me frymë. Fytyra dhe koka e zbathur prej flokëve i kuqëlonin tej mase. Piklat e djersës në ballë i farfurinin prej neonit që sapo ndeza, për të larguar mugëtirën e perdeve të rënda prej atllasi të kaltërremë. E shihja me bisht të syrit, teksa largoja dosjet nga tryeza e kompiuterit dhe më drithmonte mendimi se mos pëlciste si tollumbace tërë ai gjoks gulçues. Por jo. Nuk thonë më kot se jeta e robit është në dorën e Zotit dhe vetëm Ai e di se kur ta merr. E mblodhi veten shpejt, u rehatua dhe filloi të këqyrte me kureshtje raftet me libra.
- Ama, goxha bibliotekë paske! Nuk e ndave kurrë jetën nga librat, megjithë varfërinë që nuk i shqitet intelektualit, - vërejti Namiku.
- Epo unë, për fat të mirë a të keq, i jam kushtuar tërësisht krijimtarisë letrare. Dhe ti e di se librat në Shqipëri, ta hanë edhe kafshatën e fundit, - nëpërdhëmba psherëtimthi.
- E di, mor mik, e di, prandaj hoqa dorë nga botimet dhe iu kushtova biznesit. Të lashë edhe ty, të lashë të vetëm...
- Të shkuara të harruara! – ia preva shkurt pa aspak dëshirë për të rikujtuar aventurën tonë të dikurshme, për t’u bërë botuesit e parë shqiptarë të epokës së re paskomuniste.
Namiku qeshi me thartimin e fytyrës sime, ndërsa unë u mugëtova edhe më, madje edhe në shpirt. Nuk e dhashë veten se e kisha mik, në shtëpi, megjithatë nuk mund t’ia falja braktisjen.
- E ndiej me zemër pezmatimin tënd, më beso, por ja që u frikësova. Të kujtohet dita kur po ngarkonim në makinë letrën tipografike, që ai tipografi e kishte fshehur te bunkeri prapa shtëpisë së vet? Po mendoja se mbase ishte letër e vjedhur në ndonjë magazinë shtetërore. Dhe befas kaloi aty pranë një furgon policie. Kaloi fare rastësisht. Ama, unë u tmerrova. Më trembi mënyra se si punonim. Vetëkuptohet se ishte e vetmja për të fituar diçka në atë periudhë gërmadhë, pas shembjes së diktaturës. Ashtu vepronin të gjithë, mundoheshin të arnoheshin. Por ja, unë nuk mundesha. I jam druajtur një jetë të tërë hijes së shtetit komunist dhe druhesha ende edhe prej shtetit të ri. Por jo se jam frikacak. Dhe ia mbatha jashtë shtetit. Kjo ishte e tëra dhe më dhemb shpirti, - shpjegoi Namiku me keqardhje, si të donte të më lehtësonte sadopak lëndimin e madh që më kishte sjellë ortakëria me të.
- Të thashë njëherë, të shkuara të harruara! – përsërita qetë-qetë, në pamje. – E rëndësishme është që ty të eci dhe nuk je i huaj, je miku im. Thuaj shyqyr Zotit!
- Të mos qahem. Me lodhje, vërtet, por fitoj. Veç ta dish sa kam vuajtur jashtë shtetit. Do t’ia dëshmoj edhe dhogës së varrit.
- Je munduar shumë?!
- Munduar, thotë! Kam punuar si skllav dhe më kanë trajtuar si skllav. Një jetë prej skllavi, si në Shqipërinë komuniste edhe në dhe të huaj. Refugjatë të përjetshëm mbetëm ne, çamët, të vuajtur, siç thotë një shprehje, si çifuti në shkretëtirë. Pasi na dëboi greku nga Çamëria, përfunduam një gjysmë shekulli refugjatë në atdheun tonë, në Shqipëri, megjithëse mes njerëzve të një gjaku, shqiptarë mes shqiptarëve. Njëlloj edhe në emigrim, në shtetet e huaja, ku u degdisëm për një jetë më të mirë dhe gjetëm skllavërimin. Eh, jetë ferri! – shfryu dëshpërimthi Namiku.
Unë heshta i stepur, i pagojë përballë atij ferri të mbidheshëm që kujtonte miku im. Ferr këndej dhe ferr andej, sikur kjo jetë paskësh qenë vetëm për ata. Pushoi një hop edhe Namiku, pastaj filloi të rrëfente detaje të jetës në emigracion, për revoltën që ndrydhte në shpirt me mendimin të fitonte sadopak dhe të kthehej për t’i investuar pranë shtëpisë së tij, në Shqipëri.
Rebelimin, netëve në dheun e huaj, e shndërronte në vargje poezish: Deti rreh egër brigjet e Shqathos (një ishull i Greqisë) dhe unë këtë tokë me grusht e godas. Kam të drejtë njëqind herë më shumë se Dari i Persisë, që urdhëroi detin ta rrihnin me kamzhik, pas disfatës, kur humbi gjithë flotën në betejën e lashtë greko-persiane të Dardaneleve. Dëgjoj vajin e nënave shqiptare që qajnë telefonave për bijtë, që treten këtyre brigjeve të dheut të huaj. Vaji i tyre është njëmijë herë më i dhimbshëm se i Hekubës për djalin e saj, Hektorin, vrarë prej Akilit…
Ky ishte, pak a shumë, thelbi i njërës prej vjershave, ashtu siç ma zuri veshi mua, në atë atmosferë rrëqethëse të krijuar prej atij rrëfimi trishtues.
Namiku vazhdonte të fliste dhe mendja ime, e intriguar prej dëshmive të tij, vorbullonte e dallgëzonte një mllef të paparë ndaj politikës servile që ndiqte shteti ynë, me shtetet fqinjë, i drejtuar nga ata. Dhe tek imagjinoja se sa i pafuqishëm është njeriu në vendin tonë, këlthisja me vete: "O Zot, mbroji shqiptarët e varfër!"
- Edhe në Itali, vështirë, si në Greqi, për ne shqiptarët, - turfullonte Namiku.
- Vështirë?!
- More, si të ishim të mallkuar!
- Çudi!
- S’ka çudi, derisa na udhëheqin po ata.
- Po ata! Dikur, dje dhe sot…
- Edhe nesër, miku im, në jetë të jetëve, po ata.
- Ne dhe ata! Ata dhe ne. Një det i madh përçmimi midis. Nuk ka për të bërë krye kurrë ky vend, - psherëtiva pesimist.
- Kurrë! Ne punojmë dhe ata, të pandershmit, përfituesit, mashtruesit, mafiozët shfrytëzojnë gjithçka, njëmijë mënyra e marifete për ta mbajtur të zaptuar këtë vend. Korrupsion i gjallë Shqipëria, or mik!… Nuk e ngre më kot ndonjëherë zërin bota… Më kupton?… Të pandershmit dinë të paguajnë, t’i hedhin lumë milionat e fituara pa djersë, të korruptojnë, jo shaka… Dhe këtë e bëjnë për të patur superfitime, për pasuri e për pushtet, për të gllabëruar gjithçka, si oktapodi prenë e vet… I kanë blerë, i kanë të tyret të gjitha pushtetet: Legjislativin, Ekzekutivin, Gjyqësorin dhe Shtypin… Kudo të dalin përpara ata… E ku të ankohesh?!… Unë mbahem gjoja për biznesmen, po të them të vërtetën nuk shoh askund konkurencën e ndershme, bashkëpunimin e bizneseve, siç pretendojnë… Nuk e dalloj dot as tutje në horizont atë shoqëri demokratike që ëndërrova… Mos harro, unë një jetë të tërë i persekutuar, or mik!… Ne mezi rrojmë dhe ata çuditërisht pasurohen në kurrizin tonë… Ne skllevërit dhe ata padronët… Na rroftë intelektualiteti, ne!… Ata nuk kanë nevojë për të qenë as të fortë fizikisht e as të mençur. U mjafton fuqia dhe mençuria jonë. Ata vetëm prijnë dhe nuk duan t’ia dinë se mund të na hedhin edhe në greminë. Vdesim ne, jo ata!… Ke parë kështu ti?! – brofi Namiku.
- Eh!… Zoti na shpëtoftë nga ata! – ofshava.
- Mbase, në botën tjetër! - tha prerë Namiku, me një ton lemerisës.
- Botë e keqe! – mërmërita.
- E keqe thua?!… E çmendur fare!… Mos pyet si sillet bota me shqiptarët e varfër… Siç sillej ish-diktatura, në mos gaboj… Nuk e di nëse liderët e atyre vendeve që thonë se na duan, do t’i kthejnë sytë ndonjëherë nga ne, të na shohin si të nënës, jo si të njerkës, - tha mëdyshas Namiku.
- Jo! – i thashë. – E pse ta bëjnë këtë?! Nuk besoj se janë Krishtër e as budallenj… Ta them me siguri matematike: bota nuk do t’i kthejë kurrë sytë nga ne, shqiptarët. Ne do t’i kemi sytë kurdoherë te bota…
- Atëherë, mbase na duhet të ndreqemi njëfarësoj me veten, me njëri-tjetrin. Ta njohim, ta ndihmojmë, ta duam, ta respektojmë shoku-shokun, pastaj t’i kthejmë sytë nga bota… Mund të arrihet diçka e tillë? - filozofoi Namiku me vështrimin ëndërrues të tretur diku brenda qenies.
- Naivitet, utopi, ëndërr… Sheh ëndrra me sy hapur, or mik!… Teorikisht, po! Në praktikë: ne dhe ata, djajtë politikano-biznesmenë që kanë uzurpuar Shqipërinë!… A nuk the më parë kështu?… Ne të përçarë, ata, grusht në kokën tonë… Të paktën gjer tani, sepse ata e kanë bërë për vete edhe Amerikën, edhe Evropën, - theksova i pashpresë.
Po mendoja se edhe lidhjet me botën i gëzonin ata… Diplomacinë e saj e merrnin me të mirë, e përkëdhelnin, i premtonin e ç’nuk i premtonin dhe luanin me të si të ishte kukulla e tyre, kur mundeshin… Dhe kur bota u zemërohej lajkave e mashtrimeve që i bënin, përuleshin, përgjunjeshin e luteshin me frikë e servilizëm, si të gjithë besimtarët e rremë para idhujve të tyre…
- Po qe kështu, vazhdo të ruhesh nga ata… Nuk do të t’i falin as shkrimet kundër, - qeshi Namiku.
- Mundet, - qesha edhe unë.
Ndërkohë tryeza ishte shtruar në dhomën tjetër. U ulëm ballas.
- Verën e ke të kuqe, siç e dëshiron. Verë Delvine, Leskoviku apo nga Tushemishti i Pogradecit, parajsa e vockël tokësore e ngritur mbi burime uji të mrekullueshëm. Ta dish, ma kanë dërguar Tit Tasellari me Nuçin, miqtë e mi, nga viset e Lasgushit e Mitrushit, - u krekosa gjithë humor.
- Mor, të gjitha llojet do t’i provoj.
- Edhe rakinë?! – e ngava. – Kemi përpara raki rrushi Konispoli, Përmeti, Skrapari dhe raki mani nga Boboshtica e Korçës. Kemi vodkë Ukraine, shampanjë Marseje, disa lloje birrash, uiski e më the të thashë nga bota.
- Kështu bollëk paçim përherë! Dhe bota na paftë me sy tjetër! Gëzuar! Unë me verë. Dhe plaçin ata! - tringëlliu gotat Namiku.
- Gëzuar, or mik! Dhe suksese edhe në krijimtari, si në biznes, - e urova.
Ai e ktheu me fund dhe iu turr mishit të qingjit ardhur nga Gramozi i Kolonjës. Ishte hamës, jo shaka, si gjithë njerëzit e punës. Unë e nxisja t’i shijonte tërë llojet e ushqimeve dhe pijeve. Ndieja kënaqësi tek e shihja me aq oreks, njëlloj si për veten.
- Provo troftën e Bistricës dhe Koranin e rrallë të liqenit të Pogradecit. Edhe krap prej Drinit të Bardhë, edhe ngjalat e Karavastasë, - s’i ndahesha unë.
- Mor, ha për vete ti, se unë i përlava të gjitha të mirat, - qeshte Namiku.
- Jam ngopur unë, po i shijoi dreka mikut.
- Uh, të shijuar! Veç të kisha edhe pak aromë Çamërie! Kishte shkruar një vjershë i ndjeri Bilal me një titull të tillë dhe thoshte pak a shumë:
Ne jetonim atje ku shushurinte osaka,
atje ku lulëzonte lule sparta, spartilja,
jetonim pranë malit ku lulëzonte lofata,
ku sheshet i mbulonte si borë luledelja.
Kur nëna në mbrëmje ngrinte kapakun e kusisë
gjella jonë avullonte erë gjalpi të freskët,
erë dehëse kanelle,
erë mishi qingji të njomë.
Kështu tërë vitin, nga dimri në verë,
vendi ynë ndërronte aromë:
erë dehëse kanelle,
erë mishi qingji të njomë…
- Poezi e Bilalit?! – shpërtheva i paduruar.
- Po, Po! Poezi e tij… Eh!… Ja, ky ishte Bilal Xhaferri… A e kupton se ç’kemi humbur, or mik, me arratisjen e tij?… Dhe nuk e mbështetën si duhet as shqiptaro-amerikanët… Mbase nuk e kuptuan, mbase ishin si ata dhe e shmangën qëllimisht, ku ta dish…
- Poezi e bukur, - vërejta unë.
- Dhe u thashë njëherë shqiptaro-amerikanëve, më saktë njërit, të parit të tyre: "Ua dërguam Bilalin shkrimtar të madh dhe na e kthyet kufomë"... Nuk u erdhi mirë nga fjala ime… Mbase janë si ata…, - shtjelloi Namiku fillin e arsyetimit të vet.
- Mbase janë të një stani me ata, ndoshta vëllezër a ambasadorë që punojnë për ata, s’ka rëndësi… Për mua ajo poezia ishte e bukur, - përsërita.
- "Aromë Çamërie"? E bukur, vërtet. E pabotuar. E kam ruajtur dhe do ta sjell ta botosh në revistë, bashkë me variantin e plotë të poemës "Mjegulla", botuar e pjesshme gjer tani.
- Mrekulli! Sa më shpejt. Edhe tregimet e tua.
- Edhe tregimet e mia. Gëzuar! Dhe ta dish se veç kënga më lypset tani. A nuk ia marrim njëherë, ashtu shtruar, çamiko? - shpërtheu befas Namiku.
- Si të duash, por unë nuk ia them për këngë.
- Eh, mor mik, sa ma trazojnë shpirtin këngët, sidomos këngët e pikëlluara të këtij populli të vuajtur në jetë të jetëve, këngët çame. Mbaj mend se mbrëmjeve e gjer natën vonë, kur ndizeshin yjet, atje në mërgim, në shpirt më flakëronte një mall përvëlues për familjen dhe tërë njerëzit e mirë që kam njohur, për Atdheun. Bile aty në mërgim kam ndier se fjala Atdhe ka një kuptim madhështor. Më përfshinte të tërin nostalgjia dhe e gdhija duke kënduar. Këndoja tërë këngët e pikëlluara. Nuk e di pse, por këndoja e këndoja. Mbaj mend se një mëngjes më thirri pronari i alarmuar dhe më tha se mbrëmë paskësha qarë. Jo, i thashë, kam kënduar. Paske qarë, mor, paske qarë me kuje, këmbënguli ai aq sa u habita edhe vetë dhe mendova se mbase kisha qarë. Mbase kisha qarë tërë ato net, në vend që të këndoja.
- S’është ndonjë çudi. Thonë se njeriu, prej merakut, ndonjëherë qan edhe në gjumë, vetëkuptohet njeriu i mirë, jo ata, - thashë unë me të qeshur.
Qeshi edhe Namiku, duke pohuar se ata nuk i dinë as kuptimin fjalës lot dhe jo të lotojnë. Zakonisht pikëllohen zemrat e ndjeshme dhe jo ata pa zemër.
Vonë, mbasdite dolëm rishtas rrugëve të Tiranës. Dielli ende nuk kishte perënduar dhe halat e gjelbra të pishave shushurinin lehtas prej erës dhe sitnin përmbi ne prarimin e rrezeve. Ashtu, nëpër atë mori grimcash ari që farfurinin ajrin mbrëmësor, ne vazhdonim t’u ngjanim nga pak kërkuesve të atij metali të rrallë, aq të shtrenjtë për ata, të eturit për pasuri e pushtet, megjithëse ishim thjesht kërkues të floririt shpirtëror.
Eh!… Mendova se edhe sikur të bëheshim gjeologë e të zbulonim dikur diku ndonjë minierë ari, pas shumë e shumë stërmundimesh, pasi ta nxirrnim në dritë mineralin e ta përpunonim do ta gëzonin po ata… Do të ishte luksi më i çmuar, më i lakmuar për ata, ish-pushtetarët-shtetarë, ish-spiunët-spiunë dhe tërë ajo tufë mafiozësh e shërbëtorësh të tyre, hajdutë e kriminelë, që tashmë ishin pjesë e politikës shqiptare… Veç telashet do të trashëgonim ne…
Më në fund u përqafuam dhe u ndamë. Si përherë të përmalluar. Premtuam se do të takoheshim më shpesh e më shpesh, derisa të zbulonim atë formulën magjike të alkimisë, që e shndërron gjithçka në ar. Dhe arin do ta bënim dhuratë për ata, veç ne të mbeteshim nga pak të qetë edhe për hallet tona letrare.
- Namik, telefonomë, kur të mbërrish në Durrës, - i bëra zë, kur ishte pranë makinës, megjithëse e dija se do ta rrëmbente puna dhe menjëherë do të më harronte.
- Ah, mor mik, do të ma marrë shpirtin puna mua, jo Zoti. Ta dish, që tani po të harroj. Sa hypi në furgonçinë dhe si me magji më mbysin andrrallat, ma zë frymën puna dhe i harroj të gjallët. Jetoj veç për ato dreq sende, që vërtet më sjellin të mira materiale, por ma hanë shpirtin…
- Kujdes se mos përfundosh si ata, - e shpotita.
- Si ata?! Mbase… megjithëse e di me siguri se nuk më pranojnë përkrah. Si te ai tregimi i Hazis Nesinit, humoristit të shquar turk. E ke parasysh, besoj, atë personazhin që donte të hynte në mafie… Jemi tjetër brumë, ne! Jemi mbrujtur me aromë Çamërie. Aroma e rrallë e vendlindjes sonë të mrekullueshme, or mik.
- Kujto aromën e Çamërisë dhe telefonomë!
- Do të lidhemi.
- Në tridhjetegjashtë gusht?!
- Patjetër. Edhe po të mos duam ne, na bashkojnë ata. Se ata nuk bëjnë dot pa ne. Kije vath në vesh, - tundi dorën Namiku dhe makina u nis.
Ne dhe ata!… Të ndershmit dhe të pandershmit!… Të pandershmit, kudo nëpër botë… Të pandershmit dhe ajo rrjetë aleancash e padukshme, si rrjetë merimange gjigante ku ka ngecur jeta njerëzore… Aty për aty sesi më vetëtinë në mendje vargjet e një poezie të një poeti çam:
Këtë Tokë,
Njerëzit e ndershëm
E mbajnë mbi supe.
Janë lodhur…
Të pandershmit
Kanë dyfishuar peshën e Globit.
Të ndershmit,
Që nga Atlasi e deri më sot,
Si hamallë ngarkuar,
Ende s’janë shkarkuar
E mendohen, e mendohen…
A ta lënë Globin të bjerë
E të bëhet copë-copë
Apo Globin e të pandershmit
Mbi supe t’i mbajnë ngarkuar?!…
Të ndershmit dhe të pandershmit!… Ne dhe ata… Vërtet, ata nuk bëjnë dot pa ne, m’u kthjellua befas mendimi. Si të kundërtat e një binomi. Dhe detyrimisht unë e Namiku gjithmonë do të jemi ne përballë me ata nëpër vorbullën e asaj shtjellës vigane, korrupsionit, që e ka ngërthyer magjishëm jetën shqiptare… Të pakorruptuarit ballas të korruptuarve dhe korruptuesve…
Tashmë furgonçina ishte zhdukur dhe kisha mbetur midis rrjedhës së mbytur të Lanës dhe rrjedhës trallisëse të makinave që nxitonin e nxitonin dhe më përplasnin në fytyrë smogun: aromë e rëndë benzine dhe nafte të djegur. Trafiku rëndohej vazhdimisht mbrëmjeve në Tiranë. Rëndohej edhe smogu. Megjithatë brenda meje kundërmonte aromë Çamërie…
Shefki Hysa
Wednesday, May 21, 2008
PERANDORIA E IDHUJVE
Vonë, shumë vonë, e kuptova se përballë kisha po Ata. Se më duhej të luftoja me Ata. Nuk e di po atë grimëherë që më vetëtiu në kokë ky mendim dhe i përfytyrova po Ata në piedestalet e dikurshme, me të vetmin ndryshim se sfondi, tanimë, nga i kuq ishte shndërruar - në blu e mandej në një gri mugëtire, vetvetja m'u përqas në trajtën e Sizifit. Dhe sepse më erdhi për të vjellë. Jo, jo nga absurdi i kësaj bote! Më tepër, ndoshta, nga humbja e ekuilibrit a pafuqia e çastit. Në piedestale po Ata! Mantelkuqtë! Tanimë, detyrimisht, me mantele gri, si hija e mallkimit që i rëndonte këtij vendi teksa zhytej në muzgun perandorak që buronte nga shtatoret e idhujve. Idhuj me krena. Idhuj pa krena. Idhuj që i huanin kryet njëri-tjetrit. Idhuj që i vidhnin kryet njëri-tjetrit. Idhuj që i hanin kryet njëri-tjetrit. Idhuj që çarteshin si e si të mbijetonte Perandoria e Piedestaleve. Dhe ajo vërtet po mbijetonte, në këtë vend shpatullthyer nga pesha e piedestaleve...
Uuuaaaëëëkkk, m'u mblodhën rropullitë në grykë. U përkula si prej peshës së tyre, buzë ujërave të Lanës dhe ashtu gojëhapur, jo pa tmerr e dhembje, prisja të shihja një rrokullimë makabre: stomak e zorrë që turreshin tatëpjetë si guri i Sizifit. Mirëpo asgjë për t'u shqetësuar, veç ca shkulmesh vreri që shpërthyen përmes buzëve e hundës sime. M'u errën sytë, m'u fik vështrimi, një hop, si të qe intonuar me mugun perandorak.
Pastaj, ashtu si nëpër gjysmëterr, pashë ujërat e Lanës të rendnin dallgë-dallgë turbullt e më turbullt, të fryra e të ngjyrosura prej vrerit tim. Një vërshim ujërash i beftë e marramendës, si të qenë përmbledhur nëpër shtratin e Lanës rrëketë e panumërta të një rrebeshi të egër që i qe turrur egërsisht kryeqytetit, Tiranës, e mbarë Shqipërisë - Perandorisë së Idhujve. Ujërat verdhashë, një rrëmbim i frikshëm lëtyrash të skëterrshme, fërshëllenin tani, në sytë e mi, e unë kurrsesi s'mund ta besoja që vreri i brendisë sime të ishte kaq i përbindshëm, të kishte forcën çudibërëse të erërave të çliruara prej kacekut të Eolit apo kapriçiot e tërbuara të dhjetëra xhindeve të lëshuara njëherësh nga amforat e përrallave të njëmijë e një netëve arabe. Jo, kurrsesi jo! Po lajthisja prej habisë. Megjithatë duhet të qe ashtu. Apo, mos vallë, të tjerë të zhgënjyer, si dhe unë, ndërsa zhgërryheshin, përbri Lanës, shpërthyen njëkohësisht vrerin e neverisë ndaj amëshimit të Perandorisë së Idhujve?! Ndryshe nuk ka si shpjegohet fryrja e jashtëzakonshme e Lanës.
Ujërat e saj verdhanë, ashtu të rrëmbyer, mbushën shtratin e zunë të derdhen brigjeve për të mbytur, pas pak, bulevarde e trotuare e më tutje u ndrynë kërcënues nëpër të gjitha sheshet dhe lulishtet e Tiranës, në të gjitha institucionet, aty ku ngriheshin piedestalet.
Sakaq Tirana, duke filluar që nga "Dajti" e në ngrehinën e Parlamentit, në sheshin "Skënderbej" e, më tej, përqark "Lidhjes së Shkrimtarëve" e "Lidhjes së Gazetarëve" në njërën anë, kurse në tjetrën duke përfshirë Presidencën, Pallatin e Kongreseve, hotel Rognerin, selinë e Qeverisë dhe të partive të ndryshme politike; po përjetonte e shushatur grimasat e një katastrofe biblike. Mos vallë kaq e pat Perandoria e Idhujve?! Mos ia kishte behur kështu fundi i saj, për t'u zhytur njëherë e mirë, kokangulthi, në muzgjet e paanë ku qe rroposur edhe ish Perandoria Bizantine?!... Cili do të qe Noeja i ri që do të bartte me barkën e vet, nëpër vorbullat e zemëruara, farën e idhujve të së ardhmes së kësaj perandorie?!... Patjetër ndonjë nga ata të flirteve të "Dajtit"... Sepse nëpër kryet e tyre e kanë kurdoherë zanafillën profecitë e së ardhmes të kësaj perandorie të krisur e restauruar me dhjetëra e dhjetëra herë... Patjetër një nga falltarët politikë të "Dajtit"... të "Rognerit"...
Vrulli i ujërave më kishte përplasur edhe mua si një lëvere mbi një bllok prej mermeri e betoni që mundohej të sfidonte dallgët larashe. Ende i hutuar prej atij fluturimi, si me magji, dhe prej dhembjeve që më shkaktonin brinjët e shkallmuara nëpër këmbët e piedestaleve, prej brigjeve të Lanës e gjer mbi kreshtën e asaj tumule, ku mezi mbahesha, nuk isha në gjendje të orientohesha.
Vetëm pak çaste më vonë, kur sytë më shkanë padashur mbi monumentin e paepur të kryetrimit Skënderbe, majë kalit të vet legjendar, kuptova me tmerr se kisha ngecur mbi piedestalin bosh të ish Diktatorit. Rreth e rreth veç valë të furishme ujërash.
Skënderbeu madhështor, mbi kalln e vet, sikur nxitonte të më shpëtonte prej ngurtësimit mbi piedestal. Ç’llahtarë! Unë një shtatore e gurtë që do të më zvarriste koha prej atij piedestali, siç zvarriti edhe të zotin e tij?! Skënderbeu atje tej matej me rrjedhat, kurse unë...
O Zot, më shpëto nga kjo e keqe! Mos më shndërro, moj kohë, në shtatore… Nuk i përkas racës së idhujve! Kështu klithja në vetvete dhe ëndërroja që ato valë, që rastësisht më lanë në atë piedestal famëkeq, të më flaknin qoftë edhe në ferr, veç larg, sa më larg piedestaleve.
Befas më rrokën duart e dikujt… Ishin dy, katër... shumë duar që ngriheshin prej botës së nënujshme që mbulonte Tiranën. Duart mundoheshin të më shkulnin me forcë prej piedestalit ndërsa ca zëra nënujorë ngrenin stërkala lëtyrash e gurgullonin:
- Jam Dullë Baxhaja, shumëduarshi, shumëzërshi, shumëfytyrëshi, shumipadukshmi, shumikudondodhuri! Dëgjon?! Jam Dulla, shpirti i Dullës së Madh, Dullës që jeton e do të jetojë në shpirtrat e sa e sa Dullëve që do të dalin prej idhujve për të zënë piedestalin e Kryeidhulllt të kësaj perandorie! Dulla është gjallë. Do ta zërë përsëri këtë piedestal, nëpër këtë muzg gri, me mantelln gri... Larg, sa më larg këtij piedestali, ti, grimcë njerëzore… krijesë idhujsh... ti, hiç!…
Ndjeva trupin të më pllaquriste rishtas nëpër dallgët e rrëmbyera. Më kishin flakur larg piedestalit shërbëtorët e Kryeidhullit të ri të perandorisë. As të ngushëllonte dhembjen s'arrinte dot njeriu i thjeshtë pranë atyre ishujve lavdie, pronë idhujsh. Piedestalet kërkuakan vetëm përulje, vetëm adhurim, qofshin edhe bosh, mendoja tek kacafytesha me valët.
Shqipëria është perandoria më fatkeqe në botë. Është një perandori e vogël idhujsh të mëdhenj që pjellin të tjerë idhuj... O Zot! Sa pakës vend zënë njerëzit në këtë vend!... Sa e papërfillshme është hapësira e lirisë së tyre në krahasim me madhështinë e idhujve... Njerëz të robëruar prej idhujve... Njerëz që gëzojnë të vetmin privilegj: adhurimin e verbër të idhujve...
O Zot! Mjerë ne shqiptarët dhe Shqipëria-Perandoria e Idhujve të Pavdekshëm! Kështu klithja gjer në kupë të qiellit, po çuditërisht zëri im zhbëhej në akustikën e ngrehinave të kulteve të idhujve që shkëlqenin gjithandej... Përkundër zërit tim të vdekur kumbonte jehona e zërave të korit të besimtarëve idhujtarë, që shumëfishohej pambarimisht...
Dalëngadalë po kuptoja se vlerat njerëzore nuk e kishin më rëndësinë e tyre në këtë perandori. Po veniteshin përballë shkëlqimit të idhujve. Nëpër ajër mund të nuhatje vdekjen... Tani e tutje Perandorinë e Idhujve mund ta quaje pagabuar edhe Perandori e Vdekjes...
Shefki Hysa
Vonë, shumë vonë, e kuptova se përballë kisha po Ata. Se më duhej të luftoja me Ata. Nuk e di po atë grimëherë që më vetëtiu në kokë ky mendim dhe i përfytyrova po Ata në piedestalet e dikurshme, me të vetmin ndryshim se sfondi, tanimë, nga i kuq ishte shndërruar - në blu e mandej në një gri mugëtire, vetvetja m'u përqas në trajtën e Sizifit. Dhe sepse më erdhi për të vjellë. Jo, jo nga absurdi i kësaj bote! Më tepër, ndoshta, nga humbja e ekuilibrit a pafuqia e çastit. Në piedestale po Ata! Mantelkuqtë! Tanimë, detyrimisht, me mantele gri, si hija e mallkimit që i rëndonte këtij vendi teksa zhytej në muzgun perandorak që buronte nga shtatoret e idhujve. Idhuj me krena. Idhuj pa krena. Idhuj që i huanin kryet njëri-tjetrit. Idhuj që i vidhnin kryet njëri-tjetrit. Idhuj që i hanin kryet njëri-tjetrit. Idhuj që çarteshin si e si të mbijetonte Perandoria e Piedestaleve. Dhe ajo vërtet po mbijetonte, në këtë vend shpatullthyer nga pesha e piedestaleve...
Uuuaaaëëëkkk, m'u mblodhën rropullitë në grykë. U përkula si prej peshës së tyre, buzë ujërave të Lanës dhe ashtu gojëhapur, jo pa tmerr e dhembje, prisja të shihja një rrokullimë makabre: stomak e zorrë që turreshin tatëpjetë si guri i Sizifit. Mirëpo asgjë për t'u shqetësuar, veç ca shkulmesh vreri që shpërthyen përmes buzëve e hundës sime. M'u errën sytë, m'u fik vështrimi, një hop, si të qe intonuar me mugun perandorak.
Pastaj, ashtu si nëpër gjysmëterr, pashë ujërat e Lanës të rendnin dallgë-dallgë turbullt e më turbullt, të fryra e të ngjyrosura prej vrerit tim. Një vërshim ujërash i beftë e marramendës, si të qenë përmbledhur nëpër shtratin e Lanës rrëketë e panumërta të një rrebeshi të egër që i qe turrur egërsisht kryeqytetit, Tiranës, e mbarë Shqipërisë - Perandorisë së Idhujve. Ujërat verdhashë, një rrëmbim i frikshëm lëtyrash të skëterrshme, fërshëllenin tani, në sytë e mi, e unë kurrsesi s'mund ta besoja që vreri i brendisë sime të ishte kaq i përbindshëm, të kishte forcën çudibërëse të erërave të çliruara prej kacekut të Eolit apo kapriçiot e tërbuara të dhjetëra xhindeve të lëshuara njëherësh nga amforat e përrallave të njëmijë e një netëve arabe. Jo, kurrsesi jo! Po lajthisja prej habisë. Megjithatë duhet të qe ashtu. Apo, mos vallë, të tjerë të zhgënjyer, si dhe unë, ndërsa zhgërryheshin, përbri Lanës, shpërthyen njëkohësisht vrerin e neverisë ndaj amëshimit të Perandorisë së Idhujve?! Ndryshe nuk ka si shpjegohet fryrja e jashtëzakonshme e Lanës.
Ujërat e saj verdhanë, ashtu të rrëmbyer, mbushën shtratin e zunë të derdhen brigjeve për të mbytur, pas pak, bulevarde e trotuare e më tutje u ndrynë kërcënues nëpër të gjitha sheshet dhe lulishtet e Tiranës, në të gjitha institucionet, aty ku ngriheshin piedestalet.
Sakaq Tirana, duke filluar që nga "Dajti" e në ngrehinën e Parlamentit, në sheshin "Skënderbej" e, më tej, përqark "Lidhjes së Shkrimtarëve" e "Lidhjes së Gazetarëve" në njërën anë, kurse në tjetrën duke përfshirë Presidencën, Pallatin e Kongreseve, hotel Rognerin, selinë e Qeverisë dhe të partive të ndryshme politike; po përjetonte e shushatur grimasat e një katastrofe biblike. Mos vallë kaq e pat Perandoria e Idhujve?! Mos ia kishte behur kështu fundi i saj, për t'u zhytur njëherë e mirë, kokangulthi, në muzgjet e paanë ku qe rroposur edhe ish Perandoria Bizantine?!... Cili do të qe Noeja i ri që do të bartte me barkën e vet, nëpër vorbullat e zemëruara, farën e idhujve të së ardhmes së kësaj perandorie?!... Patjetër ndonjë nga ata të flirteve të "Dajtit"... Sepse nëpër kryet e tyre e kanë kurdoherë zanafillën profecitë e së ardhmes të kësaj perandorie të krisur e restauruar me dhjetëra e dhjetëra herë... Patjetër një nga falltarët politikë të "Dajtit"... të "Rognerit"...
Vrulli i ujërave më kishte përplasur edhe mua si një lëvere mbi një bllok prej mermeri e betoni që mundohej të sfidonte dallgët larashe. Ende i hutuar prej atij fluturimi, si me magji, dhe prej dhembjeve që më shkaktonin brinjët e shkallmuara nëpër këmbët e piedestaleve, prej brigjeve të Lanës e gjer mbi kreshtën e asaj tumule, ku mezi mbahesha, nuk isha në gjendje të orientohesha.
Vetëm pak çaste më vonë, kur sytë më shkanë padashur mbi monumentin e paepur të kryetrimit Skënderbe, majë kalit të vet legjendar, kuptova me tmerr se kisha ngecur mbi piedestalin bosh të ish Diktatorit. Rreth e rreth veç valë të furishme ujërash.
Skënderbeu madhështor, mbi kalln e vet, sikur nxitonte të më shpëtonte prej ngurtësimit mbi piedestal. Ç’llahtarë! Unë një shtatore e gurtë që do të më zvarriste koha prej atij piedestali, siç zvarriti edhe të zotin e tij?! Skënderbeu atje tej matej me rrjedhat, kurse unë...
O Zot, më shpëto nga kjo e keqe! Mos më shndërro, moj kohë, në shtatore… Nuk i përkas racës së idhujve! Kështu klithja në vetvete dhe ëndërroja që ato valë, që rastësisht më lanë në atë piedestal famëkeq, të më flaknin qoftë edhe në ferr, veç larg, sa më larg piedestaleve.
Befas më rrokën duart e dikujt… Ishin dy, katër... shumë duar që ngriheshin prej botës së nënujshme që mbulonte Tiranën. Duart mundoheshin të më shkulnin me forcë prej piedestalit ndërsa ca zëra nënujorë ngrenin stërkala lëtyrash e gurgullonin:
- Jam Dullë Baxhaja, shumëduarshi, shumëzërshi, shumëfytyrëshi, shumipadukshmi, shumikudondodhuri! Dëgjon?! Jam Dulla, shpirti i Dullës së Madh, Dullës që jeton e do të jetojë në shpirtrat e sa e sa Dullëve që do të dalin prej idhujve për të zënë piedestalin e Kryeidhulllt të kësaj perandorie! Dulla është gjallë. Do ta zërë përsëri këtë piedestal, nëpër këtë muzg gri, me mantelln gri... Larg, sa më larg këtij piedestali, ti, grimcë njerëzore… krijesë idhujsh... ti, hiç!…
Ndjeva trupin të më pllaquriste rishtas nëpër dallgët e rrëmbyera. Më kishin flakur larg piedestalit shërbëtorët e Kryeidhullit të ri të perandorisë. As të ngushëllonte dhembjen s'arrinte dot njeriu i thjeshtë pranë atyre ishujve lavdie, pronë idhujsh. Piedestalet kërkuakan vetëm përulje, vetëm adhurim, qofshin edhe bosh, mendoja tek kacafytesha me valët.
Shqipëria është perandoria më fatkeqe në botë. Është një perandori e vogël idhujsh të mëdhenj që pjellin të tjerë idhuj... O Zot! Sa pakës vend zënë njerëzit në këtë vend!... Sa e papërfillshme është hapësira e lirisë së tyre në krahasim me madhështinë e idhujve... Njerëz të robëruar prej idhujve... Njerëz që gëzojnë të vetmin privilegj: adhurimin e verbër të idhujve...
O Zot! Mjerë ne shqiptarët dhe Shqipëria-Perandoria e Idhujve të Pavdekshëm! Kështu klithja gjer në kupë të qiellit, po çuditërisht zëri im zhbëhej në akustikën e ngrehinave të kulteve të idhujve që shkëlqenin gjithandej... Përkundër zërit tim të vdekur kumbonte jehona e zërave të korit të besimtarëve idhujtarë, që shumëfishohej pambarimisht...
Dalëngadalë po kuptoja se vlerat njerëzore nuk e kishin më rëndësinë e tyre në këtë perandori. Po veniteshin përballë shkëlqimit të idhujve. Nëpër ajër mund të nuhatje vdekjen... Tani e tutje Perandorinë e Idhujve mund ta quaje pagabuar edhe Perandori e Vdekjes...
Shefki Hysa
Wednesday, April 23, 2008
TURTULLESHA DHE DJALLI
Na ishte njëherë një djalë e një vajzë, që jetonin në krahinën e Çamërisë, në një fshat malor buzë një pylli me lisa. Vajza quhej Turtulleshë dhe djali Shushurimë. Të dy barinj: djali kulloste dhentë, vajza dhitë. I merrte nga shtëpitë agu i mëngjesit dhe i kthente mbrëmja. Gjithë ditën bashkë. Laheshin me shkumën e ujëvarave që ushqeheshin nga dëbora e majëmaleve. Pinin ujë gurrash që buronin nga të çarat e shkëmbinjve, rridhnin tatëpjetë në rrjedha të vogla, që frushullonin përmes barit të njomë dimër e behar dhe derdheshin në përrenjtë e rrëmbyer, zajet e të cilëve xixëllonin si gurë të çmuar nën dritën e diellit dhe të hënës. Bridhnin si sorkadhet shkëmb më shkëmb. U ngjiteshin lisave majë më majë, kacavireshin degë më degë e kurorë më kurorë, me gurgullima të qeshurash, aqsa ngazëllenin edhe ketrat. Lodronin e lodronin.
Ndiqeshin e fshiheshin zgavër më zgavër e shpellë më shpellë gjer në skutat më të thella. Zgjonin nga gjumi egërsirat që merrnin arratinë. Ngacmonin pëllumbat, që vërtiteshin trumba trumba përmbi pyll, dhe nxisnin këngët e shpezërisë. S'kish fole zogu a strofkë egërsirë që t'u shpëtonte syrit të tyre. S'kish lule, bar a drurë që të mos i njihnin. Dinin tërë të fshehtat dhe gjuhët e pyllit, imitonin lloj-lloj zogjsh e kafshësh. Me një fjalë ishin zotër të natyrës përqark…
Vetëm kur djersiteshin e lodheshin nga lodrat, që sajonte fantazia e tyre e ndezur, vajza i thoshte djalit:
- Eja, Shushurimë, të pushojmë, - dhe turreshin të zënë për dore drejt lëndinave.
Shtriheshin mes luleve e barit, ballë për ballë dhe rrekeshin për t'u parë në sytë e shoku-shokut ashtu të dehur nga aromat e këndshme që ngopnin ajrin. U flakërinin sytë nga ca zjarre të fshehura thellë në gji. Vështroheshin e vështroheshin e përhumbeshin në një lloj malli të pakuptueshëm që ua lulëzonte ndjenjat, ua rriste shtatin dhe i afronte përditë e më shumë…
- Eja, Turtulleshë, po na lë dreka, - thoshte djali kur i merrte uria.
Rrëmbeheshin përkrahësh dhe suleshin drejt bagëtisë. Ishin të buta manare, dhentë e dhitë. Mblidheshin me blegërima kënaqësie sapo u bënin zë djali e vajza. E ata shuanin urinë drejt e në thithat e gjinjve si qengjat e kecat. Pinin e pinin sa ngopeshin me qumshtin e vakët. Dhe për ditë ndienin sesi bëheshin të bukur si edhe vetë natyra ku gjallonin. Dhe për ditë e më shumë kuptonin se ishin lindur për shoku shokun...
Mirëpo ç'ndodhi më tej? Shoqëria e tyre na i ra në sy jo vetëm fshatit, por edhe qoftëlargut, djallit. I patën zili moshatarët, i pati zili edhe djalli…
Dhe mos të pastë kurrë zili qoftëlargu!…
Një ditë nga ditët, i paudhi iu shfaq vajzës me pamjen e një shoqeje dhe, pasi i preu udhën, zuri t'i pëshpëriste se Shushurima nuk ishte ai që dukej, por shejtani vetë… A nuk ishte më i zgjuar, më i shkathët, më i shpejtë dhe më i fortë nga djemtë e fshatit?!… Po, po!… A nuk sillej ndryshe nga njerëzia?!… Po, po!… Marrëzi pas marrëzish bënte për t'u shitur si askush tjetër!… Po, po!… A nuk ishte një sjellje e tillë djallëzi?!… Po, po!… Djallëzi për të mashtruar atë, Turtulleshën!...
Dhe këtë e bëri i paemri të nesërmen, të pasnesërmen, ditë, javë e muaj me radhë, derisa ia prishi mendjen vajzës…
Tani ajo e shihte me mosbesim guximin e tepruar të Shushurimës. E trembnin kokëshkrepjet e tij që më parë e joshnin aq shumë…
"Hë, Turtulleshë, a nuk është Shushurima vetë djalli?!… A s'të thashë?… Shihe, shihe si fluturon nga shkëmbi në shkëmb, nga lisi në lis?!… Dhe s'paska krahë zogu!... Shihe, shihe si e thëthin qumështin e gjirit të deles dhe të paska mësuar edhe ty!... Shihe si i përkëdhelen drerët, si mëshqerra!... Askujt nuk i shkojnë në mendje këto, veç Shushurimës... Ç'emër i çuditshëm! Ç’emër i shëmtuar si vetë të pabërat e djallit!"... I jehonte kështu herë pas here në veshë Turtulleshës zëri i shoqes, në pamjen e së cilës fshihej qoftëlargu...
Dhe vajza tundte kokën gjithnjë e më e zymtë. Errej e gdhihej me një pikëllim të heshtur që ia gërryente zemrën. Dhe përherë më e ftohtë, më e ngrysur rrinte. Priste rastin t'i largohej Shushurimës, megjithësë diçka e mbante lidhur pas tij… Ca fije të padukshme për sytë e saj… Ndoshta fuqia magjepsëse prej djalli?!…
Kjo e tmerronte vajzën, sado që edhe besonte edhe jo në të qenurit e djallit. Përrallat thoshnin shumë për prapësitë dhe ligësitë e tij. Të qenë të vërteta vallë?… Ku ta dish?!...
Dhe i vinte keq që kishte humbur e po humbiste ende kohën me atë të paudhë... Madje për të qarë… Megjithëse ç'të keqe kishte parë prej tij?… Mos ndoshta do ta pësonte më vonë?!… Dhe dridhej e tëra si nga ata korrentet e shpellave të errëta e të lagështa të malit.
Ja, aty strehohen djajtë!...
"Sa poshtë ke rënë, i thoshte vetes ajo. Po edhe diç ke fituar ama, e kundërshtonte një zë i brendshëm, ndoshta zëri i vetë djallit, Shushurimës... Po si s'më pyet ai, pse jam mbyllur kështu në vetvete, habitej ajo. Edhe ai është bërë fjalëpak, megjithëse vazhdon të lodrojë si më parë… Ta ketë kuptuar hilen vallë?!… Patjetër, përndryshe s'do të ishte ky që është"!...
Po e cfilisnin dyshimet dhe hamendjet Turtulleshën aqsa një mëngjes nuk duroi dot më dhe iu drejtua e dëshpëruar djalit:
- Ti s'je njeri i mirë, mos t'i pafsha më sytë, Shushurimë!...
- Eja në vete, Turtulleshë!... - klithi djali dhe iu pre gazi në buzë, iu rrëqeth shtati, u drodh si fletë lisi nga bubullimat.
- Po, po! Ti je djalli vetë! Mos guxo të më dalësh më përpara! Të vraftë mallkimi im, të vraftë Shushurimë, se më ke mashtruar! - mallkoi dhimbshëm vajza dhe mbylli sytë për të mos e parë më kurrë atë fytyrë dikur aq të dashur...
- Turtulleshë!... Ti nuk më do më?! - briti i shpërfytyruar djali dora e të cilit mbeti e ngrirë pas një fijeje floku të vajzës.
- Më therin sytë! Të urrej! - thirri ajo dhe djali ngriu i tëri si të ish goditur nga një shkrepëtimë.
Pastaj ndjeu se si trupi i tij i përvëluar po avullonte dalëngadalë dhe përzihej me ajrin që zuri të vorbullonte dhe të drithërohej gjithandej, duke ua përcjellë edhe lisave ethet e veta…
Frushullonte ajri, shushurinin gjethet, shushurinin flokët e vajzës, shushurinte gjithçka, për habinë e saj. Dhe i bëhej asaj se e ledhatonte ëmbël një dorë e padukshme. Po ajo nuk i hapte sytë… Kujtonte se e kish pranë Shushurimën, i cili donte ta merrte me të mirë, ta zbuste…
Po më tepër kreshpërohej ajo… I shtrëngonte fort qepallat, megjithatë edhe në errësirën përbrenda tyre hyri që hyri hija e Shushurimës. S'i ndahej lehtë ai. Kurrë s'kish për ta lënë të qetë… Prandaj ajo hapi sytë të kacafytej për jetë a vdekje me djalin-djall...
Përpara asgjë, as djathtas e majtas, as afër e larg… Asgjë gjithandej… Asgjë nuk i zinin sytë, përveç barit e gjetheve që përkundeshin si kurrë ndonjëherë… Ku të ishte zhdukur Shushurima?!…
- Shshshuuu! - shushurinte ajri dhe drithërohej natyra.
U drithërua edhe ajo nga fërfëlliza, nga vetmia që e rrethonte. I regëtiu zemra dhe befas boshllëkun që ndiente ia mbushi një mall i çuditshëm për djalin-djall. Donte ta urrente e s'e urrente dot. Donte ta zbonte nga kujtesa e s'e zbonte dot. Hija e tij sillej sa jashtë dhe brenda qenies së saj. Po ai vetë ku të ishte futur?!…
Malli po ia roniste krahërorin…
- Shushurimëëë! - thirri me gjithë fuqinë e zërit të saj vajzëror, por askush s'u përgjigj, veç kësaj lëvizjeje të re të ajrit, i cili, ku përplasej me bar e gjeth, shushurinte lehtë e vajzës i bëhej se dikush i murmuriste fjalë malli…
Befas diç nuhati ajo dhe i dhembi zemra. Sytë iu mbushën me lotë. I rrodhën e i rrodhën lotët faqeve e nëpër trup. U qull e tëra si nga një shi lotësh, si t'i ishte përlotur krejt qenia. E lotët dalëngadalë u shndërruan në pendë të shndritshme dhe vet ajo në një zog të paparë ndonjëherë atyre anëve…
Lëvizi krahët, tanimë me pupla, i përplasi fort si t'i shkundte dhe, pas pak e pa veten në ajër. Loste ajri me të, loste ajo me ajrin. Dhe, teksa ndiente përkëdheljet e tij, që i zgjonin përbrenda një mall të vjetër, hapi gojën për të folur, por, në vend të fjalëve, i rrodhën një varg tingujsh melodiozë: ishin notat e para të një kënge të re zogu!...
Pylli shushurinte i blertë poshtë Turtulleshës...
***
Në mbrëmje dhentë e dhitë u kthyen pjesë-pjesë në fshat. Ca humbën nëpër pyll e ca u bënë pre e ujqëve… Po barinjtë? Mos ishin rrëmbyer me shoku-shokun, siç pëshpëritej poshtë e lartë nga gojët e liga?…
Sidoqoftë, fshati u alarmua dhe njerëzit e mirë rendën në kërkim të tyre. Brodhën ditë e netë me radhë e askund nuk i hasën gjurmët e djalit e të vajzës…
Ndërkohë njerëzit vunë re lëvizjen e çuditshme të ajrit si një murmurimë e pafund llafesh… Llafe të liga!… Thashetheme!… S'kish të pushuar shushurima e ajrit… Herë mekej e herë-herë rrapëllinte e fshinte ç'gjente përpara...
Duan të thonë se njerëzit kësaj shushurime i vunë emrin erë. Pra, llafe në erë… erë… Pikërisht në këtë shprehje e ka zanafillën ky emërtim i ri, sipas etimologjisë popullore çame... Dhe qysh atëherë, thuhet se lindi era...
Më vonë, shumë më vonë, njerëzit vunë re në pyllin e tyre zogun e panjohur, që loste me erën. Dukej se era frynte për atë zog dhe zogu fluturonte për erën. Një lojë e mrekullueshme kjo për sytë kureshtarë…
Me kalimin e kohës njerëzit u mësuan me miqësinë e fortë të zogut me erën. Mirëpo syrit dhe mendjes se tyre nuk mund t'u shpëtonte edhe ajo dëshirë e egër me të cilën i shtrinte krahët zogu dhe sulej si shigjetë nëpër erë, si për të përqafuar ajrin dhe me ç'duf shushurinte ajri në të tilla raste… E përpinte zogu hapësirën!… E përpinte atë hapësira!… Seç kishte një dhimbje, një dramë në këtë fluturim të mundimshëm...
Dhe qëlloi që dikush, ndoshta në një natë dimri, pranë zjarrit bubulak, të përqaste, në mendjen e tij, zhdukjen e pagjurmë të Turtulleshës e Shushurimës me fluturimin e çuditshëm të atij banori të ri pendartë në pyllin e tyre…
Dhe lindi kështu, atëherë, kjo rrëfenjë, që e tregojnë edhe sot e kësaj dite në Çamëri...
Shefki Hysa
Na ishte njëherë një djalë e një vajzë, që jetonin në krahinën e Çamërisë, në një fshat malor buzë një pylli me lisa. Vajza quhej Turtulleshë dhe djali Shushurimë. Të dy barinj: djali kulloste dhentë, vajza dhitë. I merrte nga shtëpitë agu i mëngjesit dhe i kthente mbrëmja. Gjithë ditën bashkë. Laheshin me shkumën e ujëvarave që ushqeheshin nga dëbora e majëmaleve. Pinin ujë gurrash që buronin nga të çarat e shkëmbinjve, rridhnin tatëpjetë në rrjedha të vogla, që frushullonin përmes barit të njomë dimër e behar dhe derdheshin në përrenjtë e rrëmbyer, zajet e të cilëve xixëllonin si gurë të çmuar nën dritën e diellit dhe të hënës. Bridhnin si sorkadhet shkëmb më shkëmb. U ngjiteshin lisave majë më majë, kacavireshin degë më degë e kurorë më kurorë, me gurgullima të qeshurash, aqsa ngazëllenin edhe ketrat. Lodronin e lodronin.
Ndiqeshin e fshiheshin zgavër më zgavër e shpellë më shpellë gjer në skutat më të thella. Zgjonin nga gjumi egërsirat që merrnin arratinë. Ngacmonin pëllumbat, që vërtiteshin trumba trumba përmbi pyll, dhe nxisnin këngët e shpezërisë. S'kish fole zogu a strofkë egërsirë që t'u shpëtonte syrit të tyre. S'kish lule, bar a drurë që të mos i njihnin. Dinin tërë të fshehtat dhe gjuhët e pyllit, imitonin lloj-lloj zogjsh e kafshësh. Me një fjalë ishin zotër të natyrës përqark…
Vetëm kur djersiteshin e lodheshin nga lodrat, që sajonte fantazia e tyre e ndezur, vajza i thoshte djalit:
- Eja, Shushurimë, të pushojmë, - dhe turreshin të zënë për dore drejt lëndinave.
Shtriheshin mes luleve e barit, ballë për ballë dhe rrekeshin për t'u parë në sytë e shoku-shokut ashtu të dehur nga aromat e këndshme që ngopnin ajrin. U flakërinin sytë nga ca zjarre të fshehura thellë në gji. Vështroheshin e vështroheshin e përhumbeshin në një lloj malli të pakuptueshëm që ua lulëzonte ndjenjat, ua rriste shtatin dhe i afronte përditë e më shumë…
- Eja, Turtulleshë, po na lë dreka, - thoshte djali kur i merrte uria.
Rrëmbeheshin përkrahësh dhe suleshin drejt bagëtisë. Ishin të buta manare, dhentë e dhitë. Mblidheshin me blegërima kënaqësie sapo u bënin zë djali e vajza. E ata shuanin urinë drejt e në thithat e gjinjve si qengjat e kecat. Pinin e pinin sa ngopeshin me qumshtin e vakët. Dhe për ditë ndienin sesi bëheshin të bukur si edhe vetë natyra ku gjallonin. Dhe për ditë e më shumë kuptonin se ishin lindur për shoku shokun...
Mirëpo ç'ndodhi më tej? Shoqëria e tyre na i ra në sy jo vetëm fshatit, por edhe qoftëlargut, djallit. I patën zili moshatarët, i pati zili edhe djalli…
Dhe mos të pastë kurrë zili qoftëlargu!…
Një ditë nga ditët, i paudhi iu shfaq vajzës me pamjen e një shoqeje dhe, pasi i preu udhën, zuri t'i pëshpëriste se Shushurima nuk ishte ai që dukej, por shejtani vetë… A nuk ishte më i zgjuar, më i shkathët, më i shpejtë dhe më i fortë nga djemtë e fshatit?!… Po, po!… A nuk sillej ndryshe nga njerëzia?!… Po, po!… Marrëzi pas marrëzish bënte për t'u shitur si askush tjetër!… Po, po!… A nuk ishte një sjellje e tillë djallëzi?!… Po, po!… Djallëzi për të mashtruar atë, Turtulleshën!...
Dhe këtë e bëri i paemri të nesërmen, të pasnesërmen, ditë, javë e muaj me radhë, derisa ia prishi mendjen vajzës…
Tani ajo e shihte me mosbesim guximin e tepruar të Shushurimës. E trembnin kokëshkrepjet e tij që më parë e joshnin aq shumë…
"Hë, Turtulleshë, a nuk është Shushurima vetë djalli?!… A s'të thashë?… Shihe, shihe si fluturon nga shkëmbi në shkëmb, nga lisi në lis?!… Dhe s'paska krahë zogu!... Shihe, shihe si e thëthin qumështin e gjirit të deles dhe të paska mësuar edhe ty!... Shihe si i përkëdhelen drerët, si mëshqerra!... Askujt nuk i shkojnë në mendje këto, veç Shushurimës... Ç'emër i çuditshëm! Ç’emër i shëmtuar si vetë të pabërat e djallit!"... I jehonte kështu herë pas here në veshë Turtulleshës zëri i shoqes, në pamjen e së cilës fshihej qoftëlargu...
Dhe vajza tundte kokën gjithnjë e më e zymtë. Errej e gdhihej me një pikëllim të heshtur që ia gërryente zemrën. Dhe përherë më e ftohtë, më e ngrysur rrinte. Priste rastin t'i largohej Shushurimës, megjithësë diçka e mbante lidhur pas tij… Ca fije të padukshme për sytë e saj… Ndoshta fuqia magjepsëse prej djalli?!…
Kjo e tmerronte vajzën, sado që edhe besonte edhe jo në të qenurit e djallit. Përrallat thoshnin shumë për prapësitë dhe ligësitë e tij. Të qenë të vërteta vallë?… Ku ta dish?!...
Dhe i vinte keq që kishte humbur e po humbiste ende kohën me atë të paudhë... Madje për të qarë… Megjithëse ç'të keqe kishte parë prej tij?… Mos ndoshta do ta pësonte më vonë?!… Dhe dridhej e tëra si nga ata korrentet e shpellave të errëta e të lagështa të malit.
Ja, aty strehohen djajtë!...
"Sa poshtë ke rënë, i thoshte vetes ajo. Po edhe diç ke fituar ama, e kundërshtonte një zë i brendshëm, ndoshta zëri i vetë djallit, Shushurimës... Po si s'më pyet ai, pse jam mbyllur kështu në vetvete, habitej ajo. Edhe ai është bërë fjalëpak, megjithëse vazhdon të lodrojë si më parë… Ta ketë kuptuar hilen vallë?!… Patjetër, përndryshe s'do të ishte ky që është"!...
Po e cfilisnin dyshimet dhe hamendjet Turtulleshën aqsa një mëngjes nuk duroi dot më dhe iu drejtua e dëshpëruar djalit:
- Ti s'je njeri i mirë, mos t'i pafsha më sytë, Shushurimë!...
- Eja në vete, Turtulleshë!... - klithi djali dhe iu pre gazi në buzë, iu rrëqeth shtati, u drodh si fletë lisi nga bubullimat.
- Po, po! Ti je djalli vetë! Mos guxo të më dalësh më përpara! Të vraftë mallkimi im, të vraftë Shushurimë, se më ke mashtruar! - mallkoi dhimbshëm vajza dhe mbylli sytë për të mos e parë më kurrë atë fytyrë dikur aq të dashur...
- Turtulleshë!... Ti nuk më do më?! - briti i shpërfytyruar djali dora e të cilit mbeti e ngrirë pas një fijeje floku të vajzës.
- Më therin sytë! Të urrej! - thirri ajo dhe djali ngriu i tëri si të ish goditur nga një shkrepëtimë.
Pastaj ndjeu se si trupi i tij i përvëluar po avullonte dalëngadalë dhe përzihej me ajrin që zuri të vorbullonte dhe të drithërohej gjithandej, duke ua përcjellë edhe lisave ethet e veta…
Frushullonte ajri, shushurinin gjethet, shushurinin flokët e vajzës, shushurinte gjithçka, për habinë e saj. Dhe i bëhej asaj se e ledhatonte ëmbël një dorë e padukshme. Po ajo nuk i hapte sytë… Kujtonte se e kish pranë Shushurimën, i cili donte ta merrte me të mirë, ta zbuste…
Po më tepër kreshpërohej ajo… I shtrëngonte fort qepallat, megjithatë edhe në errësirën përbrenda tyre hyri që hyri hija e Shushurimës. S'i ndahej lehtë ai. Kurrë s'kish për ta lënë të qetë… Prandaj ajo hapi sytë të kacafytej për jetë a vdekje me djalin-djall...
Përpara asgjë, as djathtas e majtas, as afër e larg… Asgjë gjithandej… Asgjë nuk i zinin sytë, përveç barit e gjetheve që përkundeshin si kurrë ndonjëherë… Ku të ishte zhdukur Shushurima?!…
- Shshshuuu! - shushurinte ajri dhe drithërohej natyra.
U drithërua edhe ajo nga fërfëlliza, nga vetmia që e rrethonte. I regëtiu zemra dhe befas boshllëkun që ndiente ia mbushi një mall i çuditshëm për djalin-djall. Donte ta urrente e s'e urrente dot. Donte ta zbonte nga kujtesa e s'e zbonte dot. Hija e tij sillej sa jashtë dhe brenda qenies së saj. Po ai vetë ku të ishte futur?!…
Malli po ia roniste krahërorin…
- Shushurimëëë! - thirri me gjithë fuqinë e zërit të saj vajzëror, por askush s'u përgjigj, veç kësaj lëvizjeje të re të ajrit, i cili, ku përplasej me bar e gjeth, shushurinte lehtë e vajzës i bëhej se dikush i murmuriste fjalë malli…
Befas diç nuhati ajo dhe i dhembi zemra. Sytë iu mbushën me lotë. I rrodhën e i rrodhën lotët faqeve e nëpër trup. U qull e tëra si nga një shi lotësh, si t'i ishte përlotur krejt qenia. E lotët dalëngadalë u shndërruan në pendë të shndritshme dhe vet ajo në një zog të paparë ndonjëherë atyre anëve…
Lëvizi krahët, tanimë me pupla, i përplasi fort si t'i shkundte dhe, pas pak e pa veten në ajër. Loste ajri me të, loste ajo me ajrin. Dhe, teksa ndiente përkëdheljet e tij, që i zgjonin përbrenda një mall të vjetër, hapi gojën për të folur, por, në vend të fjalëve, i rrodhën një varg tingujsh melodiozë: ishin notat e para të një kënge të re zogu!...
Pylli shushurinte i blertë poshtë Turtulleshës...
***
Në mbrëmje dhentë e dhitë u kthyen pjesë-pjesë në fshat. Ca humbën nëpër pyll e ca u bënë pre e ujqëve… Po barinjtë? Mos ishin rrëmbyer me shoku-shokun, siç pëshpëritej poshtë e lartë nga gojët e liga?…
Sidoqoftë, fshati u alarmua dhe njerëzit e mirë rendën në kërkim të tyre. Brodhën ditë e netë me radhë e askund nuk i hasën gjurmët e djalit e të vajzës…
Ndërkohë njerëzit vunë re lëvizjen e çuditshme të ajrit si një murmurimë e pafund llafesh… Llafe të liga!… Thashetheme!… S'kish të pushuar shushurima e ajrit… Herë mekej e herë-herë rrapëllinte e fshinte ç'gjente përpara...
Duan të thonë se njerëzit kësaj shushurime i vunë emrin erë. Pra, llafe në erë… erë… Pikërisht në këtë shprehje e ka zanafillën ky emërtim i ri, sipas etimologjisë popullore çame... Dhe qysh atëherë, thuhet se lindi era...
Më vonë, shumë më vonë, njerëzit vunë re në pyllin e tyre zogun e panjohur, që loste me erën. Dukej se era frynte për atë zog dhe zogu fluturonte për erën. Një lojë e mrekullueshme kjo për sytë kureshtarë…
Me kalimin e kohës njerëzit u mësuan me miqësinë e fortë të zogut me erën. Mirëpo syrit dhe mendjes se tyre nuk mund t'u shpëtonte edhe ajo dëshirë e egër me të cilën i shtrinte krahët zogu dhe sulej si shigjetë nëpër erë, si për të përqafuar ajrin dhe me ç'duf shushurinte ajri në të tilla raste… E përpinte zogu hapësirën!… E përpinte atë hapësira!… Seç kishte një dhimbje, një dramë në këtë fluturim të mundimshëm...
Dhe qëlloi që dikush, ndoshta në një natë dimri, pranë zjarrit bubulak, të përqaste, në mendjen e tij, zhdukjen e pagjurmë të Turtulleshës e Shushurimës me fluturimin e çuditshëm të atij banori të ri pendartë në pyllin e tyre…
Dhe lindi kështu, atëherë, kjo rrëfenjë, që e tregojnë edhe sot e kësaj dite në Çamëri...
Shefki Hysa
Friday, April 18, 2008
E thënë troç! Dhe pikë!
(Individualiteti i krijuesit Kostaq Myrtaj)
Për këtë shkrim mora shkas nga krijimtaria e autorëve letrarë me moshë të vogël si Kostaq Myrtaj, me vëllimin poetik "Loti i trëndafilit", Xhulia Xhekaj, me romanin "Me putrat tona shëtitëm botën", etj., krijues të rinj, të cilët kanë marrë guximin e trokasin në portën e asaj bote të mrekullueshme që quhet letërsi artistike.
Kam dëgjuar debate të shpeshta midis njerëzve të zakonshëm, jo rrallë edhe midis atyre që e mbajnë veten për intelektualë e për studiues të famshëm të fushave të ndryshme të natyrës njerëzore, ku në thelb shtrohet pyetja ekzistenciale: "Është apo s’është?!… Pas kësaj pyetje natyrshëm ngrihet edhe hipoteza apo hamendja: "Edhe është, edhe s’është?!"…
Ky është dyshimi i përjetshëm i Njeriut naiv për shumë fakte, dukuri dhe fenomene të jetës. Të paditurit, vetëkuptohet, i lejohen dyshimet dhe lajthitjet, por nuk mund t’i falen kurrsesi atij që e pretendon veten si dikushi, pjesë të elitave shoqërore. Nuk mund ta falësh atë që pretendon fronin e të diturit, sepse fjala e tij, duke shkuar paralel me famën që gëzon, është e besueshme për veshët e opinionit shoqëror dhe duke shprehur një përcaktim të pasaktë, dizinformon dhe e keqorienton shoqërinë tonë njerëzore. Dhe dihet se ç’pasoja fatale sjell keqpërdorja dhe keqorientimi. Kujtoni për një çast se ç’pasoja të pariparueshme na la trashëgim ish diktatura komuniste. Një Shqipëri në tranzicion të tejzgjatur që po shkon drejt moçalit të stanjacionit. Dhe pikë!
Sidoqoftë edhe naivët, edhe intelektualët bien shpesh në kurthin e ekzistenciales në jetë. Kjo ndodh jo rrallë edhe me krijimtarinë letrare dhe me krijuesit e saj. Diskutohet gjerë e gjatë nëse është apo jo krijimtari letrare një vjershë, një tregim a një libër i një personi që pretendon se ka shkruar diçka dhe mbahet si krijues, poet a prozator, me një fjalë shkrimtar e më the e të thashë…
Të them të vërtetën, dhe e vërteta duhet thënë troç, mua më bëjnë për të qeshur diskutime, debate e replika të tilla naïve që zgjojnë një thashethemnajë e përhapin një tymnajë të madhe, aq sa e errësojnë apo e mitizojnë pa vend një vlerë reale të njeriut që pretendon se ka bërë diçka.
Një shembull. Është qesharake të diskutosh, fjala vjen, se është apo s’është qenie njerëzore, Njeri, një bukuroshe e Sarandës që është martuar me djalin e ëndrrave të saj, ka nusëruar, ka jetuaj jetën plot dashuri dhe më në fund e shohim me trupin e fryrë, pra të mbetur shtazanë. Edhe më qesharake është të mendosh apo të thuash se e bija e botës është pakëz shtatzanë dhe mban në trup pakëz frut dashurie. O është, o s’është, ore, se na çmendët!… Gjërat thuhen troç. Dhe pikë!
Është apo s’është Njeri?!… Edhe është, edhe s’është?!… Edhe është shtatzanë, edhe s’është?!… Edhe do e lindë fëmijën, edhe s’do e lindë?!… Edhe do lindë i gjallë bebja, edhe do lindë i vdekur?!… Edhe do jetë Njeri fëmija, edhe s’do jetë?!…
O njëra, o tjetra se na çmendët! Flisni troç! Dhe pikë!
A nuk të bëjnë për të qeshur të tilla pandehma?!… A nuk të shtyjnë të deklarosh me të madhe: O është, o s’është! Dhe pikë!
Nuk ka, njëherësh, edhe është, edhe s’është! Dhe pikë!
Dhe përkundër naivëve, thua me plot gojën, troç: Bukuroshja e Sarandës është patjetër Njeri, ka mbetur patjetër shtatzanë dhe po rrit në trupin e vet frutin e dashurisë së saj që do të lindë si një qenie njerëzore, do të gëzojë tërë të afërmit dhe do të rritet si një fëmijë i mbarë, një Njeri i mirë më shumë për qytetin buzë detit Jon. Dhe pikë!
Kjo është një alternativë. Dhe pikë!
Ose alternativa tjetër, largqoftë: Nusja bukuroshe nuk mund të mbetet shtatzanë, ose edhe në mbeti do ta lindë fëmijën të vdekur. Dhe pikë!
Dhe po të lindë bebja e vdekur, nuk ka trashëgimtar për fisin e bukuroshes dhe të princit të saj të kaltër. Dhe qoftë larg! Dhe pikë!
Pra, e theksoj, troç, o është, o s’është dhe nuk ka edhe është, edhe s’është! Dhe pikë!
Kjo aksiomë, ky postulat vlen për gjithçka në jetë, vlen edhe për krijimtarinë letrare dhe për krijuesit. Nuk ka rëndësi mosha e tyre. Dhe pikë!
Fjala vjen, Kostaq Myrtaj, me vëllimi poetik "Loti i trëndafilit", o është, o nuk është poet. Dhe pikë! Nuk ka edhe është, edhe s’është! Nuk ka kurrfarë rëndësie mosha e tij. Le të jetë i vogël, 13 – vjeçar. O është poet, o nuk është! Dhe pikë!
Duhet ta themi troç dhe me zë të lartë nëse është apo nuk është Kostaqi talent dhe poet! Dhe pikë!
Duhet saktësuar qartas nëse krijon Kostaq Myrtaj vlera poetike apo thjesht shkruan, siç bëjnë shumë maniakë grafomanë. Dhe pikë!
Tjetër gjë të vargëzosh e të bësh rima, si bejtet, e tjetër të krijosh poezi. Dhe pikë!
Mund të shkruajë e të nxijë letrat kushdo, por janë të paktë ata që kanë dhuntinë të krijojnë. Dhe kjo dhunti është dhuratë e Zotit, prandaj krijuesit, ndryshe nga shkruesit, grafomanët, letërnxirësit, letërshkarravitësit, janë të privilegjuar, kanë shpirt hyjnor. Dhe patjetër që qëndrojnë më afër Krijuesit të tyre, Krijuesit të Gjithësisë, Zotit! Dhe pikë!
Është apo s’është Kostaq Myrtaj krijues?!
E përsëris, troç: Nuk ka pikë rëndësie se është i vogël në moshë dhe shkruan për të vegjëlit e bashkëmoshatarët e tij. Dhe pikë!
Dihet se edhe të vegjëlit ushqehen dhe shijojnë të njëjtat vlera si të rriturit. Ata pijnë gjithë qejf qumështin e nënës që është qumësht; pijnë lëngjet e frutave që janë fruta të krijuara prej Zotit dhe që kanë të njëjtën shije edhe për të rriturit, pra për gjithë gjininë njerëzore; hanë çokollatat që janë çokollatë prej kakaoje dhe u shijojnë aq shumë si edhe të rriturve; hanë bukën që është bukë, etj. Dhe pikë!
Dhe ndihen të kënaqur e të lumturuar njëlloj si prindërit e tyre prej ushqimit të zgjedhur e të freskët, dhuratë e Zotit, në këtë botë. Dhe pikë!
Pra, edhe vjershat për të vegjëlit, o janë krijime letrare, poezi, o nuk janë! Dhe pikë! Dhe po qenë krijime, vlerat e tyre patjetër që emocionojnë fëmijët tanë, do të na emocionojnë edhe ne dhe do të na sjellin maksimumin e kënaqësisë shpirtërore, njëlloj si buka që na shuan urinë dhe na krijon një kënaqësi të madhe fizike, pas një lodhjeje të gjatë në një punë të stërmundimshme, njëlloj si çokollata që na shijon aq sa na lëshon goja lëng kur e kujtojmë. Dhe kjo u ndodh gjithë njerëzve njëlloj, padallim moshe… U ndodh fëmijëve dhe prindërve. Për këtë arsye, nuk kanë aq shumë faj ato nëna që pasi kanë gatuar diçka të shijshme, bëjnë sikur ushqejnë fëmijën dhe ushqehen për vete. Besoj se prej një fakti të tillë duhet të ketë buruar edhe ajo shprehja e urtë çame "Ha nana e djalit s’i jep" që përdoret shpesh për të vlerësuar një gatim të rrallë të një amvise mjeshtre. Pra, sjellje e diktuar prej vlerave joshëse, të arrira, të mrekullueshme, të padiskutueshme, shprehja "Ha nana e djalit s’i jep"… Dhe pikë!
Në këtë kuptim, pasi i lexon me vëmendje krijimet e autorit Kostaq Myrtaj, përmbledhur në vëllimin poetik "Loti i trëndafilit", emocionohesh, ngacmohesh shpirtërisht dhe ndien ato mbresa e kënaqësi të veçanta estetike që të zgjojnë veprat e talenteve të mëdhenj. Dhe teksa humbet një copëherë në atë botë të bukur që ai ka krijuar me fantazinë e tij dhe na e dhuron edhe ne, teksa rend me imagjinatë drejt brigjeve të fëmijërisë tënde plot kureshtje dhe interes për të parë se ç’të përbashkëta e ç’të veçanta ka ajo në krahasim me fëmijët e sotëm, thua me gjithë zemër se je përballë një talenti të rrallë e të vërtetë, se ke në duar krijimtarinë e një shkrimtari të vërtetë. Dhe pikë!
Dhe ky shkrimtar, ky poet, është Kostaq Myrtaj. Dhe pikë!
Atëherë me gjithë fuqinë e shpirtit dhe të zërit ia vlen të thuash: Mirëse erdhe midis artistëve dhe shkrimtarëve shqiptarë, o Kostaq Myrtaj! Dhe pikë!
Suksese drejt rrugës që të shpie në thesarin e kryeveprave artistike e letraro-kulturore të kombit shqiptar. Dhe pikë! E thënë troç! Dhe pikë! Dhe pikë! Dhe pikë!
Shefki Hysa
(Individualiteti i krijuesit Kostaq Myrtaj)
Për këtë shkrim mora shkas nga krijimtaria e autorëve letrarë me moshë të vogël si Kostaq Myrtaj, me vëllimin poetik "Loti i trëndafilit", Xhulia Xhekaj, me romanin "Me putrat tona shëtitëm botën", etj., krijues të rinj, të cilët kanë marrë guximin e trokasin në portën e asaj bote të mrekullueshme që quhet letërsi artistike.
Kam dëgjuar debate të shpeshta midis njerëzve të zakonshëm, jo rrallë edhe midis atyre që e mbajnë veten për intelektualë e për studiues të famshëm të fushave të ndryshme të natyrës njerëzore, ku në thelb shtrohet pyetja ekzistenciale: "Është apo s’është?!… Pas kësaj pyetje natyrshëm ngrihet edhe hipoteza apo hamendja: "Edhe është, edhe s’është?!"…
Ky është dyshimi i përjetshëm i Njeriut naiv për shumë fakte, dukuri dhe fenomene të jetës. Të paditurit, vetëkuptohet, i lejohen dyshimet dhe lajthitjet, por nuk mund t’i falen kurrsesi atij që e pretendon veten si dikushi, pjesë të elitave shoqërore. Nuk mund ta falësh atë që pretendon fronin e të diturit, sepse fjala e tij, duke shkuar paralel me famën që gëzon, është e besueshme për veshët e opinionit shoqëror dhe duke shprehur një përcaktim të pasaktë, dizinformon dhe e keqorienton shoqërinë tonë njerëzore. Dhe dihet se ç’pasoja fatale sjell keqpërdorja dhe keqorientimi. Kujtoni për një çast se ç’pasoja të pariparueshme na la trashëgim ish diktatura komuniste. Një Shqipëri në tranzicion të tejzgjatur që po shkon drejt moçalit të stanjacionit. Dhe pikë!
Sidoqoftë edhe naivët, edhe intelektualët bien shpesh në kurthin e ekzistenciales në jetë. Kjo ndodh jo rrallë edhe me krijimtarinë letrare dhe me krijuesit e saj. Diskutohet gjerë e gjatë nëse është apo jo krijimtari letrare një vjershë, një tregim a një libër i një personi që pretendon se ka shkruar diçka dhe mbahet si krijues, poet a prozator, me një fjalë shkrimtar e më the e të thashë…
Të them të vërtetën, dhe e vërteta duhet thënë troç, mua më bëjnë për të qeshur diskutime, debate e replika të tilla naïve që zgjojnë një thashethemnajë e përhapin një tymnajë të madhe, aq sa e errësojnë apo e mitizojnë pa vend një vlerë reale të njeriut që pretendon se ka bërë diçka.
Një shembull. Është qesharake të diskutosh, fjala vjen, se është apo s’është qenie njerëzore, Njeri, një bukuroshe e Sarandës që është martuar me djalin e ëndrrave të saj, ka nusëruar, ka jetuaj jetën plot dashuri dhe më në fund e shohim me trupin e fryrë, pra të mbetur shtazanë. Edhe më qesharake është të mendosh apo të thuash se e bija e botës është pakëz shtatzanë dhe mban në trup pakëz frut dashurie. O është, o s’është, ore, se na çmendët!… Gjërat thuhen troç. Dhe pikë!
Është apo s’është Njeri?!… Edhe është, edhe s’është?!… Edhe është shtatzanë, edhe s’është?!… Edhe do e lindë fëmijën, edhe s’do e lindë?!… Edhe do lindë i gjallë bebja, edhe do lindë i vdekur?!… Edhe do jetë Njeri fëmija, edhe s’do jetë?!…
O njëra, o tjetra se na çmendët! Flisni troç! Dhe pikë!
A nuk të bëjnë për të qeshur të tilla pandehma?!… A nuk të shtyjnë të deklarosh me të madhe: O është, o s’është! Dhe pikë!
Nuk ka, njëherësh, edhe është, edhe s’është! Dhe pikë!
Dhe përkundër naivëve, thua me plot gojën, troç: Bukuroshja e Sarandës është patjetër Njeri, ka mbetur patjetër shtatzanë dhe po rrit në trupin e vet frutin e dashurisë së saj që do të lindë si një qenie njerëzore, do të gëzojë tërë të afërmit dhe do të rritet si një fëmijë i mbarë, një Njeri i mirë më shumë për qytetin buzë detit Jon. Dhe pikë!
Kjo është një alternativë. Dhe pikë!
Ose alternativa tjetër, largqoftë: Nusja bukuroshe nuk mund të mbetet shtatzanë, ose edhe në mbeti do ta lindë fëmijën të vdekur. Dhe pikë!
Dhe po të lindë bebja e vdekur, nuk ka trashëgimtar për fisin e bukuroshes dhe të princit të saj të kaltër. Dhe qoftë larg! Dhe pikë!
Pra, e theksoj, troç, o është, o s’është dhe nuk ka edhe është, edhe s’është! Dhe pikë!
Kjo aksiomë, ky postulat vlen për gjithçka në jetë, vlen edhe për krijimtarinë letrare dhe për krijuesit. Nuk ka rëndësi mosha e tyre. Dhe pikë!
Fjala vjen, Kostaq Myrtaj, me vëllimi poetik "Loti i trëndafilit", o është, o nuk është poet. Dhe pikë! Nuk ka edhe është, edhe s’është! Nuk ka kurrfarë rëndësie mosha e tij. Le të jetë i vogël, 13 – vjeçar. O është poet, o nuk është! Dhe pikë!
Duhet ta themi troç dhe me zë të lartë nëse është apo nuk është Kostaqi talent dhe poet! Dhe pikë!
Duhet saktësuar qartas nëse krijon Kostaq Myrtaj vlera poetike apo thjesht shkruan, siç bëjnë shumë maniakë grafomanë. Dhe pikë!
Tjetër gjë të vargëzosh e të bësh rima, si bejtet, e tjetër të krijosh poezi. Dhe pikë!
Mund të shkruajë e të nxijë letrat kushdo, por janë të paktë ata që kanë dhuntinë të krijojnë. Dhe kjo dhunti është dhuratë e Zotit, prandaj krijuesit, ndryshe nga shkruesit, grafomanët, letërnxirësit, letërshkarravitësit, janë të privilegjuar, kanë shpirt hyjnor. Dhe patjetër që qëndrojnë më afër Krijuesit të tyre, Krijuesit të Gjithësisë, Zotit! Dhe pikë!
Është apo s’është Kostaq Myrtaj krijues?!
E përsëris, troç: Nuk ka pikë rëndësie se është i vogël në moshë dhe shkruan për të vegjëlit e bashkëmoshatarët e tij. Dhe pikë!
Dihet se edhe të vegjëlit ushqehen dhe shijojnë të njëjtat vlera si të rriturit. Ata pijnë gjithë qejf qumështin e nënës që është qumësht; pijnë lëngjet e frutave që janë fruta të krijuara prej Zotit dhe që kanë të njëjtën shije edhe për të rriturit, pra për gjithë gjininë njerëzore; hanë çokollatat që janë çokollatë prej kakaoje dhe u shijojnë aq shumë si edhe të rriturve; hanë bukën që është bukë, etj. Dhe pikë!
Dhe ndihen të kënaqur e të lumturuar njëlloj si prindërit e tyre prej ushqimit të zgjedhur e të freskët, dhuratë e Zotit, në këtë botë. Dhe pikë!
Pra, edhe vjershat për të vegjëlit, o janë krijime letrare, poezi, o nuk janë! Dhe pikë! Dhe po qenë krijime, vlerat e tyre patjetër që emocionojnë fëmijët tanë, do të na emocionojnë edhe ne dhe do të na sjellin maksimumin e kënaqësisë shpirtërore, njëlloj si buka që na shuan urinë dhe na krijon një kënaqësi të madhe fizike, pas një lodhjeje të gjatë në një punë të stërmundimshme, njëlloj si çokollata që na shijon aq sa na lëshon goja lëng kur e kujtojmë. Dhe kjo u ndodh gjithë njerëzve njëlloj, padallim moshe… U ndodh fëmijëve dhe prindërve. Për këtë arsye, nuk kanë aq shumë faj ato nëna që pasi kanë gatuar diçka të shijshme, bëjnë sikur ushqejnë fëmijën dhe ushqehen për vete. Besoj se prej një fakti të tillë duhet të ketë buruar edhe ajo shprehja e urtë çame "Ha nana e djalit s’i jep" që përdoret shpesh për të vlerësuar një gatim të rrallë të një amvise mjeshtre. Pra, sjellje e diktuar prej vlerave joshëse, të arrira, të mrekullueshme, të padiskutueshme, shprehja "Ha nana e djalit s’i jep"… Dhe pikë!
Në këtë kuptim, pasi i lexon me vëmendje krijimet e autorit Kostaq Myrtaj, përmbledhur në vëllimin poetik "Loti i trëndafilit", emocionohesh, ngacmohesh shpirtërisht dhe ndien ato mbresa e kënaqësi të veçanta estetike që të zgjojnë veprat e talenteve të mëdhenj. Dhe teksa humbet një copëherë në atë botë të bukur që ai ka krijuar me fantazinë e tij dhe na e dhuron edhe ne, teksa rend me imagjinatë drejt brigjeve të fëmijërisë tënde plot kureshtje dhe interes për të parë se ç’të përbashkëta e ç’të veçanta ka ajo në krahasim me fëmijët e sotëm, thua me gjithë zemër se je përballë një talenti të rrallë e të vërtetë, se ke në duar krijimtarinë e një shkrimtari të vërtetë. Dhe pikë!
Dhe ky shkrimtar, ky poet, është Kostaq Myrtaj. Dhe pikë!
Atëherë me gjithë fuqinë e shpirtit dhe të zërit ia vlen të thuash: Mirëse erdhe midis artistëve dhe shkrimtarëve shqiptarë, o Kostaq Myrtaj! Dhe pikë!
Suksese drejt rrugës që të shpie në thesarin e kryeveprave artistike e letraro-kulturore të kombit shqiptar. Dhe pikë! E thënë troç! Dhe pikë! Dhe pikë! Dhe pikë!
Shefki Hysa
Friday, March 28, 2008
Monday, March 3, 2008
LEKSION DASHURIE
Tregim
Nuk e di ç’më ndodh, nuk e di… Vërtet nuk e kuptoj dot sesi… dhe as nuk dua ta kuptoj… aq shumë jam lodhur me vajzat… Vajzat, eh, vajzat janë të çuditshme!… Megjithë mend janë të çuditshme!… Ndonjëherë… Jo ndonjëherë, por shpesh… Mbase më duket mua kështu apo?… Jo, sillen të çuditshme… Ndoshta me mua… Me mua po, po!… Me të tjerët, nuk e di… Megjithatë unë i dua vajzat, mjaft të më hyjnë në zemër, se i ka bërë Zoti për t’u dashur… Janë sa për t’u dashur dhe të padurueshme… Ato që kam njohur unë, të mirat dhe… të mirat… Jo, të paktën unë nuk dua t’i shaj, pavarësisht nga sjellet e tyre… Tek e fundit janë vajza dhe kanë nevojë për mua…
Nuk e besoni?!… Është kështu siç ju them: Bien befas në dashuri me mua dhe, o Zot!… Të shëmtuarat më mbahen për bukuroshe, mëkataret më shtiren si të vyrtytshme, djallëzoret më shiten si engjëllore, të pacipat gjoja çapkëne, primitivet si moderne, provincialet më përdridhen si kryeqytetase dhe, kryevepra vajzërore, të përdalat më hiqen si virgjëresha… Si virgjëresha të vërteta! Dhe as që i përfillin faktet kundër tyre. Eh!… Bërtasin, ulërasin e betohen e stërbetohen se janë siç i ka bërë nëna, me demek të paprera me gërshërë e të paqepura me gjilpërë… dhe ki fuqi e kundërshtoi, po munde. Të mbysin. "Mor ti, të thonë, je apo nuk je në vete! Mblidh mendtë e kokës, mor çun, se u bëre gazi i botës!…"
Eh, vajzat!… Të duam, thonë shejtankat dhe më ngjiten e nuk më shqiten… Pa le kur zënë e më japin leksione si më të zgjuarat e këtij të shkreti glob… Mençuria ime nuk pi më ujë para tyre… Më vënë detyrë të dëgjoj përunjësisht dhe unë, dua s’dua, i përkushtohem me mish e shpirt artit të të dëgjuarit. Më mirë të dëgjosh me një buzëqeshje habie, të sajuar në tërë fytyrën, si prej idioti të lumtur, sesa të kundërshtosh… Ruajna Zot! Armiqësohem me to për gjestin më të vogël të pakontrolluar, më turren me tërë armët atomike të fjalës dhe, vetëkuptohet, ndahemi…
Ende nuk ju besohet?! Doni emra? Patjetër! Mbase ju kujtohen: Bedrana, Mariana, Hyria, Maria, Klarita, Marsida, Haxhireja, Xhixhileja… Njëra më e bredhur se tjetra. Këndohen edhe këngë për to. Ca këngë të pikëlluara si vetë dashuritë e tyre…
Tashmë jam ndarë me ato vajza. Për to këndohet, për mua heshtet! Ato rendin në kërkim të famës dhe unë në kërkim të të tjetrave ose më saktë vajzat më gjurmojnë mua si grerëzat nektarin e luleve. Dhe nuk mund të fshihem dot prej tyre. Vijnë ngado dhe më gjejnë kudo. Mjafton të shkëmbej një përshëndetje dhe, herët a vonë, trokasin në kujtesën time me tufën e luleve të Shën Valentinit a të cilësdo festë tjetër… Ju e dini se vajzat i kanë aq të shumta ditët e shënuara në kalendarin vjetor…
Mund të thoni se e kam fajin vetë që i afroj të gjitha, që nuk zgjedh më të mirën dhe ta mbyll njëherë e përgjithmonë këtë histori dashurie të dëshpëruar. Mirëpo nuk është kaq e lehtë t’i japësh mend hallexhiut. Besoj se e keni dëgjuar atë proverbin e djalit, që zë një hajdut dhe kur donte ta lëshonte, nuk e lëshonte dot. Kështu e kam pësuar edhe unë me vajzat, i lëshoj, po nuk më lëshojnë, veç kur ua ka qejfi t’ia mbathin për të hyrë në këngë… Mbase e dini se vajzave u pëlqejnë shumë lajkat, lëvdatat, kushtimet, përkushtimet, veçanërisht poezitë dhe këngët e thurura posaçërisht për to. Madje edhe portretet në pikturë nuk i kanë më fort për zemër si qëmoti…
Për të qenë i sinqertë, jo se nuk e kam provuar recetën tuaj… Dikur vendosa të zgjedh, midis mëtimtareve, të Bukurën e Dheut. Mëtonte se më donte më shumë se të tjerat bashkë, më shumë se veten dhe ishte e gatshme të hynte vullnetarisht në gojë të kuçedrës, po t’ia lypja një sakrificë të tillë. Dhe u deshëm… Domethënë diktonte ajo dhe dëgjoja unë… Ta themi mes nesh, ishte fyçkë nga mendja, sikur e kishte humbur trurin diku në bodrumet e kështjellës së botës së përrallave… Në shenjë të dashurisë më ngarkoi një mal me detyra, që unë i mbaja në shpinë për hir të asaj ndjenje të shenjtë, që më kishte blatuar.
- I dashur, përveç të tjerave, për të përjetësuar dashurinë tonë, dua patjetër që çdo ditë të më thurësh një poemë për mëngjes, një prozë poetike a një tregim romantik për drekë dhe një këngë për darkë. Kënga dua t’i ngjajë një ninulle, që të më përkundë drejt Mbretërisë së Gjumit. Dua një novelë për bëmat e mia javore, një epos për heroizmat mujore dhe një roman për çuditë motake. Dhe mos harro: Një telenovelë në çdo përvjetor të dashurisë!… – më çuçuriti në vesh e dashura, pasi më ciku paksa me atë magjinë e buzëve të saj.
- Për ty jap edhe jetën, e dashur! - iu përgjërova.
- Jo, jetën ruaje për detyrat dashurore, o Qerosi im, o më i mençuri i djemve! - më këshilloi ajo me atë zërin joshës.
I hyra punës si i urituri bukës. Punoja për të madhështuar të dashurën, aqsa harrova edhe vetë dashurinë… Se mos kënaqej kaq lehtë e Bukura e Dheut, do thoni ju?!… Më pëshpëriste e më pëshpëriste në vesh se isha Qerosi më i ngathët në botë që kishte njohur, se tashmë kishte dalë në skenë edhe ai, Divi, i Bukuri i Dheut, dhe mjaft që t’i kthente cepin e syrit dhe e bënte skllavin e vet e mua më flakte kushedi se ku, larg e më larg saj… paçka se tjetri, jarani, ishte mendjefyell… Unë i besoja dashurisë sime, jo fjalëve të saj, qoftë edhe të hidhura… Buzëqeshja i lumtur dhe rendja si maratonomak drejt majës së malit të detyrave. Mençuria ime himnizonte për ditë, javë, muaj e vite hiret e së Bukurës së Dheut dhe ajo, dikur e panjohur, (e kush mund ta vriste mendjen për atë bukuroshe të harruar në atë kështjellën e humbur, në një qoshk të botës së përrallave, ruajtur nga kuçedra, prej së cilës e çlirova unë, Qerosi i varfër i botës së njerëzve të vdekshëm), tashmë pushtoi me bukurinë e saj krejt rruzullin tokësor… Pushtoi zemrat e divave bukuroshë dhe më harroi mua, shpëtimtarin e saj… Pallate prej ari e kështjella mbretërore, ndërtuar me gurë të çmuar, i falën divat dhe e Bukura e Dheut, e stolisur me stolitë më të shtrenjta, rrezatonte bukuri veç për ta. Mua, mosmirënjohësja, më kthente vetëm turiçkën e thartuar dhe ironizonte:
- Shihu në pasqyrë, Qeros i dashur! E dallon shëmtinë tënde, o varfanjak i përjetshëm?!
- Dalloj veç mençurinë time, që të shpëtoi ty nga skutat e përrallave, nga robëria e verbër e kuçedrës dhe të shpalli më të bukurën e botës njerëzore, - i përgjigjesha jo pa dhembje.
- E sa vlen mençuria jote para pasurisë që të dhuroi bukuria ime?! – skërmitej ajo.
- Vlen më shumë se gjithë bukuritë dhe pasuritë. Vlen më shumë se lajkat e bukuroshëve budallenj, të cilët zvarriten duke të puthur këmbët… Mençuria ime të shpëtoi jetën, pa të cilën nuk kanë vlerë hiret dhe stolitë e tua, - psherëtija unë, dashurihumburi.
- Nuk e dua jetën, ia fal përsëri kuçedrës, vetëm të mos jetoj pranë teje, që s’ua di vlerën pasurive, - gërthiste ajo e rendte pas divave mëtimtarë.
- Ia fal me fjalë, jo me vepra, moj e Bukura e Dheut! Provo e mbyllu në kështjellën e kuçedrës dhe do ta ndiesh përsëri vlerën e mençurisë sime, - nëpërdhëmbja, derisa e Bukura e Dheut më ndërroi përgjithmonë me mirazhin e divave…
Më mbetën mua pasuritë, por nuk më hynin në sy, zemra më qante për dashurinë… U betova të mos lidhem më me vajza si e Bukura e Dheut... Vendosa t’ua kthej sytë të shëmtuarave dhe zgjodha njërën, atë më fukareshën, që përgjërohej se më donte aq shumë, sa ishte gati të mbytej edhe në një lugë ujë… E bëra zonjë të sarajeve që trashëgoja prej së Bukurës së Dheut. Dhe ndihesha aq i lumtur, sillesha si i verbër e nuk shihja ç’bëhej rrotull meje… Edhe në gjumë jetoja me imazhin e së dashurës, që më stërbetohej për besnikëri gjer në vdekje…
Një mëngjes u zgjova përsëri i braktisur. E dashura ishte zhdukur bashkë me pasuritë e mia. Ajo, shëmtaqja, ndryshe nga e Bukura e Dheut, që me hiret e veta grumbullonte dhurata dhe pasuri në këmbim të dashurisë, falte pasuri për të zbukuruar shëmtinë e saj në sy të jaranëve…
- O Zot! Ajo vajzë shpirtin e kishte më të shëmtuar se fytyrën! - klitha gjer në kupë të qiellit, por më kot…
Po qeshni me mua?! Mos qeshni, po t’i keni dy pare mend në kokë, dëgjojeni gjer në fund leksionin tim: "Qesh më mirë, kush qesh i fundit", thotë një shprehje e urtë… Dhe dikur do të qesh unë me pësimet tuaja… Pushuat së qeshuri dhe po rrudhni fytyrën?!… Mesa duket nuk ju pëlqeu vërejtja… Si të doni, veçse unë ju jap të thartat në fillim dhe të ëmblat në fund, siç e do zakoni njerëzor, e jo së prapthi, siç i pëlqen djallit, kur të torturon me bëmat e veta… Dëgjojeni gjer në fund leksionin dhe mos ia shisni shpirtin qoftëlargut…
Ku e lamë?… Ah, po!… Fillova të ruhem prej të gjitha vajzave. U shmangesha, sapo i shihja, megjithëse, të them të vërtetën, zëmra nuk më gjente prehje larg tyre… Vajzat përkundrazi nuk më ndaheshin. M’u qepën me bukë në trastë, derisa dikur u dorëzova… Më duket se ishte Shën Valentini atë ditë dhe vajzat më mbuluan me të puthura dhe me lule. Ishin një tufë, njëra më lajkatare se tjetra. Të gjitha betoheshin, si në një kor magjistricash, se linin kokën pas meje. Për to isha Qerosi më i mençur dhe më i guximshëm në botë. Mor po isha Qerosi më i bukur, më lajkoseshin e më dridheshin e përdridheshin njëra më balerinë se tjetra. Do ti që më dehën lajkat e tyre dhe ma zbutën zemrën?!… Dalëngadalë po më mbushej mendja se isha vërtet Qeros përsëmbari… Jo se isha vërtet Qerosi më i bukur, këtë nuk e haja unë e askush tjetër… Dihet që bota ka qeroeë të zotë, por, aha, qenia e qerosëve të bukur është veçse një rrenë me bisht… rrenë vajzash…
- Më zgjidh mua, i dashur. Shihmë mirë, jam kaq e lakmuar: Sojleshë, bojleshë, kaleshë. Jam prej fisi dhe, po nuk të thashë fjalën, do të të bëj djalën, siç thotë ajo shprehja popullore për vajzat e llojit tim, - u hodh ajo më shtatlarta dhe u turr e më dha një të puthur në buzë, sa më erdhi mendja rrotull një copë herë…
Mblodha veten dhe e vërejta me kujdes… Vërtet që nuk kishte të sharë. Megjithatë nuk vendosa menjëherë. Për t’u paraqitur sa më i respektuar ndaj hireve vajzërore, thashë se isha i gatshëm të pranoja atë që do të fitonte garën e shkathtësisë midis tyre. Më e shpejta, më e shkathta. Llojin e garës le ta zgjidhnin vetë…
Ç’ndodhi, do thoni ju?!… Vetëkuptohet, lufta për ekzistencë midis llojit… Ende pa e mbaruar mirë fjalën unë, ato ia krisën sherrit për flokësh, me grushta e me shqelma. Një betejë e vërtetë, që zgjati pak minuta, i shtriu përtokë të gjitha vajzat. Lëkundej ende në këmbë ajo, e fismja…
Buzëqesha dhe iu drejtova për ta përqafuar, por, sa pa iu afruar, u këput e ra edhe ajo, mbi të tjerat, duke dihatur…
- O Zot! Nuk qenka as kjo për mua, - nëpërdhëmba i vrarë në shpirt me mendimin për t’u larguar në kërkim të ndonjë vajze tjetër…
- Ku shkon, mor Qeros i pabesë! Këtu!… Do të zgjedhësh patjetër një nga ne! - shpërtheu befas kori i magjistricave…
Vajzat sakaq kishin mbledhur forcat, u çuan dhe m’u turrën sikur do të më hanin të gjallë. Mendova se aq e pata, se ashtu të zemëruara do të më përpinin me gjithë eshtra…
I dhashë kurajë vetes dhe symbyllur ua ktheva vajzave me sa fuqi kisha:
- Nuk thotë më kot populli se po u ngatërrove me krundet, do të të hanë pulat… Këtu më kini, moj zoçka! Le të më çukisë e para ajo që është më e shëmtuara…
Prita i pezmatuar fundin e tmerrshëm…
- Unë jam më e bukura dhe të puth e para! - ndjeva papritur një zë të ëmbël drithërues, të shoqëruar me një të puthur edhe më të ëmbël në buzë.
Hapa sytë i çuditur… Vura re se vajza e puthjes ishte më e shëmtuara… Një shëmtaraqe që o Zot, o Zot!…
Një zë brenda vetes më thoshte se mund ta pësoja edhe më keq me trillet e befta të këtyre bukurosheve, prandaj, aty për aty, më shkrepi t’i provokoja edhe më rëndë. Më mirë të më gllabëronin, sesa të më mbetej ndonjëra në derë…
- Le të vijë të më godasë ajo më budallaqja, po ia mbajti! – klitha i krekosur si gjel.
Një vajzë e shëndoshë dhe e trashë sa për dy njëherësh, u shkëput prej grupit dhe m’u afrua, duke u tundur si patë. Përfytyrova në çast sesi do të më nxihej menjëherë faqja, sikur të haja një shpullë prej saj, dhe u pendova për atë trimëri të rreme që po demostroja…
- Unë jam më e mençura dhe guxoj të të puth! - tha ajo e qeshur dhe plluq më mbuloi buzët me një puthje jargësh…
Ndjeva një lloj neverie, që më nxehu edhe më keq, aq sa bërtita rishtas:
- Le të provojë të më qëllojë më e përdala midis jush!…
Nga turma e vajzave u shkëput një fytyrë e pashme, me një trup të hijshëm, me forma tejet lakmuese, për të cilën flitej se kishte qenë prostitutë për ca kohë…
- Unë jam e vetmja virgjëreshë mes këtyre vajzave dhe të puth me dashuri! - më këngëzoi ajo në vesh, pastaj më përqafoi, më shtërgoi në krahëror dhe më dha një të puthur marramendëse…
Më dehu puthja, sikur të ishte shkëputur nga buzët e një djallusheje, megjithatë i papërmbajtur thirra:
- Asnjëra nuk guxon të më qërojë nga faqja e dheut?!… Le të afrohet ajo më e djallëzuara… Ajo që ka marrë në qafë sa e sa djem… Le të më çojë edhe mua në ferr, po mundi…
Grupi lëvizi. Kësaj here e hëngra, më duket, thashë me vete, kur pashë një kuqëse, një dhelparake, nga ato për të cilat thuhet: "Zoti na ruajt!", e cila u afrua serbes-serbes pa m’i ndarë një palë sy të kaltër, që të hipnotizonin me atë vështrim depërtues vërtet prej djalli.
U mbusha me frymë dhe mbylla sytë për të mos parë se çdo të më punonte…
- Unë jam engjëll dhe të fal puthjen time të bekuar, o Qerosi im i dashur! - tha ajo dhe ma përjargu tërë ballin.
Mbeta i çarmatosur. Më kishin asgjësuar me butësi, teksa prisja shpërthimin e demonëve nga shpirtrat e tyre…
- Vajza provinciale, primitive, të pamoralshme, mëkatare, ejani dhe më godisni sa t’ju hajë krahu, më shpartalloni, më gllabëroni, më përdhunoni, bëni ç’të doni veç mjaft me të puthura, se nuk e duroj dot dashurinë tuaj të shtirur! - bërtita e bërtita si fëmijë prej një inati të marrë, duke e përplasur këmbën fort tokthi…
- E meriton dashurinë tonë, i meriton puthjet tona, o Qerosi bukurosh! – brofën ca zëra dhe ndërkohë nja katër a pesë vajza më mbuluan me të puthura…
Ky ishte kulmi. Vallë nuk kishte fjalë fyese që t’i detyronte ato marruke të ekzekutonin vendimin që morën në fillim për të më zhbërë si njeri?!…
- Vajza frikacake! Nuk vleni as dy lekë të gjitha bashkë! – u gërmusha dhe ndërkaq ktheva kurrizin për t’u larguar…
- Jemi trimëresha! Jemi trimëresha! Jemi trimëresha!… – gjëmoi kori pas shpinës sime, aqsa ia dhashë vrapit i sigurt se kësaj here nuk kisha më shpëtim…
Vajzat ishin vënë në një garë vrapi. Sado që dredhova dhe u futa në një korije pishash buzë një liqeni, ato nuk më ndaheshin. Më ndiqnin gjithë brohoritje. Më të shkathtat, si të ishin me shtatë shpirtra macesh, më prenë udhën dhe, në pak sekonda, rashë në atë rreth hokatar… Bëheshin afro tridhjetë vajza…
Mbulova kokën me duar, si për t’u mbrojtur prej goditjeve, mirëpo në një grimë herë më rrëmbeu një vorbull të puthurash e jargësh. U qulla i tëri, si prej një shiu vjeshte, aqsa pata përshtypjen se po më mbysnin me të puthura… Mendova se do të isha i vetmi rast në botë i vrarë prej puthjeve… Do të shkruanin gazetat, nga njëri shtet në tjetrin, nga lindja në perëndim, se Qerosin, çlirimtarin e të bukurës së Dheut, e vranë jargët e puthjeve të një tufe vajzash… Dhe u tulata nën zjarrin e puthjeve dhe shiun e jargëve me të vetmin mendim në kokë…
Nuk mbaj mend sesi erdha në vete… Rrotull pisha shtatlarta dhe heshtje… Më poshtë kaltëronte liqeni. I heshtur edhe ai… Po vajzat, ku ishin zhdukur?!… Gjithandej, sa të hante syri, nuk dukej këmbë njeriu…
Psherëtiva dhe ndjeva se m’u dhimbs vetja në atë shkreti pylli. Me sa duket më kishin braktisur të gjitha vajzat: Të bukurat dhe të shëmtuarat, të mençurat dhe budallaqet, virgjëreshat dhe të përdalat, të virtytshmet dhe mëkataret, të hollat dhe të trashat, të shkurtrat dhe të gjatat, biondet dhe brunet, flokëdrejtat dhe flokërrodhet… Më kishin braktisur të gjitha, të gjitha, të gjitha… Mua Qerosin e famshëm, shpëtimtarin e Kryebukuroshes, të shumë bukurosheve dhe të sa e sa vajzave të zakonshme… Më kishin braktisur në vetmi të plotë, si një dru të thyer të atij pylli shkretan…
Jo, vajzat, ato mosmirënjohëse, nuk e meritonin dashurinë time!…
Psherëtiva rishtas, teksa zura t’i tërhiqja vëretje vetes: "Kërkova dashuri për etjen e shpirtit, por gjeta fjalën dhe buzëqeshjen e gënjeshtrës, gjeta përkëdheljen dhe puthjen e mashtrimit… Tani shpresoj… I lutem Zotit që dashuria të jetë lënda e përtejvdekjes… Jam i lodhur, le të vdes!"…
SHEFKI HYSA
Sunday, February 24, 2008
GOMARËT
Kalendari i tryezës shënonte vitin 2013. Ishte një vit i mbrapshtë, i rrëmujshëm si para njëqind vjetësh, por Rrapush Kalemi nuk ia kishte ngenë rrëmujës së vendit, se ndihej i shokuar nga rrëmuja në kokën e tij.
Për çudi, në ëndrra, çdo natë e shihte veten të shndërruar në gomar. Megjithatë, edhe sikur qenia e tij të hynte vërtet në lëkurën e asaj kafshe shtëpiake, ai prapë s'do ta besonte. E si mund të besohej diçka e tillë?!... Ishte Njëshi i Stafit Presidencial... Mund të thoshe se vinte drejt pas Presidentit në shkallën hierarkike. Nëpunësit i trembeshin më shumë atij se sa vet Shkëlqesisë së Tij, Presidentit. Jo, Rrapushi as nuk mund të ishte dhe as nuk mund të bëhej ndonjëherë katërkëmbësh, pavarësisht nga ajo ndjesi e pashpjegueshme që e rrëmbente netëve dhe e lëshonte në botën e ëndrrave në trajtën e një gomari...
Po, po, gomar... Veshëgjatë siç e emërtonte ndryshe populli... Një gomar i pashëm me një qime të shndritshme ngjyrë gri që ta kishte ënda t'ia kalëroje... Ç'thoshte dhe ai!... Më saktë ç'mendonte se të tilla vegime nuk guxonte t'ia pohonte as vetes dhe jo më t'ua shprehte të tjerëve... Do të thoshnin se u çmend Rrapushi dhe lajmi sakaq do të merrte dhenë... Mos ishte çmendur vërtet dhe nuk po e kuptonte?!... Jo! Kurrsesi jo! Vetëm se ishte bërë disi maniak pas një ideje fikse... idesë së të qenurit gomar... Po kjo nuk nënkuptonte se ai ishte i marrë... Të jesh rob i një manie, me sa dinte ai, nuk është marrëzi... Le që se mos ishte vetëm ai maniak... Kishte vënë re se edhe miqtë e të njohurit e tij, madje edhe të panjohurit, i kategorizonin punonjësit e administratës publike në gomarë dhe kuaj... Mos vallë kjo do të thoshte se ishin marrosur tërë njerëzia?... Jo!... Diku gjetkë flinte lepuri...
Mos vallë mania e tij ishte pasojë e ndonjë goditjeje në trurin e vogël?... Se ç'është e vërteta kishte rrëshqitur nja dy herë në parketin e lëmuar të sallave presidenciale dhe ishte goditur prapa koke... Madje një herë, kur e kërkonte Presidenti, në nxitim e sipër, ishte rrëzuar edhe nga shkallët... Një herë tjetër kishte përplasur kokën keqas te abazhuri i fildishtë i tryezës së punës në zyrën e Presidentit... Eh, mor eh!... Plot kusure... Nuk kishin të mbaruar hallet e tij në marrëdhëniet me Presidentin... Dihej nga të gjithë që Shkëqesia e Tij ishte njeri i vështirë...
Nejse... Në ëndërr i përhihej vetja një alamet gomari trupmadh, i shëndetshëm e i fuqishëm si një kalë hamshor... Me një fjalë gomar pelash, kështu e quanin në fshat atë mashkull, i cili zgjidhej që kur ishte i vogël, kërriç, e ushqehej si jo më mirë për t'u bërë baba i mushkave... Domethënë për të mbarsur pelat dhe ato të pillnin atë hibridin, që nuk ishte as gomar e as kalë, as femër e as mashkull... ishte thjesht mushkë, mushkë xanxare e fortë dhe e papërmbajtshme, si në ato poemat e Dritëroit... Pra, Rrapushi e përfytyronte veten natë për natë si gomar... Gomar i fismë, jo si dokudo... Se Rrapushi, prej hallit, edhe sikur të duhej të pranonte që ishte gomar, vetëkuptohet nga e keqja, nëse e detyronin rrethanat biologjike për t'u shfaqur dikur me fytyrën e asaj së gjorës kafshë, prapë do të dinte të zgjidhte... O do të ishte gomar për të qenë, o hiç fare... Pra, gomar xanxar... Se ai, edhe në punë, xanxar ishte... Shef xanxar, që ia kishin frikën të gjithë vartësit... po aq sa ç'dridhej ai para Shkëlqesisë së Tij, Presidentit...
Shtatë palë djersë i rridhnin Rrapushit para Tij. Ato çaste kur duhej të përballej me Shefin e vet më mirë të shndërrohej i tëri në djersë, të rridhte e ta thithte tapeti, se sa të tkurrej e të tkurrej prej atij lumi të sharash presidenciale. Nuk i hiqej nga mendja ajo ditë e zezë kur Shkëlqesia e Tij, para një viti, kishte sokëllitur si Luan dhe atë, Rrapushin, Njëshin e Stafit Presidencial e kishte emërtuar gomar. Dhe pikërisht në sytë e atij liliputit, atij gishtos, atij nëpunësit më të vogël të stafit... I vogël në trup dhe në detyrë...
- Gomar! Gomar me G të madhe! Gomar kokë e këmbë, kështu je ti... Gomar dhe s'e luan as topi... Gomar... Gomar... Gomar..., - vazhdonte të ulërinte Presidenti dhe ulërimën e përsëriste edhe më fuqishëm zyra.
- Si urdhëron zoti President! Jam Gomar e s'e luan as topi, - kishte përsëritur instiktivisht Rrapushi i ndrydhur prej atij sulmi presidencial të paparë ndonjëherë.
- Mirë që e kuptove, më në fund, - shfryu Shkëlqesia e Tij dhe befas u çel në fytyrë dhe qeshi e qeshi aq sa ajo zyrë madhështore, që mezi mund ta mbushte oshëtima e një burie luftarake, jehoi e jehoi rishtas.
Rrapushi ishte tërhequr praptas dhe, ashtu i mbledhur si miush, kishte dashur të rrëshqiste jashtë derës dhe të mbyllej me vrap në zyrën e tij, siç bënte zakonisht pas të tilla rrebesheve, por Presidenti e ndaloi. Me sa duket nuk e kishte zbrazur ende dufin e vet. Kjo do të thoshte se kishte vendosur t'i jepte një mësim të mirë. Dhe furtuna do të vazhdonte. Një furtunë e gjatë, mbresat e liga të së cilës ndoshta do të gdhendeshin përgjithmonë në kujtesën e tij... Rrapushi psherëtiu shpinëpërkulur si skllavi në pritje të kamxhikëve ndëshkues të padronit të vet...
Dhe vërtet ndëshkimi i asaj dite nuk po i shqitej më ndërgjegjes së Rrapushit. Po mbushej viti, do të kalonin edhe shumë të tjerë, mbase e gjithë jeta dhe atij do t'i përfytyroheshin edhe në gjumë të përqeshurat e mallkuara të asaj dite dimërake...
Rrapushit i kujtohej se, pasi i ishte hakërruar Floririt, si të ishte ai shkaku i atij dushi që i dha Presidenti, ishte strukur në zyrën e vet luksoze, duke vrarë mendjen të kuptonte se ç'kishte ndodhur. Mirëpo trurin e kishte ende të çoroditur. Si e mblodhi paksa veten i ra telefonit dhe thirri urgjent shefen e bibliotekës për të sjellë fjalorin më të madh të gjuhës shqipe, atë më të trashin me kapakë të kuq. Kërkoi atë më të madhin për të qenë i sigurt që e përmbante fjalën gomar. Le ta mësonte prej fjalorit kuptimin e saktë të asaj fjale. Të njihej me kuptimin e saj shkencor. Se jo më kot Presidenti e kishte cilësuar gomar. Ai patjetër që do ta kishte ndonjë dhunti prej asaj kafshe... Shkëlqesia e Tij kurrë nuk gabon...
Rrapushi u fry në çast, u ngërdhesh në fytyrë dhe ulëriti fort si këlysh luani, kur u dha në derë shefja e bibliotekës, aq sa asaj të gjorës i shpëtoi fjalori nga dora dhe i ra mbi këmbët e tij. Ulëriu edhe më fort prej dhembjes, duke u munduar të merrte pozën e Presidentit. Le ta dinte ajo, femëruçka, se Njëshi ishte ai, Rrapushi, dhe askush nuk mund ta shkonte as nëpër mend të tallej me të.
Bukuroshja përballë tij u zverdh dhe u zvogëlua edhe më shumë dhe dukej si një adoleshente e zënë në faj, që zgjat buzët për të marrë një të puthur në vend të të sharave. Rrapushi u përkul dhe ashtu i vëngëruar i dha një puthje si prej oktapodi, një pëllëmbë në bythët e saj të vogla dhe sakaq e flaku jashtë derës. Nxitimthi, duke i rënë kryq e tërthor zyrës, shfletoi fjalorin e rëndë dhe diku, në krye të njerës prej faqeve, hasi fjalët: gojëzënë, gomar...
Ja pra, ku na qenkësh edhe ajo fjala magjike gomar e përdorur prej Presidentit. Shqiptoi nëpër rreshta go go go go, golf, gollak, gollomesh, gomar... GOMAR,~I m. sh. Ë, ~ ËT. 1. Kafshë njëthundrake, që mbahet në shtëpi për ngarkesë, me trup më të vogël se kali, me kokë më të madhe, me vesh më të gjatë dhe me qime zakonisht të hirtë. Veshët e gomarit. Kërriç gomari. Ngarkoj gomarin. Palli gomari. I bie gomarit. Punon si gomar, punon shumë. Duron si gomar, duron shumë. Këndon si gomar, këndon keq.
2. Gomar i madh. Njeri i trashë nga mendja, budalla, hajvan. Mori mendjen e atij gomari. Ç'gomar qenka. Gomar me veshë. Gomar buzëbardhë. S'çalon gomari nga veshët. I kanë hedhur trutë e gomarit... Prit gomar të mbijë bar!... Punon kali, ha gomari...
Hm, ia bëri. Sidoqoftë po të kërkosh gjen edhe vlera pozitive te kjo kafshë, mendoi Rrapushi duke u munduar të zhbironte anën optimiste të këtij realiteti. Heshti paksa me sytë mbi fjalor dhe pastaj rrudhi buzët. Nuk i pëlqeu aspak shprehja: Punon kali, ha gomari... Me demek gomari ha në kurriz të kalit... është parazit... Domethënë ai, Rrapushi, na qenkësh parazit... i paaftë... i aftë për t' u ushqyer vetëm me punën e kalit... Me punën e atij nëpunësit më të vogël në trup dhe në detyrë... Po kjo ishte marrëzi... Këtë kishte dashur të thoshte Presidenti që e kishte sharë në sytë e atij vocërrakut?!... Mos nuk ishte në rregull nga trutë Shkëlqesia e tij?!... Rrapushi u drodh i tmerruar prej këtij mendimi rebel... Mos vallë e kishte shqiptuar me zë të lartë?... Se edhe muret kanë veshë në Presidencë, i raportojnë Presidentit për atë lajthitje dhe mjerë ai, Rrapushi... Vërra e miut miliona lekë dhe vështirë ta shpëtonte kokën...
Po si, more, e trajtonte aq dashamirësisht atë hiçin... e thërriste dhe me përkëdheli: Ku je o Flori i vogël, o Floriri im... Dhe i ngarkonte për të bërë shkresat më të vështira... Dhe jo vetëm më të vështirat... Gjithë letërkëmbimi i Presidentit kalonte nëpër duart e Floririt, përveç mesazheve diplomatike, që trajtoheshin nga drejtoria e marrëdhënieve me jashtë... Kurse Rrapushi, Njëshi i Stafit Presidencial na ishte gomar... Dhe vetëm për faktin se nuk u kishte dhënë dum ca shkresurinave, që i kishin zënë tryezën e punës... Po ja që nuk ia thoshte për shkresa dhe vetëm për njëckë gjë ta ofendoje?!... Në fund të fundit ai ishte drejtues dhe jo mi zyrash, jo burokrat si ai farë Floriri... Rrapushi ishte Njësh, administrator i shkëlqyer, me vizionin e një udhëheqësi të ardhshëm, i aftë ta bënte zap Stafin Presidencial, të dridhej para tij si para vetë Presidentit... Nuk ishte çudi që ndonjë ditë ai, Rrapush Kalemi, të zinte vendin e Shkëlqesisë së Tij, pavarësisht se nuk i jepej për kalem... Le të merreshin ata të Stafit me kartën e kalemin, prandaj dhe paguheshin, t'i shërbenin Presidentit, t'i shkrinin dijet, dhuntitë dhe inteligjencën e tyre për Shkëlqesinë e Tij... Ai, Floriri me shokë... Po ç't'i bësh Presidentit?... E drejta e tij të shajë e të lavdërojë kë të dojë... Po a barazohet Floriri me atë, Njëshin, Rrapushin?... Dhe ç'është më e keqja ta vlerësosh edhe më lart?...
- Të rroftë Kryeministri ty, se për hatër të tij i gëzon tërë ato privilegje, o gomar... Ti dhe tërë ata gomarët që të pasojnë... Nuk vleni të gjithë bashkë as çerekun e Floririt... Se tërë punën e Presidencës e mban kurrizi i Floririt të vogël dhe tre - katër të tjerëve, si Floriri... Ata ngordhin në punë e ju, miqtë e miqve të mi, jepni veç urdhra... ziheni e griheni me njëri - tjetrin kush e kush të komandojë më shumë. Tre - katër kuaj pune, si Floriri... dhe komandanti më i fortë, si gjithmonë, Rrapushi, gomari më i madh... Apo jo Rrapush Kalemi?! - kishte ironizuar Presidenti, duke harkuar vetullat e trasha që i bënin edhe më therëse shigjetat tallëse që lëshonte goja e Shkëlqesisë së Tij.
- Si urdhëron, zoti President! - ishte shkundur Rrapushi si i pickuar nga dhembja e fyerjes më shumë se nga cinizmi i zakonshëm i Presidentit ndaj tij.
- Si, si urdhëron?! Ç'kuptim ka shprehja "si urdhëron", a derëzi, kur ti mbete tërë jetën gomar?!... Mëso ngapak prej Floririt... Të kam thënë sa herë, ngarkoja atij punën, kur nuk e bën dot vetë... Mos kij turp për padijen tënde... Në fund të fundit kështu është ndërtuar kjo botë: Të diturit detyrohen të jenë këshilltarë të budallenjve, të mençurit shërbyes të të marrëve ose siç thotë jo më kot sovrani i ndritur, populli, punon kali dhe ha gomari... Apo jo Rrapush Kalemi?!...
- Si urdhëron Shkëlqesia Juaj! - ishte përkulur plot nderim Rrapushi, pa harruar t'i hidhte një bisht syri vëngërosh Floririt, ashtu shkaras si t'i thoshte: " Do të ma paguash me kokë dikur këtë fyerje, or micrrak!"
- Zoti President! Nuk ju duket se po më ngarkoni ca si shumë? - u ndie Floriri moskokëçarës.
- Hajt, hajt se të mban kurrizi ty. Jo më kot je kalë i zgjedhur. Kali i mirë e shton vet tagjinë, or Flori, - ia pat Presidenti me të qeshur, duke i rrahur miqësisht shpatullat.
Po kjo pikë e zezë? Si më trajton mua, Mëkëmbësin e Tij, dhe si e trajton atë pinxhon, atë spurdhjakun, vetëm e vetëm se ka dy pare mend më shumë ai, askushi, shfryu në vete Rrapushi gjithë urrejtje për Floririn, duke u betuar se nuk do ta linte pa ia thyer samarin për poshtërimin...
- Dhe tani mbathjani se boll u mora me ju... Më presin punët e shtetit, o Flori! Nuk është gjë e lehtë të jesh President... dhe të kesh përqark ca gomarë si Rrapushi, - tha Shkëlqesia e Tij me një ton tip koktei, ku përziheshin e qeshura prej babaxhani, tallja dhe urdhri i të Gjithëpushtetëshmit të vendit.
- Si urdhëron zoti President! - jehoi rishtas refreni servil i Kryendihmësit.
- Përsëri avazin e gomarit, ky! Ore, po nuk hoqe gojë nga ajo mut shprehje?! Se kur pall ti nuk di të pushosh... Dhe kur nuk di ta mbyllësh, edhe po të thuash ndonjëherë ndonjë fjalë të mençur, të vret veshin si e pallur gomari...
- Si urdhëron z... zo... - belbëzoi Rrapushi dhe, duke u zbythur, u përplas te dera.
- Përjashta, gomar! - gjëmoi Presidenti me fytyrën dimër të zi.
Dolën turras. Mëkëmbësi i ndjekur nga Floriri. Porta hijerëndë hungëroi pas shpinës së tyre.
- Dhe shiko! Qepe ti! Pe gjë, s'pashë! Qartë, o Floriçkë?! - i mëshoi gojës Rrapushi jashtë zyrës së Presidentit. - Se për ndryshe mjerë ti!
- E di. Më pret hakmarrja, - ia ktheu qetas Floriri.
- Ferri, thuaj! Të pret ferri, o verdhushkë e vockël! Dhe verdhushkat nuk kanë asnjë vlerë në ferr, o Flooorushkë! - iu zgërdhi në hundë Rrapushi, duke e zgjatur qëllimisht zërin për t'i dhënë të kuptojë se nuk i hynte shumë në punë ngjyra që vogëlani kishte në sytë e Presidentit...
Duhet të ishte mbushur viti nga dita e asaj flakurime Presidenciale dhe Rrapushit ende i vetëtinin sytë sa herë e kujtonte. Në ndërgjegjen e tij tashmë ishte rrënjosur aq shumë ideja e të qenurit gomar, saqë jo vetëm vartësit, por tërë të njohurit i hetonte me kujdes, pa u dhënë të kuptonin atyre, dhe, nga karakteristikat që shfaqnin, i klasifikonte në gomarë e kuaj. Çuditërisht nga përllogaritjet, që bënte, i dilte se numri i kuajve ishte rreth katër herë më i vogël se i gomarëve. Pra, e thënë më troç, në çdo katër gomarë, mezi do ta hasje një kalë, që shtyhej kokulur larg shoqërisë gazmore të gomarëve, të cilët, ashtu çakërqejf, hanin, pinin, pallnin e përgojonin gjithë përbuzje skllavërinë e kuajve. Gomarët dinin të silleshin gjithë mirësjellje e kolektivitet ndaj njëri tjetrit, e respektonin me fanatizëm bashkësinë e tyre dhe dinin se ç'kuptim thelbësor kishte jeta në komunitet. A nuk ishte kënaqësi të kullosje në tufë në një livadh me bar të njomë, trifil të blertë e gjithfarë lulesh të tjera pranverore, livadh i pluguar, i mbjellë dhe i mirëmbajtur me punën e kuajve heremitë, që nuk dinin ç'ishte kënaqësia e jetës parazite moderne?!...
Eh!... Kjo ishte parajsa!... E ç'mund të kishe më tepër në parajsën e vërtetë, se ato gomarica buzëbardha, që u shkëlqente qimja e dhëmbët, ashtu të harruara pas lodrave dashurore, që u lotonin sytë e mëdhenj naivë prej epsheve, kur përballeshin me vështrimet e zjarrta të meshkujve... Eh!... Gomarica si ajo Kullumbrija e Shaqir Qorrit, që, me një të dredhur të bishtit, tërbonte tërë gomarët e Bregut të Lumit... Eh!... S'i rezistonte dot kush asaj... As vetë Rrapush Kalemi... Zalisej kur ia kthente synë Kullumbrija, buzëqeshja tinëzake e saj ia copëtonte zemrën si teh thike në duart e kasapit... Pa le të bëje dashuri me të... O Zot!... Të çmendeshe nga furia e saj... Njëherë ishte kapërthyer me të Rrapushi e ndihej ende i dambllosur... Ah të vinte përsëri ajo ditë që Kullumbrinë ta sillte halli në derën e Rrapushit, si ca kohë të shkuara... Ja për këtë i lutej Zotit ditë e natë... Ta shihte veten në përqafimin e gomaricës Kullumbri, diku andej lart nga livadhet e Dajtit... Dhe kjo dëshirë tashmë i ishte shndërruar në fikësim, atij Njëshit të Stafit Presidencial, siç i ishte shndërruar në mani të qenurit gomar...
Po Floririt si shumë po i kruhej kurrizi?!... Mos kujtonte vallë ai kaluç se miqësia me Presidentin i jepte ndonjë epërsi mbi atë, Rrapush Kalemin?!... Ishte shefi i tij Rrapushi, jo dokushdo... Këtë duhet ta kishte të qartë Floriri, si drita e diellit... dhe jo të guxonte e të tallej, ashtu si larg e larg, siç përpiqej ndonjëherë... Shtynte derën e zyrës dhe hynte pa pritur t'i thoshnin hyr...
- Ç'kemi shef?! - ia behte drejt e në temë, si të ishin shokë dhe jo epror e vartës.
Rrapushi vëngërohej e kruante zërin si t'i kujtonte vartësit vogëlor që të matej para tij, siç mateshin gjithë të tjerët, kur flisnin, siç matej vetë Rrapushi para Presidentit, mirëpo nuk dëgjonte nga ai vesh Floriri...
- E di atë fabulën e Dritëroit, "Kali dhe gomari", shef?! - zgërdhihej Floriri si pa të keq.
- Fabulën " Gomari dhe Kali"?! - e ndreqte Rrapushi, duke i mëshuar zërit autoritar. - Jo, nuk më kujtohet, megjithë respektin për autorin... e kam pasur mik dikur... Tani sikur jemi harruar... Vetëkuptohet, puna, detyrat, ngarkesa Presidenciale na kanë larguar...
- Atëherë dëgjo me vëmendje, shef: Kali dhe gomari...
- Deshe të thuash Gomari dhe kali... - e ndërpriste Rrapushi dhe ngrehte vetullat si Presidenti.
- Shef! Mos më ndërprit, të lutem, - këmbëngulte Floriri dhe recitonte:
KALI DHE GOMARI
- Përrallë -
Kalonin në një shteg të ngushtë mali
Gomari para, pas gomarit kali.
Të dy me thasë të ngarkuar mirë
Nga vapa të munduar e djersirë.
Fshatari donte shpejt në fshat të arrinte
Dhe kalit vitheve me shkop i binte.
Po kali më në fund durimin humbi,
E ngriti bishtin dhe samarin tundi.
"Mbaj dorën, se ta hedh përdhe samarin,
Ti para meje pse ma nxjerr gomarin?
E ku të vete vallë, unë i ngrati,
Kur rrugën ma ka zënë veshëgjati?
Përpara nxirrmë mua që mos vuash
Dhe rrih pastaj gomarin sa të duash!"
- Hëëëmmm! - kruante zërin Rrapushi, pastaj ngrinte vështrimin vëngërthi dhe zhbironte kundërshtarin. - E ç'do të thuash me këtë ti, Flori?!...
- Jo unë... Ç'ka dashur të thotë Dritëroi...
- Epo shko pyet Dritëronë se ç'ka dashur të thotë, se mua s'më tepron koha të merrem me gjëagjëza! - e mbyllte bisedën ashpër Rrapushi...
- S'ka problem, shef... Ta thashë ashtu kot, sa për informacion... për dijeni...
- Informacionet i dua vetëm nga burime zyrtare, jo letrare. Qartë!? - hungëronte Rrapushi, por Floriri ndërkaq ishte gjendur jashtë derës, në korridorin plot labirinte…
- Mor po si shumë tangërllëk kanë këta kuajt! - bubulloi Rrapushi, megjithëse vetëm në zyrë. - Pa të shohim se ç'thotë fjalori për ta?... Kali... kali... kali..., - bërbëliste ai, duke shfletuar zhurmshëm fletët e librit... - Kalesh... kaleshan... e gjeta më në fund:
KAL/Ë~ m. sh. KUAJ, KUAJT. 1. Kafshë shtëpiake njëthundrake e fortë dhe e shkathët, me trup të madh, të mbuluar me qime të buta e të shkurtra, me bisht të gjatë e me jele, që shërben për të hipur në të, për të mbartur diçka ose për të tërhequr karrocën etj. Kalë i bardhë ( pullali, çil, arab ). Kalë i egër. Kalë i tredhur. Kalë race. Kalë karroce. Kalë vrapimi. Kalë samari ( barre ) kalë për ngarkesë. Shaloj kalin. I hipi kalit. Zbres nga kali. Punon si kalë, punon shumë, pa e kursyer veten...
2. Ra nga kali: ra nga pozita e lartë që kishte, e hoqën nga detyra e lartë që kishte...
Jo mor, se Rrapushi nuk rrëzohej aq lehtë nga kuajt... Mjafton të kishte nja tre - katër kuaj si Floriri në Stafin Presidencial dhe ai do të dinte si t'ua shalonte, njëlloj si Presidenti... Do të vepronte nën shembullin e Shkëlqesisë së Tij... Duheshin kuajt... nuk e kishte më kot Presidenti kur e lavdëronte Floririn... Qerrata President... Ua dinte vlerën gjërave... Pse të mos ua dinte edhe ai, Rrapush Kalemi?... Punon kali, ha gomari... Ha, ha, ha!... Sa shprehje e goditur!...
Duheshin kuajt... S'ke ç'i thua... Kuaj të mirë, si Floriri... Pa shih, ç'thotë më poshtë?... Kali i mirë ( i kuq ) e ka një huq... Domethënë... se... Floriri nuk është pa të meta... Kali i botës të lë në mes të udhës... Mor po ky Floriri sikur është kali i Presidentit?... Po... po, ashtu... dhe ky Floriri mund të më lërë në mes të udhës mua, Rrapushin... Duhet ta bëj për vete, ndryshe...
Sa herë Presidenti ikte jashtë shtetit, Rrapushi ulej në kolltukun Presidencial dhe, hijerëndë, si Shkëlqesia e Tij, i thërriste një nga një anëtarët e Stafit dhe, i rreptë, i prerë e gjëmues, si një Zeus i vogël, u kërkonte llogari për veprimtarinë e tyre, aq sa gati u shpëtonte shurra... Goxha burra e gra katandiseshin si nxënësit e klasës së parë që vijnë në shkollë pa bërë detyrat dhe qurraviten përballë mësuesit... Rrapushit i kënaqej shpirti nga këto skena dhe, ashtu i zhytur në luksin marramendës që e rrethonte, në atë zyrë madhështore, ëndërronte të zëvendësonte dikur vetë Presidentin... Mirëpo Floriri ia prishte humorin... Hynte pa iu dridhur qerpiku dhe, ndryshe nga të tjerët, që merrnin pamje skllavi, në atë zyrë, që të mbyste me farfurimat e llampadarëve dhe shkëlqimin përrallor të antikave, seç përralliste ca fabula e ca bejte, me qëllimin e vetëm t'i cingriste nervat Rrapushit, mëkëmbësit të Shkëlqesisë së Tij, Presidentit...
- Shef! - niste Floriri si gjithmonë me të qeshur.
- Po!? - mezi ngrente kryet Rrapushi nga shkresurinat.
Gati sa s'e hante të gjallë Floririn ato çaste.
- E di fabulën "Gomari me lëkurë luani"?
- Pa ta dëgjojmë njëherë...
- Posi shef... Dikur një gomar, i lodhur nga ngarkesa, u largua nga fshati dhe u fut në pyll. Në rrugë gjeti një lëkurë luani. E mori dhe e veshi me mendimin për t'u dukur si luan në sytë e kafshëve të tjera. Dhe vërtet ashtu ndodhi. Kafshët, kur e panë, i bënë shumë nderime dhe e gostitën me tërë të mirat, si të ishte vetë mbreti i tyre, Luani.
Gomari, pasi hëngri dhe u ngop, harroi që ishte maskuar dhe, prej kënaqësisë, filloi të pëlliste sa u tund pylli. Kafshët e njohën se kush ishte dhe ia paguan mashtrimin, duke e rrahur me dru, aq sa gomari u pendua, mirëpo ishte vonë...
- E ç'do të thuash me këtë ti, Floruk?! - ishte acaruar Rrapushi.
- E ç'mund të them unë, shef? Ç'ka dashur të thotë autori... Sa për informacion...
- Sa herë të kam thënë, o Floruc, më sill vetëm informacione zyrtare e jo letrare... Po ti sikur je shurdh... E di ligjin e shefit apo jo?...
- Patjetër shef...
- Ca më keq që e di dhe nuk e zbaton... Po ta përsëris edhe njëherë që ta kesh si vath në vesh... Hapi veshët:
1. Shefi ka të drejtë.
2. Shefi ka gjithmonë të drejtë.
3. Në të pamundurën hipotezë, që një vartës të ketë të drejtë, hyjnë menjëherë në veprim neni 1 dhe 2.
4. Shefi nuk fle, pushon.
5. Shefi nuk ha, shijon.
6. Shefi nuk pi, tret.
7. Shefi nuk është kurrë vonë, është në kohë.
8. Shefi nuk e lë kurrë punën, është kërkesa e të tjerëve për prezencën e tij.
9. Shefi nuk e lexon kurrë gazetën, ai mbahet i informuar.
10. Shefi nuk familjarizohet me sekretaren, e edukon.
11. Kush hyn në zyrën e shefit me ide të vetat duhet të dalë me ato të shefit.
12. Shefi mendon për të gjithë.
13. Sa më shumë mendon si shefi, aq më shumë bën karrierë.
14. Shefi është shef edhe kur të mërzit ( ia fut kot ).
E pra, ky është kodi i shefit, mos e harro kurrë, po do të mbijetosh... Qartë, o Flooorec!? - u krekos Rrapush Kalemi.
- Veç një vërejtje kam, shef, unë mbijetoj në sajë të kurrizit tim, - theksoi Floriri duke dalë.
- Do ta shohim se sa të ngre kurrizi, veç mos u bëfsha unë i Pari, or vocërrak, - u ndie gjëmimi i Rrapushit bashkë me brambullimën e derës.
- Eh, do të më lesh pa punë, asgjë më shumë, or Rrapush Kalemi, - nëpërdhëmbi Floriri, duke mos besuar fort në fuqinë magjike të zyrës Presidenciale për ta metamorfozuar gomarin në kalë e Rrapushin në President...
2
Ndërruan shumë stinë, rrodhën shumë ujëra nga burimet në përrenj e lumenj dhe papritmas, çuditërisht, Rrapush Kalemi u shpall President i vendit... Kishte dalë në pension Shkëlqesia e Tij, ish Presidenti, duke ia lënë zyrën Presidenciale trashëgim Rrapush Kalemit. Tani Rrapushi vriste e priste jo si shef i stafit, jo si mëkëmbës, por si vetë Shkëlqesia e Tij. Rrapush Kalemi tashmë ishte Presidenti dora vetë... Ishte metamorfozuar në mënyrën më të habitshme... Ndoshta e kishte këtë fuqi magjike zyra Presidenciale dhe veshët e gjatë të Rrapush Kalemit nuk do t'i binin më në sy askujt...
- Flori, të kërkon ai, Gomari, që i ka zënë zyrën Presidentit, - ndjeu një zë Floriri, i cili ishte ende i trullosur nga habia.
Ishte shoferi i Presidentit, me fytyrë të hidhëruar.
- Me sa duket do të merret me mua, ende pa e vënë mirë bythën në kolltukun Presidencial, - rrudhi buzët Floriri tërë vrer.
- Epo ta ka bërë benë, o Flori, - qeshi shoferi. - Paç fat...
Floriri trokiti në portën e zyrës Presidenciale dhe hyri pa pritur ta ftonin. Rrapushi i gëzohej kolltukut rrotullues, i zhytur në të si një fëmijë në parkun e lodrave. U tërbua nga ardhja e papritur e Floririt, aq sa ulëriti sa kishte në kokë:
- Floooruk, nuk hyhet kurrë pa leje në zyrën e Presidentit! Dhe tani President jam unë, Rrapush Kalemi...
- E thonë të gjitha mediat shef, që ju jeni Presidenti, nuk besoj se më thirrët për të më treguar se cili jeni...
- Qepe gojën, micrrak! Presidenti të thërret përse t'i dojë qejfi, - e ndërpreu Rrapushi, duke u munduar të imitonte ish Presidentin.
- Unë thirrem vetëm për punë, vetëm për të hartuar shkresa, zoti Preeesident, - i mëshoi zërit Floriri, pa e duruar dot brutalitetin e Rrapush Presidentit.
- Si guxon, ti, mor hiç! Si guxon t'i kundërshtosh Presidentit! E di që thërras rojat dhe të hedh hekurat në vend?... Të kalb në burg, atë të bëj! - brofi në këmbë Rrapush Presidenti, duke bërtitur histerik, por Floriri nuk e prishi gjakun.
- Edhe mundet, shef!...
- Jam Presidenti, mor i paudhë!... Po e di ç'ke ti? Qërohu fare nga puna, qysh tani!... M'u hiq sysh se më verbove, o Flooorec! - theksoi triumfator Rrapushi.
- Patjetër, shef! E dija që timen kisha vetëm bythën... Karrigia është juaja dhe keni të drejtë të ma hiqni kur të doni... sipas ligjit të shefit... - u shpreh i pikëlluar Floriri dhe doli pa e zgjatur më tej.
Pas e ndoqën një hop sokëllimat e tërbuara të Presidentit të ri.
Dorëzoi zyrën, u përshëndet me kolegët, që ende nuk u besohej se si mund të flakej tutje Floriri dhe la pas Selinë e Presidencës për të dalë në rrugë të madhe...
Kaluan disa ditë dhe Floriri, pikë e vrer prej hakmarrjes së verbër të Rrapushit, endej kuturu rrugëve të zhurmshme të Kryeqytetit. Një mbasdite, në shetitoren buzë liqenit artificial, u përball me ish Presidentin, që po shetiste i shoqëruar nga një prej rojave besnikë. U përqafuan.
- Po si je, mor Flori, si ia çon me Rrapushin? - i rrahu shpatullat ish Presidenti tërë gjallëri.
- Jo keq! U grindëm pak dhe më pushoi nga puna... Zbatoi kodin e lashtë të shefave, - ia ktheu Floriri me të qeshur.
- Si!? Të paska pushuar nga puna?!... Po gjithë jetën gomar mbeti Rrapush derëziu? - hungëriu i vrejtur ish Presidenti, Luani plak, pastaj, si u mendua një hop, tundi kokën me cinizëm, nxorri celularin dhe formoi një numër.
- Hë, Rrapush, ç'të reja kemi andej...
- Qetësi, zoti President!... Për Ju ka pasur plot mesazhe nga Presidentët fqinjë, - u ndie zëri i njohur, i dridhur e i nxituar i Rrapush Kalemit.
- Mirë, mirë e mora vesh... M'i dërgo në mbrëmje te "Rogneri", me Floririn... Ç'thotë Floriri, Rrapush?...
- Si urdhëron, zoti President!... Shëndoshë e mirë është Floriri... Sapo jam ndarë me të... Po jua dërgoj menjëherë...
Floriri i ra ballit prej habisë, kurse ish-Presidenti qeshi.
- Të kam thënë, o Rrapush, Floriri është kalë i mirë. Mësohu ta mbarështrosh kalin e mirë. Mos e ndaj prej vetes.
- Si urdhëron, shef! Do ta vëmë përpara kalin që të na shkojnë punët mbarë.
- Ashtu të lumtë, o Rrapush! Më në fund e paske kuptuar: kalin gjithmonë përpara, - theksoi ish Presidenti me ton lavdërues dhe mbylli celularin.
- Eh, kjo botë e çmendur…! – psherëtiu Floriri.
- Mos u çudit, Flori! I ka pushteti këto... Dhe tani të ndahemi dhe vrap në shtëpi se ai gomari ka për të dërguar makinën presidenciale menjëherë, - tha ish-Presidenti dhe u rrokën qafë më qafë.
Pastaj u ndanë. Presidenti pensionist i shkeli syrin.
Floriri mori një taksi dhe u kthye në shtëpi. Aty e priste makina e Presidentit.
- Ç'ka bërë vaki, Flori, që po i shpëtonte shurra prej frikës Presidentit tonë të nderuar? Ia paske punuar, më duket, - fërkoi duart shoferi i kënaqur sa s'thuhet.
- Vetëkuptohet, i ka këto pushteti, - i shkeli syrin Floriri
- I ka këto pushteti... Ç'nuk po na shohin sytë, o Flori, - fërkoi duart shoferi dhe e shkeli syrin si të imitonte ish Presidentin.
Ndërkohë makina e Presidentit u nis drejt Selisë Presidenciale.
3
Presidenti Rrapush Kalemi më në fund u rehatua në kolltukun presidencial përballë skrivanisë mitike ku thurreshin planet për mbarëvajtjen ekonomike të vendit, për sigurinë kombëtare, për drejtësinë kushtetuese dhe projektet e së ardhmes. Në këtë tryezë pune hartoheshin e firmoseshin tërë urdhrat presidencialë për të sotmen dhe të nesërmen e shtetit. Këtu ishte "Olimpi" i Republikës dhe Zeusi tashmë ishte Rrapush Kalemi. Kjo ishte mbretëria e tij e ëndërruar. Kishte në dorë diellin, shiun, breshërin, borën, erën dhe rrufenë. Si Zeusi i mitologjisë. Mund të buzëqeshte Ai dhe dielli të ndrinte rrugën, në të kundërtën rrufeja e zemërimit të vërvitej mbi krye dhe mjerë ti...
Po si shumë aparatura kishte sipër e përqark kësaj tryeze! Si të ishte kabinë pilotimi e ndonjë anijeje gjigante kozmike.
- Hi, hi, hi! Si nëpër filma, - qeshi Rrapushi.
Ende nuk i mbushej mendja se ëndrra e tij ishte bërë realitet. Shtypi një buton dhe befas u dëgjua një zë:
- Urdhëroni! Jam ministri i Mbrojtjes.
- Hi, hi, hi! Gjë e bukur! - pëshpëriti Rrapushi, pastaj i mëshoi ashpër zërit:
- Presidenti jam. Ndonjë gjë të re andej nga ju, zoti Ministër!?
- Përgjithësisht mirë, zoti President! Vetëm se na mungojnë fondet për blerjen e armëve të reja. NATO-ja na ka vënë detyrë modernizimin e ushtrisë sonë.
- Po reformimi si shkon?
- Jo keq. Po merremi me strukturën e re të ushtrisë...
- Mirë! Shumë mirë, zoti Ministër! Vazhdoni zbatimin e detyrave! - e ndërpreu Rrapushi me ton urdhërues.
Ishte në rolin e Komandantit të Përgjithshëm të Forcave të Armatosura. Rishtypi butonin, u fik drita dhe zëri heshti. Shtypi një buton tjetër.
- Urdhëroni! Ministri i Ekonomisë, - jehoi një zë tjetër.
- Presidenti ju flet!
- Ju dëgjoj, zoti President! - zëri matanë ndihej i emocionuar.
- Ç' bëhet në institucionin tuaj, zoti Ministër?
- Jo mirë punët, zoti President! Sistemi energjitik përtokë, i vjetër, po mbaron. Abonentët na vjedhin dhe nuk i detyrojmë dot të paguajnë. Nuk kemi aleat as motin. Pikë shi nuk bie dhe liqenet po shteren. Rrezik të dalin hidrocentralet jashtë pune. Minierat janë mbyllur. Kanë marrë fund. Banorët e qyteteve pranë tyre rrezikohen prej urisë. Po filluan shpërnguljet e pakontrolluara do të shkaktojnë shumë probleme sociale, sidomos në rrethinat e kryeqytetit... Mbahemi nga pak me Telekomin, megjithëse rrjeti kabllor ka cofur. Punë e dobët e paraardhësve të mi. Nuk na lë të qetë as Opozita duke na akuzuar për kusarë... Pa drita, pa ujë, pa bukë, pa rrugë, pa telefon, pa para... Po çmendemi...
- Më sillni urgjent një raport të detajuar me masa konkrete për ndryshimin e gjendjes! - u acarua Rrapushi dhe e mbylli linjën.
Vazhdoi të hynte në linja të reja, por nuk përgjigjej kush. Kur po e humbiste durimin u bë gjallë një zë i rreptë:
- Urdhëroni! Ministri i Rendit Publik!
- Presidenti jam! Ç' bëhet andej?
- Siç e dini, na është qepur Opozita me mitingje. Na e mori frymën. Ditë e natë në gadishmëri...
- Jeni të fortë ju, i përballoni situatat e vështira, - ia ktheu Rrapushi dhe e ndërpreu linjën.
- Eh! Vit ters... Si viti 13 një shekull më parë... Ishalla e pruftë Zoti mbarë se njerëzit ia kanë shitur shpirtin shejtanit, - psherëtiu Rrapushi me një shije të hidhur thellë në vetëdije.
U hodhi një sy dosjeve të shumta që prisnin të shfletoheshin, mirëpo nuk pati dëshirë të merrej me to. Edhe aty do të haste plot probleme që do t'ia bënin nervat ujë për atë ditë... Shqipëria tashmë ishte katandisur vendi më i shpërfytyruar në botë... Qytetet ishin përlyer me baltën e ujërave të zeza, bulevardet e trotuaret gropa gropa e pellgje pellgje ku koteshin të papunët, të pashpresët, pijanecët e të droguarit... Zhgërryheshin në llumë e llumë e ndyrësi pillnin gojët e tyre... Grindeshin, hakmerreshin e vriteshin në terr e varfëri... Jeta rridhte e mundimshme si një lumë i skëterrshëm sidomos për të pastrehët, që erreshin e gdhiheshin rrëzë pallateve shumëkatëshe ndërtuar jashtë ligjeve urbanistike me para të vjedhura, para droge e gjaku... Në fshat gjendja edhe më e keqe: Varfëri, Analfabetizëm, Errësirë e Banditizëm... Më mirë larg prej atyre dosjeve... Eh!... Iu kujtua një shprehje ashtu tymtas: "Ruaju të mos të të hyjë kunji se, po të hyri, një shenjë do të ta lerë"... Dhe ai nuk donte shenja atë ditë dhe kurrë as në trup e as në shpirt... Ishte apo nuk ishte Presidenti i vendit?... Shenjat e kunjit le t'i mbanin me shëndet vartësit e tij, Floriri me shokë, populli, kush nuk kishte fuqi të mbrohej... Le t'i bartnin kuajt thesët e halleve shqiptare...
U ndien të trokitura në derë.
- Hyr! - hungëroi Presidenti.
U shfaq sqimatare shefja e personelit.
Thonë se kjo nuk është as gomaricë e as pelë, por dhelpër, i vetëtiu në kokë instiktivisht Rrapushit. I duhej të gjente një gjuhë të veçantë për të.
- Po?!
- Shkëqesia Juaj! E kam për detyrë t'ju vë në dijeni për gjendjen e Stafit, megjithëse Ju, vetëkuptohet, jeni në dijeni... - u përdrodh shefja trup e buzë.
- Po?! - vazhdoi Presidenti me të njëjtin ton mospërfillës, si për ta hutuar, megjithëse e dinte se nuk e lëshonte veten aq lehtë ajo zonjë dhelparake.
- Po ja, thashë t'ju kujtoja se na duhen më shumë djem të aftë si Floriri, besoj e njihni...
- Po!?
- Po qe se Shkëlqesia Juaj është dakord, të punësojmë edhe ndonjë tjetër si ai...
- Me demek kuaj pune!...
- Po qe se ju i quani ashtu...
- E si t'i emërtoj ndryshe, kur e di dhe bufi që Stafi Presidencial përbëhet prej gomarëve dhe kuajve, moj zonja dhelpër!? - shpërtheu inatçor Presidenti.
- ... ...!?
- Nuk ju vjen për mbarë të përgjigjeni!? Mësoje pra, se këtu ka gomarë dembelë dhe kuaj punëtorë... Mjaft i kemi kuajt... Sa është raporti mes tyre?
- Besoj, nja njëzet me tetëdhjetë për qind në favor të gomarëve, - tha serbes serbes shefja, si t'i jepte të kuptonte Presidentit se e kishte në dorë situatën.
- Hi, hi, hi! E shikon sa mirë e ditke se në Staf kemi gomarë dhe kuaj? Ditke edhe përqindjet e tyre. Mëso se kuajt na kushtojnë, janë tepër tekanjozë dhe të kushtueshëm...
- Po qe se më lejoni, Shkëlqesia Juaj, do të thosha se më shumë na kushtojnë të ashtuquajturit gomarë... Një kalë punon sa për katër gomarë dhe paguhet sa një gjysmë gomari... Pra, një kalë pune me një pagë qesharake komandohet njëherësh nga katër gomarë... Goxha e shtrenjtë komanda... Në tregun e punës gjen kuaj edhe më të mirë e më të lirë... papunësi e madhe, siç jeni në dijeni, Shkëlqesia Juaj...
- Politikën e punësimit ma lini mua, zonjë. Juve mbushni saktë shkresat që do t'ju kërkohen, miradministroni dosjet e gomarëve dhe kuajve prapa hekurave të asaj zyrës suaj... Miradministroni kafazin tuaj, zonja dhelpër!
- Si urdhëron Shkëlqesia Juaj! Organika e kërkon që të jetë një dhelpër si shefe personeli dhe unë e tillë jam. Pra, i përmbush kriteret e vendit të punës. Nuk e di në se është brenda kriterit edhe Shkëlqesia Juaj, sepse, me sa di dhe në se më lejoni, Presidenti u dashka të jetë Luan, sipas ligjeve të pyllit dhe të xhunglës...
- Zonjë, këtu nuk jemi as në pyll e as në xhungël, po në Selinë Kryesore të Shtetit, në "Olimpin" e Republikës... Vendos politika se kë zgjedh dhe si e zgjedh Presidentin... Mbaje mend mirë: Unë, Presidenti i këtij vendi dhe i juaji, zonjë, jam fryt i Politikës... Pak rëndësi ka qenia ime gomar, kal, derr apo luan, siç pretendoni ju, zonja dhelpër... Kriteri është për vartësit e mi dhe kjo vlen edhe për ju, zonja dhelpër! Mbajeni fort vendin e punës dhe mos bëni shumë naze... Dhe më e bindur para Presidentit tuaj! Qartë?!... Dhe shiko gjej mundësinë dhe bëji një vend pune Kullumbrisë së Shaqir Qorrit... Do vijë të të takojë... Vëre të tundë edhe ajo një derë brenda kësaj ndërtese... Edhe njëherë qartë?! - theksoi Presidenti duke i dhënë fund preras ligjëratës oratorike.
- Si urdhëron, zoti President! Ju kuptova saktë. Tani ka mundësi të largohem? - u përkul në shenjë servilizmi shefja e personelit dhe praptas e praptas u tërhoq drejt daljes.
- Nderimet e mia, zonjë! Jeni e lirë të shkoni. Dhe kurdoherë me mend në kokë! - e këshilloi për të fundit herë Rrapushi, megjithëse aty për aty e vuri në dyshim sjelljen e tij.
Mos ishte treguar si shumë i butë me atë zonjë lajkatare... sikur ia kishte zgjatur paksa... ia kishte krehur bishtin... Më i rreptë të ishte sjellë... më i prerë... më dinjitoz... si Luan.... si mbreti i xhunglës... se kështu e duan ai soj kafshësh si dhelpra... Megjithatë do t'ia ndreqte njëherë tjetër kurrizin... do t'ia shkurtonte gjuhën... vetëm e vetëm ta vinte në vend nderin e tij prej Presidenti...
Mendimi se zyra e Presidentit duhet të kishte një fuqi magjike, që e shndërronte cilindo që hynte brenda saj, tashmë i ishte kristalizuar në kokë. Priste të shihte rezultatet konkrete, fillimisht te vetja e pastaj te të tjerët. Presidenti, fjala vjen, siç e tha dhe zonja dhelpër, duhet të ishte patjetër Luan, ose të paktën tigër, ari apo ujk... Pranohej edhe kalë, mjaftueshëm gomar... Pra, hyje në atë zyrë gomar dhe çuditërisht e shihje veten Luan... I tillë ishte ish Presidenti, që i la Rrapushit trashëgim Presidencën... Pse të mos bëhej Luan edhe ai, Rrapush Kalemi?!... Edhe po të mos i kishte dhuntitë e Mbretit të Pyllit, do t'ia dhuronte patjetër zyra Presidenciale...
Rrapushi as që e diskutonte se zyra e Presidentit kishte fuqi magjike dhe bënte çudira duke i shndërruar gomarët në kuaj dhe anasjelltas, por kërkonte të dinte nëse vepronte njëlloj mbi të gjithë personat, që hynin e dilnin në mjedisin e saj. Besonte se nuk duhet të kishte të njëjtin efekt si për ata që qëndronin pak minuta, një apo disa orë dhe për dikë që rrinte shumë e shumë ditë e netë, thuajse bëhej banor i përhershëm i saj, si vetë Ai, Shkëlqesia e Tij, Rrapush Kalemi. Pra, kishte të bënte me një teori filozofike më vete, e cila donte studiuar patjetër nga ndonjë filozof i famshëm si ai farë akademiku me emrin trullosës Farmak. Siç thoshnin, ky Farmaku mbahej si filozofi më i madh i kohërave, madje kishte kapërcyer edhe kufijtë botërorë dhe pretendonte se ishte në garë me filozofët alienë, në se ata ekzistonin dhe do të guxonin ta vizitonin ndonjëherë planetin tonë, Tokën.
- Pfff! Nuk e besoj se ky farë filozof Farmaku të jetë kaq i dijshëm, megjithatë ta provojmë njëherë, ku i dihet, - brafulloi Rapushi dhe aty për aty vendosi të urdhëronte vartësit ta gjenin kudo që të ndodhej atë mençurakun dhe ta sillnin menjëherë në Presidencë…
4
Pa u mbushur mirë një orë, filozofi, me atë pamjen e vet prej mjekërcjapi të përçartur, u ndodh në zyrën e Presidentit Rrapush.
- Siç urdhëruat, Shkëlqesi, pafundësia e dijeve të mia, në dispozicionin Tuaj! - u përkul Farmaku aq sa mjekra i preku siprinën e Tryezës.
Presidenti gjithë xhentilencë i uroi mirëseardhjen dijetarit dhe, pasi i lajkatoi famën e madhe, që e shoqëronte, i bëri të ditur arsyet, motivet dhe qëllimin që e kishin shtyrë për ta thirrur me aq ngut për të bashkëpunuar në zbardhjen e sekretit të magjisë së Zyrës Presidenciale.
Dijetari, që e kapi fluturimthi mesazhin e bashkëbiseduesit, ia nisi në çast punës me një pamje tejet euforike, që donte të thoshte se problemi i shtruar për zgjidhje ishte diçka tejet e zakonshme për erudicionin e tij të pamatë. Në krye të pak ditëve nuk do të kishte më asnjë grimë mister mbi padijen e Presidentit. Drita farmakiane do të shkëlqente gjithandej në Presidencë dhe do t’i printe drejt shtigjeve të reja idetë Presidenciale. Dijetari me aftësitë e veta zbuluese do ta vendoste mbi baza shkencore mendimin e Presidentit dhe ecurinë e punëve për drejtimin Republikës drejt të ardhmes ende të panjohur.
Të vetmen kërkesë që i drejtoi Presidentit, për të arritur sa më shpejt synimin, ishte: Ai të kishte mirësinë e të urdhëronte lëvizjen e lirë të dijetarit nëpër gjithë territoret ku e lypte nevoja të shtriheshin vrojtimet, vëzhgimet, hetimet dhe praktikat e hollësishme e tejet të rrepta farmakiane, gjë që iu plotësua sakaq.
Kaluan disa ditë dhe diçka e paparashikuar ndodhi. Pas hulumtimeve të shumta, filozofi Farmak u nguros papritur dhe i ngjante një shtatoreje lëvizëse, midis skulpturave të ndryshme, që pozonin artistikisht nëpër mjediset e Presidencës. Çuditërisht ishte shndërruar në një kafshë hermafrodite të habitur, gjysmagomar e gjysmakalë, aq sa e kishte lënë pa mend edhe Floririn, që ishte urdhëruar ta shoqëronte hap pas hapi dijetarin për t’ia lehtësuar kërkimet shkencore.
Në atë gjendje prej skulpture gomarokali, Farmaku sikur e kishte humbur edhe aftësinë për të nxjerrë rezultatet, prandaj Floririt, në rolin e ndihmësit, iu desh t’u përvishej vetë përllogaritjeve. Dhe pas një përpunimi të shpejtë kompjuterik të të dhënave me tepër vlerë të grumbulluara në sajë të përvojës së filozofit, si dhe në sajë të mendjekthjelltësisë së vet të pa shterueshme, arriti në konkluzionin se magjia që zotëronte Selinë Presidenciale ishte: Ethja për Pushtet, Para dhe Lavdi… Kjo lloj ethje kishte fuqi tjetërsuese, shndërruese dhe metamorfozuese. Ishte ethe me pasoja gjurmëlënëse dhe jo vdekjeprurëse…
O Zot! Ky ishte kulmi… Floriri, jo pa dhembje, i hutuar ca nga keqardhja për pësimin e të shquarit Farmak dhe ca nga kthesa e shpejtë e rrjedhës së ngjarjeve, po arrinte në një përfundim tronditës… Dalëngadalë po kuptonte se rrallëkush prej banorëve, mysafirëve dhe bujtësve të Presidencës i shpëtonte këtij infeksioni habitës. Personat e sëmurë prej këtij virusi, befas pushtoheshin nga etja dhe nga një temperaturë e lartë, që u zgjonte maninë për të mëkatuar gjithë mëkatet që parashkruajnë librat e shenjtë. Dhe dashur padashur përfundonin në maniakë të përjetshëm me një temperament tejet agresiv, me të gjitha simptomat e protagonistëve që i kishin kthyer përfundimisht shpinën parajsës për të populluar dikur ferrin.
O Zot! Sa më larg lakmisë grykëse e makute për pushtet, para e lavdi të pamerituar, zilisë vrasëse për t’i synuar, dhunës për t’i përvetësuar e trashëguar, fodullëkut për t’i vënë në shërbim të veseve, kurnacërisë për t’u shërbyer vyrtyteve dhe pangopësisë për të përjetësuar maninë mëkatare të shpirtit të infektuar, sikur klithte çdo qelizë e qënies së Floririt, teksa përfytyronte se si yshteshin e tundoheshin njerëzit prej magjisë Presidenciale, madje edhe në kontaktin më të vogël me të.
Me sa duket nuk ishte rastësi fakti që një pjesë e majme e shqiptarëve, shtetas të Republikës me emrin Shqipëri, e kishin shpallur veten presidentë të sa e sa bizneseve, shoqatave, partive e lloj lloj organizmash e sajesash fantazma joqeveritare e qeveritare. Ndoshta secili prej tyre e kishte pasur një kontakt fizik apo shpirtëror me Presidencën, qoftë si vizitor i mjediseve të saj të magjishme, qoftë nëpërmjet letërkëmbimit dhe si rezultat ishte shpallur President në Presidencën e principatës së vet reale apo të imagjinuar. Pra, shqiptarët, si pa kuptuar, po përjetonin një tjetërsim masiv Presidencial dhe në territoret e principatizuara të Republikës tashmë, dashur padashur, mbretëronin gomarët… Po, po gomarët…
Nuk e besoni?!… Nuk u mjaftoi gjysmëmetamorfoza e të famshmit Farmak të etur për famë?!… Atëherë ndiqni vijushmërisht kronikat televizive se si sa e sa diiplomatë të huaj paraqesin letrat kredenciale në Presidencë si kuaj dhe largohen dikur prej saj si… gomarë… Përsëri nuk e besoni?!… Atëherë provoni dhe kontaktoni me Presidencën dhe do ta shihni me sytë tuaj se si do të tjetërsoheni… Kuajt befas do të trasformohen në gomarë… Gomarët do të shndërrohen në… gomarë…
President Rrapush Kalemi priste të informohej për zbulimin e sekretit të magjisë së Selisë Presidenciale, me shpresën e mirë për t’u metamorfozuar një ditë në një luan, ashtu siç i ka hije për të qenë një udhëheqësi të vërtetë që mbretëron e prin me largpamësi popullin e vet drejt bollëkut… Po ç’t’i rrëfente më parë i gjori Flori, për lajthitjen e Farmakut a për faktin se gomari mbetet gomar edhe pse bashkëjeton me Presidencën?!…
Mori makinën. Shkoi në pyllin e malit Dajt. Rrëmoi e gjeti një tufë me hithra, me të cilat, pasi u kthye, gudulisi në të ndenjura filozofin Farmak, i cili i përcëlluar hovi përpjetë ulërimthi dhe, si i çliruar prej magjisë, u shndërrua sakaq në një kalë të hazdisur, që trokonte galopthi e hidhej hopthi e sillej e përsillej rrotull.
- M’u duk sikur shihja një ëndërr të keqe. O Zot, bëje ëndërr! – u kthjellua Farmaku.
- Boll paske fjetur, Presidenti pret të informohet, o filozof i matufepsur, - iu gërmush Floriri tallës. – Të paktën tregoji ëndrrat e tua… mbase nanuriset e sheh ëndrra me luanë, ashtu siç ia ka ënda… mbase…
- Mbase… Mbase shpëtojmë edhe ne nga gomarët, që na rëndojnë kurrizin në jetë të jetëve… Mbase hithrat janë një lloj ilaçi për të tillë të lajthitur, - qeshte marrëzisht filozofi Farmak, ende nën efektin përcëllues të hithrave…
Shefki Hysa
Kalendari i tryezës shënonte vitin 2013. Ishte një vit i mbrapshtë, i rrëmujshëm si para njëqind vjetësh, por Rrapush Kalemi nuk ia kishte ngenë rrëmujës së vendit, se ndihej i shokuar nga rrëmuja në kokën e tij.
Për çudi, në ëndrra, çdo natë e shihte veten të shndërruar në gomar. Megjithatë, edhe sikur qenia e tij të hynte vërtet në lëkurën e asaj kafshe shtëpiake, ai prapë s'do ta besonte. E si mund të besohej diçka e tillë?!... Ishte Njëshi i Stafit Presidencial... Mund të thoshe se vinte drejt pas Presidentit në shkallën hierarkike. Nëpunësit i trembeshin më shumë atij se sa vet Shkëlqesisë së Tij, Presidentit. Jo, Rrapushi as nuk mund të ishte dhe as nuk mund të bëhej ndonjëherë katërkëmbësh, pavarësisht nga ajo ndjesi e pashpjegueshme që e rrëmbente netëve dhe e lëshonte në botën e ëndrrave në trajtën e një gomari...
Po, po, gomar... Veshëgjatë siç e emërtonte ndryshe populli... Një gomar i pashëm me një qime të shndritshme ngjyrë gri që ta kishte ënda t'ia kalëroje... Ç'thoshte dhe ai!... Më saktë ç'mendonte se të tilla vegime nuk guxonte t'ia pohonte as vetes dhe jo më t'ua shprehte të tjerëve... Do të thoshnin se u çmend Rrapushi dhe lajmi sakaq do të merrte dhenë... Mos ishte çmendur vërtet dhe nuk po e kuptonte?!... Jo! Kurrsesi jo! Vetëm se ishte bërë disi maniak pas një ideje fikse... idesë së të qenurit gomar... Po kjo nuk nënkuptonte se ai ishte i marrë... Të jesh rob i një manie, me sa dinte ai, nuk është marrëzi... Le që se mos ishte vetëm ai maniak... Kishte vënë re se edhe miqtë e të njohurit e tij, madje edhe të panjohurit, i kategorizonin punonjësit e administratës publike në gomarë dhe kuaj... Mos vallë kjo do të thoshte se ishin marrosur tërë njerëzia?... Jo!... Diku gjetkë flinte lepuri...
Mos vallë mania e tij ishte pasojë e ndonjë goditjeje në trurin e vogël?... Se ç'është e vërteta kishte rrëshqitur nja dy herë në parketin e lëmuar të sallave presidenciale dhe ishte goditur prapa koke... Madje një herë, kur e kërkonte Presidenti, në nxitim e sipër, ishte rrëzuar edhe nga shkallët... Një herë tjetër kishte përplasur kokën keqas te abazhuri i fildishtë i tryezës së punës në zyrën e Presidentit... Eh, mor eh!... Plot kusure... Nuk kishin të mbaruar hallet e tij në marrëdhëniet me Presidentin... Dihej nga të gjithë që Shkëqesia e Tij ishte njeri i vështirë...
Nejse... Në ëndërr i përhihej vetja një alamet gomari trupmadh, i shëndetshëm e i fuqishëm si një kalë hamshor... Me një fjalë gomar pelash, kështu e quanin në fshat atë mashkull, i cili zgjidhej që kur ishte i vogël, kërriç, e ushqehej si jo më mirë për t'u bërë baba i mushkave... Domethënë për të mbarsur pelat dhe ato të pillnin atë hibridin, që nuk ishte as gomar e as kalë, as femër e as mashkull... ishte thjesht mushkë, mushkë xanxare e fortë dhe e papërmbajtshme, si në ato poemat e Dritëroit... Pra, Rrapushi e përfytyronte veten natë për natë si gomar... Gomar i fismë, jo si dokudo... Se Rrapushi, prej hallit, edhe sikur të duhej të pranonte që ishte gomar, vetëkuptohet nga e keqja, nëse e detyronin rrethanat biologjike për t'u shfaqur dikur me fytyrën e asaj së gjorës kafshë, prapë do të dinte të zgjidhte... O do të ishte gomar për të qenë, o hiç fare... Pra, gomar xanxar... Se ai, edhe në punë, xanxar ishte... Shef xanxar, që ia kishin frikën të gjithë vartësit... po aq sa ç'dridhej ai para Shkëlqesisë së Tij, Presidentit...
Shtatë palë djersë i rridhnin Rrapushit para Tij. Ato çaste kur duhej të përballej me Shefin e vet më mirë të shndërrohej i tëri në djersë, të rridhte e ta thithte tapeti, se sa të tkurrej e të tkurrej prej atij lumi të sharash presidenciale. Nuk i hiqej nga mendja ajo ditë e zezë kur Shkëlqesia e Tij, para një viti, kishte sokëllitur si Luan dhe atë, Rrapushin, Njëshin e Stafit Presidencial e kishte emërtuar gomar. Dhe pikërisht në sytë e atij liliputit, atij gishtos, atij nëpunësit më të vogël të stafit... I vogël në trup dhe në detyrë...
- Gomar! Gomar me G të madhe! Gomar kokë e këmbë, kështu je ti... Gomar dhe s'e luan as topi... Gomar... Gomar... Gomar..., - vazhdonte të ulërinte Presidenti dhe ulërimën e përsëriste edhe më fuqishëm zyra.
- Si urdhëron zoti President! Jam Gomar e s'e luan as topi, - kishte përsëritur instiktivisht Rrapushi i ndrydhur prej atij sulmi presidencial të paparë ndonjëherë.
- Mirë që e kuptove, më në fund, - shfryu Shkëlqesia e Tij dhe befas u çel në fytyrë dhe qeshi e qeshi aq sa ajo zyrë madhështore, që mezi mund ta mbushte oshëtima e një burie luftarake, jehoi e jehoi rishtas.
Rrapushi ishte tërhequr praptas dhe, ashtu i mbledhur si miush, kishte dashur të rrëshqiste jashtë derës dhe të mbyllej me vrap në zyrën e tij, siç bënte zakonisht pas të tilla rrebesheve, por Presidenti e ndaloi. Me sa duket nuk e kishte zbrazur ende dufin e vet. Kjo do të thoshte se kishte vendosur t'i jepte një mësim të mirë. Dhe furtuna do të vazhdonte. Një furtunë e gjatë, mbresat e liga të së cilës ndoshta do të gdhendeshin përgjithmonë në kujtesën e tij... Rrapushi psherëtiu shpinëpërkulur si skllavi në pritje të kamxhikëve ndëshkues të padronit të vet...
Dhe vërtet ndëshkimi i asaj dite nuk po i shqitej më ndërgjegjes së Rrapushit. Po mbushej viti, do të kalonin edhe shumë të tjerë, mbase e gjithë jeta dhe atij do t'i përfytyroheshin edhe në gjumë të përqeshurat e mallkuara të asaj dite dimërake...
Rrapushit i kujtohej se, pasi i ishte hakërruar Floririt, si të ishte ai shkaku i atij dushi që i dha Presidenti, ishte strukur në zyrën e vet luksoze, duke vrarë mendjen të kuptonte se ç'kishte ndodhur. Mirëpo trurin e kishte ende të çoroditur. Si e mblodhi paksa veten i ra telefonit dhe thirri urgjent shefen e bibliotekës për të sjellë fjalorin më të madh të gjuhës shqipe, atë më të trashin me kapakë të kuq. Kërkoi atë më të madhin për të qenë i sigurt që e përmbante fjalën gomar. Le ta mësonte prej fjalorit kuptimin e saktë të asaj fjale. Të njihej me kuptimin e saj shkencor. Se jo më kot Presidenti e kishte cilësuar gomar. Ai patjetër që do ta kishte ndonjë dhunti prej asaj kafshe... Shkëlqesia e Tij kurrë nuk gabon...
Rrapushi u fry në çast, u ngërdhesh në fytyrë dhe ulëriti fort si këlysh luani, kur u dha në derë shefja e bibliotekës, aq sa asaj të gjorës i shpëtoi fjalori nga dora dhe i ra mbi këmbët e tij. Ulëriu edhe më fort prej dhembjes, duke u munduar të merrte pozën e Presidentit. Le ta dinte ajo, femëruçka, se Njëshi ishte ai, Rrapushi, dhe askush nuk mund ta shkonte as nëpër mend të tallej me të.
Bukuroshja përballë tij u zverdh dhe u zvogëlua edhe më shumë dhe dukej si një adoleshente e zënë në faj, që zgjat buzët për të marrë një të puthur në vend të të sharave. Rrapushi u përkul dhe ashtu i vëngëruar i dha një puthje si prej oktapodi, një pëllëmbë në bythët e saj të vogla dhe sakaq e flaku jashtë derës. Nxitimthi, duke i rënë kryq e tërthor zyrës, shfletoi fjalorin e rëndë dhe diku, në krye të njerës prej faqeve, hasi fjalët: gojëzënë, gomar...
Ja pra, ku na qenkësh edhe ajo fjala magjike gomar e përdorur prej Presidentit. Shqiptoi nëpër rreshta go go go go, golf, gollak, gollomesh, gomar... GOMAR,~I m. sh. Ë, ~ ËT. 1. Kafshë njëthundrake, që mbahet në shtëpi për ngarkesë, me trup më të vogël se kali, me kokë më të madhe, me vesh më të gjatë dhe me qime zakonisht të hirtë. Veshët e gomarit. Kërriç gomari. Ngarkoj gomarin. Palli gomari. I bie gomarit. Punon si gomar, punon shumë. Duron si gomar, duron shumë. Këndon si gomar, këndon keq.
2. Gomar i madh. Njeri i trashë nga mendja, budalla, hajvan. Mori mendjen e atij gomari. Ç'gomar qenka. Gomar me veshë. Gomar buzëbardhë. S'çalon gomari nga veshët. I kanë hedhur trutë e gomarit... Prit gomar të mbijë bar!... Punon kali, ha gomari...
Hm, ia bëri. Sidoqoftë po të kërkosh gjen edhe vlera pozitive te kjo kafshë, mendoi Rrapushi duke u munduar të zhbironte anën optimiste të këtij realiteti. Heshti paksa me sytë mbi fjalor dhe pastaj rrudhi buzët. Nuk i pëlqeu aspak shprehja: Punon kali, ha gomari... Me demek gomari ha në kurriz të kalit... është parazit... Domethënë ai, Rrapushi, na qenkësh parazit... i paaftë... i aftë për t' u ushqyer vetëm me punën e kalit... Me punën e atij nëpunësit më të vogël në trup dhe në detyrë... Po kjo ishte marrëzi... Këtë kishte dashur të thoshte Presidenti që e kishte sharë në sytë e atij vocërrakut?!... Mos nuk ishte në rregull nga trutë Shkëlqesia e tij?!... Rrapushi u drodh i tmerruar prej këtij mendimi rebel... Mos vallë e kishte shqiptuar me zë të lartë?... Se edhe muret kanë veshë në Presidencë, i raportojnë Presidentit për atë lajthitje dhe mjerë ai, Rrapushi... Vërra e miut miliona lekë dhe vështirë ta shpëtonte kokën...
Po si, more, e trajtonte aq dashamirësisht atë hiçin... e thërriste dhe me përkëdheli: Ku je o Flori i vogël, o Floriri im... Dhe i ngarkonte për të bërë shkresat më të vështira... Dhe jo vetëm më të vështirat... Gjithë letërkëmbimi i Presidentit kalonte nëpër duart e Floririt, përveç mesazheve diplomatike, që trajtoheshin nga drejtoria e marrëdhënieve me jashtë... Kurse Rrapushi, Njëshi i Stafit Presidencial na ishte gomar... Dhe vetëm për faktin se nuk u kishte dhënë dum ca shkresurinave, që i kishin zënë tryezën e punës... Po ja që nuk ia thoshte për shkresa dhe vetëm për njëckë gjë ta ofendoje?!... Në fund të fundit ai ishte drejtues dhe jo mi zyrash, jo burokrat si ai farë Floriri... Rrapushi ishte Njësh, administrator i shkëlqyer, me vizionin e një udhëheqësi të ardhshëm, i aftë ta bënte zap Stafin Presidencial, të dridhej para tij si para vetë Presidentit... Nuk ishte çudi që ndonjë ditë ai, Rrapush Kalemi, të zinte vendin e Shkëlqesisë së Tij, pavarësisht se nuk i jepej për kalem... Le të merreshin ata të Stafit me kartën e kalemin, prandaj dhe paguheshin, t'i shërbenin Presidentit, t'i shkrinin dijet, dhuntitë dhe inteligjencën e tyre për Shkëlqesinë e Tij... Ai, Floriri me shokë... Po ç't'i bësh Presidentit?... E drejta e tij të shajë e të lavdërojë kë të dojë... Po a barazohet Floriri me atë, Njëshin, Rrapushin?... Dhe ç'është më e keqja ta vlerësosh edhe më lart?...
- Të rroftë Kryeministri ty, se për hatër të tij i gëzon tërë ato privilegje, o gomar... Ti dhe tërë ata gomarët që të pasojnë... Nuk vleni të gjithë bashkë as çerekun e Floririt... Se tërë punën e Presidencës e mban kurrizi i Floririt të vogël dhe tre - katër të tjerëve, si Floriri... Ata ngordhin në punë e ju, miqtë e miqve të mi, jepni veç urdhra... ziheni e griheni me njëri - tjetrin kush e kush të komandojë më shumë. Tre - katër kuaj pune, si Floriri... dhe komandanti më i fortë, si gjithmonë, Rrapushi, gomari më i madh... Apo jo Rrapush Kalemi?! - kishte ironizuar Presidenti, duke harkuar vetullat e trasha që i bënin edhe më therëse shigjetat tallëse që lëshonte goja e Shkëlqesisë së Tij.
- Si urdhëron, zoti President! - ishte shkundur Rrapushi si i pickuar nga dhembja e fyerjes më shumë se nga cinizmi i zakonshëm i Presidentit ndaj tij.
- Si, si urdhëron?! Ç'kuptim ka shprehja "si urdhëron", a derëzi, kur ti mbete tërë jetën gomar?!... Mëso ngapak prej Floririt... Të kam thënë sa herë, ngarkoja atij punën, kur nuk e bën dot vetë... Mos kij turp për padijen tënde... Në fund të fundit kështu është ndërtuar kjo botë: Të diturit detyrohen të jenë këshilltarë të budallenjve, të mençurit shërbyes të të marrëve ose siç thotë jo më kot sovrani i ndritur, populli, punon kali dhe ha gomari... Apo jo Rrapush Kalemi?!...
- Si urdhëron Shkëlqesia Juaj! - ishte përkulur plot nderim Rrapushi, pa harruar t'i hidhte një bisht syri vëngërosh Floririt, ashtu shkaras si t'i thoshte: " Do të ma paguash me kokë dikur këtë fyerje, or micrrak!"
- Zoti President! Nuk ju duket se po më ngarkoni ca si shumë? - u ndie Floriri moskokëçarës.
- Hajt, hajt se të mban kurrizi ty. Jo më kot je kalë i zgjedhur. Kali i mirë e shton vet tagjinë, or Flori, - ia pat Presidenti me të qeshur, duke i rrahur miqësisht shpatullat.
Po kjo pikë e zezë? Si më trajton mua, Mëkëmbësin e Tij, dhe si e trajton atë pinxhon, atë spurdhjakun, vetëm e vetëm se ka dy pare mend më shumë ai, askushi, shfryu në vete Rrapushi gjithë urrejtje për Floririn, duke u betuar se nuk do ta linte pa ia thyer samarin për poshtërimin...
- Dhe tani mbathjani se boll u mora me ju... Më presin punët e shtetit, o Flori! Nuk është gjë e lehtë të jesh President... dhe të kesh përqark ca gomarë si Rrapushi, - tha Shkëlqesia e Tij me një ton tip koktei, ku përziheshin e qeshura prej babaxhani, tallja dhe urdhri i të Gjithëpushtetëshmit të vendit.
- Si urdhëron zoti President! - jehoi rishtas refreni servil i Kryendihmësit.
- Përsëri avazin e gomarit, ky! Ore, po nuk hoqe gojë nga ajo mut shprehje?! Se kur pall ti nuk di të pushosh... Dhe kur nuk di ta mbyllësh, edhe po të thuash ndonjëherë ndonjë fjalë të mençur, të vret veshin si e pallur gomari...
- Si urdhëron z... zo... - belbëzoi Rrapushi dhe, duke u zbythur, u përplas te dera.
- Përjashta, gomar! - gjëmoi Presidenti me fytyrën dimër të zi.
Dolën turras. Mëkëmbësi i ndjekur nga Floriri. Porta hijerëndë hungëroi pas shpinës së tyre.
- Dhe shiko! Qepe ti! Pe gjë, s'pashë! Qartë, o Floriçkë?! - i mëshoi gojës Rrapushi jashtë zyrës së Presidentit. - Se për ndryshe mjerë ti!
- E di. Më pret hakmarrja, - ia ktheu qetas Floriri.
- Ferri, thuaj! Të pret ferri, o verdhushkë e vockël! Dhe verdhushkat nuk kanë asnjë vlerë në ferr, o Flooorushkë! - iu zgërdhi në hundë Rrapushi, duke e zgjatur qëllimisht zërin për t'i dhënë të kuptojë se nuk i hynte shumë në punë ngjyra që vogëlani kishte në sytë e Presidentit...
Duhet të ishte mbushur viti nga dita e asaj flakurime Presidenciale dhe Rrapushit ende i vetëtinin sytë sa herë e kujtonte. Në ndërgjegjen e tij tashmë ishte rrënjosur aq shumë ideja e të qenurit gomar, saqë jo vetëm vartësit, por tërë të njohurit i hetonte me kujdes, pa u dhënë të kuptonin atyre, dhe, nga karakteristikat që shfaqnin, i klasifikonte në gomarë e kuaj. Çuditërisht nga përllogaritjet, që bënte, i dilte se numri i kuajve ishte rreth katër herë më i vogël se i gomarëve. Pra, e thënë më troç, në çdo katër gomarë, mezi do ta hasje një kalë, që shtyhej kokulur larg shoqërisë gazmore të gomarëve, të cilët, ashtu çakërqejf, hanin, pinin, pallnin e përgojonin gjithë përbuzje skllavërinë e kuajve. Gomarët dinin të silleshin gjithë mirësjellje e kolektivitet ndaj njëri tjetrit, e respektonin me fanatizëm bashkësinë e tyre dhe dinin se ç'kuptim thelbësor kishte jeta në komunitet. A nuk ishte kënaqësi të kullosje në tufë në një livadh me bar të njomë, trifil të blertë e gjithfarë lulesh të tjera pranverore, livadh i pluguar, i mbjellë dhe i mirëmbajtur me punën e kuajve heremitë, që nuk dinin ç'ishte kënaqësia e jetës parazite moderne?!...
Eh!... Kjo ishte parajsa!... E ç'mund të kishe më tepër në parajsën e vërtetë, se ato gomarica buzëbardha, që u shkëlqente qimja e dhëmbët, ashtu të harruara pas lodrave dashurore, që u lotonin sytë e mëdhenj naivë prej epsheve, kur përballeshin me vështrimet e zjarrta të meshkujve... Eh!... Gomarica si ajo Kullumbrija e Shaqir Qorrit, që, me një të dredhur të bishtit, tërbonte tërë gomarët e Bregut të Lumit... Eh!... S'i rezistonte dot kush asaj... As vetë Rrapush Kalemi... Zalisej kur ia kthente synë Kullumbrija, buzëqeshja tinëzake e saj ia copëtonte zemrën si teh thike në duart e kasapit... Pa le të bëje dashuri me të... O Zot!... Të çmendeshe nga furia e saj... Njëherë ishte kapërthyer me të Rrapushi e ndihej ende i dambllosur... Ah të vinte përsëri ajo ditë që Kullumbrinë ta sillte halli në derën e Rrapushit, si ca kohë të shkuara... Ja për këtë i lutej Zotit ditë e natë... Ta shihte veten në përqafimin e gomaricës Kullumbri, diku andej lart nga livadhet e Dajtit... Dhe kjo dëshirë tashmë i ishte shndërruar në fikësim, atij Njëshit të Stafit Presidencial, siç i ishte shndërruar në mani të qenurit gomar...
Po Floririt si shumë po i kruhej kurrizi?!... Mos kujtonte vallë ai kaluç se miqësia me Presidentin i jepte ndonjë epërsi mbi atë, Rrapush Kalemin?!... Ishte shefi i tij Rrapushi, jo dokushdo... Këtë duhet ta kishte të qartë Floriri, si drita e diellit... dhe jo të guxonte e të tallej, ashtu si larg e larg, siç përpiqej ndonjëherë... Shtynte derën e zyrës dhe hynte pa pritur t'i thoshnin hyr...
- Ç'kemi shef?! - ia behte drejt e në temë, si të ishin shokë dhe jo epror e vartës.
Rrapushi vëngërohej e kruante zërin si t'i kujtonte vartësit vogëlor që të matej para tij, siç mateshin gjithë të tjerët, kur flisnin, siç matej vetë Rrapushi para Presidentit, mirëpo nuk dëgjonte nga ai vesh Floriri...
- E di atë fabulën e Dritëroit, "Kali dhe gomari", shef?! - zgërdhihej Floriri si pa të keq.
- Fabulën " Gomari dhe Kali"?! - e ndreqte Rrapushi, duke i mëshuar zërit autoritar. - Jo, nuk më kujtohet, megjithë respektin për autorin... e kam pasur mik dikur... Tani sikur jemi harruar... Vetëkuptohet, puna, detyrat, ngarkesa Presidenciale na kanë larguar...
- Atëherë dëgjo me vëmendje, shef: Kali dhe gomari...
- Deshe të thuash Gomari dhe kali... - e ndërpriste Rrapushi dhe ngrehte vetullat si Presidenti.
- Shef! Mos më ndërprit, të lutem, - këmbëngulte Floriri dhe recitonte:
KALI DHE GOMARI
- Përrallë -
Kalonin në një shteg të ngushtë mali
Gomari para, pas gomarit kali.
Të dy me thasë të ngarkuar mirë
Nga vapa të munduar e djersirë.
Fshatari donte shpejt në fshat të arrinte
Dhe kalit vitheve me shkop i binte.
Po kali më në fund durimin humbi,
E ngriti bishtin dhe samarin tundi.
"Mbaj dorën, se ta hedh përdhe samarin,
Ti para meje pse ma nxjerr gomarin?
E ku të vete vallë, unë i ngrati,
Kur rrugën ma ka zënë veshëgjati?
Përpara nxirrmë mua që mos vuash
Dhe rrih pastaj gomarin sa të duash!"
- Hëëëmmm! - kruante zërin Rrapushi, pastaj ngrinte vështrimin vëngërthi dhe zhbironte kundërshtarin. - E ç'do të thuash me këtë ti, Flori?!...
- Jo unë... Ç'ka dashur të thotë Dritëroi...
- Epo shko pyet Dritëronë se ç'ka dashur të thotë, se mua s'më tepron koha të merrem me gjëagjëza! - e mbyllte bisedën ashpër Rrapushi...
- S'ka problem, shef... Ta thashë ashtu kot, sa për informacion... për dijeni...
- Informacionet i dua vetëm nga burime zyrtare, jo letrare. Qartë!? - hungëronte Rrapushi, por Floriri ndërkaq ishte gjendur jashtë derës, në korridorin plot labirinte…
- Mor po si shumë tangërllëk kanë këta kuajt! - bubulloi Rrapushi, megjithëse vetëm në zyrë. - Pa të shohim se ç'thotë fjalori për ta?... Kali... kali... kali..., - bërbëliste ai, duke shfletuar zhurmshëm fletët e librit... - Kalesh... kaleshan... e gjeta më në fund:
KAL/Ë~ m. sh. KUAJ, KUAJT. 1. Kafshë shtëpiake njëthundrake e fortë dhe e shkathët, me trup të madh, të mbuluar me qime të buta e të shkurtra, me bisht të gjatë e me jele, që shërben për të hipur në të, për të mbartur diçka ose për të tërhequr karrocën etj. Kalë i bardhë ( pullali, çil, arab ). Kalë i egër. Kalë i tredhur. Kalë race. Kalë karroce. Kalë vrapimi. Kalë samari ( barre ) kalë për ngarkesë. Shaloj kalin. I hipi kalit. Zbres nga kali. Punon si kalë, punon shumë, pa e kursyer veten...
2. Ra nga kali: ra nga pozita e lartë që kishte, e hoqën nga detyra e lartë që kishte...
Jo mor, se Rrapushi nuk rrëzohej aq lehtë nga kuajt... Mjafton të kishte nja tre - katër kuaj si Floriri në Stafin Presidencial dhe ai do të dinte si t'ua shalonte, njëlloj si Presidenti... Do të vepronte nën shembullin e Shkëlqesisë së Tij... Duheshin kuajt... nuk e kishte më kot Presidenti kur e lavdëronte Floririn... Qerrata President... Ua dinte vlerën gjërave... Pse të mos ua dinte edhe ai, Rrapush Kalemi?... Punon kali, ha gomari... Ha, ha, ha!... Sa shprehje e goditur!...
Duheshin kuajt... S'ke ç'i thua... Kuaj të mirë, si Floriri... Pa shih, ç'thotë më poshtë?... Kali i mirë ( i kuq ) e ka një huq... Domethënë... se... Floriri nuk është pa të meta... Kali i botës të lë në mes të udhës... Mor po ky Floriri sikur është kali i Presidentit?... Po... po, ashtu... dhe ky Floriri mund të më lërë në mes të udhës mua, Rrapushin... Duhet ta bëj për vete, ndryshe...
Sa herë Presidenti ikte jashtë shtetit, Rrapushi ulej në kolltukun Presidencial dhe, hijerëndë, si Shkëlqesia e Tij, i thërriste një nga një anëtarët e Stafit dhe, i rreptë, i prerë e gjëmues, si një Zeus i vogël, u kërkonte llogari për veprimtarinë e tyre, aq sa gati u shpëtonte shurra... Goxha burra e gra katandiseshin si nxënësit e klasës së parë që vijnë në shkollë pa bërë detyrat dhe qurraviten përballë mësuesit... Rrapushit i kënaqej shpirti nga këto skena dhe, ashtu i zhytur në luksin marramendës që e rrethonte, në atë zyrë madhështore, ëndërronte të zëvendësonte dikur vetë Presidentin... Mirëpo Floriri ia prishte humorin... Hynte pa iu dridhur qerpiku dhe, ndryshe nga të tjerët, që merrnin pamje skllavi, në atë zyrë, që të mbyste me farfurimat e llampadarëve dhe shkëlqimin përrallor të antikave, seç përralliste ca fabula e ca bejte, me qëllimin e vetëm t'i cingriste nervat Rrapushit, mëkëmbësit të Shkëlqesisë së Tij, Presidentit...
- Shef! - niste Floriri si gjithmonë me të qeshur.
- Po!? - mezi ngrente kryet Rrapushi nga shkresurinat.
Gati sa s'e hante të gjallë Floririn ato çaste.
- E di fabulën "Gomari me lëkurë luani"?
- Pa ta dëgjojmë njëherë...
- Posi shef... Dikur një gomar, i lodhur nga ngarkesa, u largua nga fshati dhe u fut në pyll. Në rrugë gjeti një lëkurë luani. E mori dhe e veshi me mendimin për t'u dukur si luan në sytë e kafshëve të tjera. Dhe vërtet ashtu ndodhi. Kafshët, kur e panë, i bënë shumë nderime dhe e gostitën me tërë të mirat, si të ishte vetë mbreti i tyre, Luani.
Gomari, pasi hëngri dhe u ngop, harroi që ishte maskuar dhe, prej kënaqësisë, filloi të pëlliste sa u tund pylli. Kafshët e njohën se kush ishte dhe ia paguan mashtrimin, duke e rrahur me dru, aq sa gomari u pendua, mirëpo ishte vonë...
- E ç'do të thuash me këtë ti, Floruk?! - ishte acaruar Rrapushi.
- E ç'mund të them unë, shef? Ç'ka dashur të thotë autori... Sa për informacion...
- Sa herë të kam thënë, o Floruc, më sill vetëm informacione zyrtare e jo letrare... Po ti sikur je shurdh... E di ligjin e shefit apo jo?...
- Patjetër shef...
- Ca më keq që e di dhe nuk e zbaton... Po ta përsëris edhe njëherë që ta kesh si vath në vesh... Hapi veshët:
1. Shefi ka të drejtë.
2. Shefi ka gjithmonë të drejtë.
3. Në të pamundurën hipotezë, që një vartës të ketë të drejtë, hyjnë menjëherë në veprim neni 1 dhe 2.
4. Shefi nuk fle, pushon.
5. Shefi nuk ha, shijon.
6. Shefi nuk pi, tret.
7. Shefi nuk është kurrë vonë, është në kohë.
8. Shefi nuk e lë kurrë punën, është kërkesa e të tjerëve për prezencën e tij.
9. Shefi nuk e lexon kurrë gazetën, ai mbahet i informuar.
10. Shefi nuk familjarizohet me sekretaren, e edukon.
11. Kush hyn në zyrën e shefit me ide të vetat duhet të dalë me ato të shefit.
12. Shefi mendon për të gjithë.
13. Sa më shumë mendon si shefi, aq më shumë bën karrierë.
14. Shefi është shef edhe kur të mërzit ( ia fut kot ).
E pra, ky është kodi i shefit, mos e harro kurrë, po do të mbijetosh... Qartë, o Flooorec!? - u krekos Rrapush Kalemi.
- Veç një vërejtje kam, shef, unë mbijetoj në sajë të kurrizit tim, - theksoi Floriri duke dalë.
- Do ta shohim se sa të ngre kurrizi, veç mos u bëfsha unë i Pari, or vocërrak, - u ndie gjëmimi i Rrapushit bashkë me brambullimën e derës.
- Eh, do të më lesh pa punë, asgjë më shumë, or Rrapush Kalemi, - nëpërdhëmbi Floriri, duke mos besuar fort në fuqinë magjike të zyrës Presidenciale për ta metamorfozuar gomarin në kalë e Rrapushin në President...
2
Ndërruan shumë stinë, rrodhën shumë ujëra nga burimet në përrenj e lumenj dhe papritmas, çuditërisht, Rrapush Kalemi u shpall President i vendit... Kishte dalë në pension Shkëlqesia e Tij, ish Presidenti, duke ia lënë zyrën Presidenciale trashëgim Rrapush Kalemit. Tani Rrapushi vriste e priste jo si shef i stafit, jo si mëkëmbës, por si vetë Shkëlqesia e Tij. Rrapush Kalemi tashmë ishte Presidenti dora vetë... Ishte metamorfozuar në mënyrën më të habitshme... Ndoshta e kishte këtë fuqi magjike zyra Presidenciale dhe veshët e gjatë të Rrapush Kalemit nuk do t'i binin më në sy askujt...
- Flori, të kërkon ai, Gomari, që i ka zënë zyrën Presidentit, - ndjeu një zë Floriri, i cili ishte ende i trullosur nga habia.
Ishte shoferi i Presidentit, me fytyrë të hidhëruar.
- Me sa duket do të merret me mua, ende pa e vënë mirë bythën në kolltukun Presidencial, - rrudhi buzët Floriri tërë vrer.
- Epo ta ka bërë benë, o Flori, - qeshi shoferi. - Paç fat...
Floriri trokiti në portën e zyrës Presidenciale dhe hyri pa pritur ta ftonin. Rrapushi i gëzohej kolltukut rrotullues, i zhytur në të si një fëmijë në parkun e lodrave. U tërbua nga ardhja e papritur e Floririt, aq sa ulëriti sa kishte në kokë:
- Floooruk, nuk hyhet kurrë pa leje në zyrën e Presidentit! Dhe tani President jam unë, Rrapush Kalemi...
- E thonë të gjitha mediat shef, që ju jeni Presidenti, nuk besoj se më thirrët për të më treguar se cili jeni...
- Qepe gojën, micrrak! Presidenti të thërret përse t'i dojë qejfi, - e ndërpreu Rrapushi, duke u munduar të imitonte ish Presidentin.
- Unë thirrem vetëm për punë, vetëm për të hartuar shkresa, zoti Preeesident, - i mëshoi zërit Floriri, pa e duruar dot brutalitetin e Rrapush Presidentit.
- Si guxon, ti, mor hiç! Si guxon t'i kundërshtosh Presidentit! E di që thërras rojat dhe të hedh hekurat në vend?... Të kalb në burg, atë të bëj! - brofi në këmbë Rrapush Presidenti, duke bërtitur histerik, por Floriri nuk e prishi gjakun.
- Edhe mundet, shef!...
- Jam Presidenti, mor i paudhë!... Po e di ç'ke ti? Qërohu fare nga puna, qysh tani!... M'u hiq sysh se më verbove, o Flooorec! - theksoi triumfator Rrapushi.
- Patjetër, shef! E dija që timen kisha vetëm bythën... Karrigia është juaja dhe keni të drejtë të ma hiqni kur të doni... sipas ligjit të shefit... - u shpreh i pikëlluar Floriri dhe doli pa e zgjatur më tej.
Pas e ndoqën një hop sokëllimat e tërbuara të Presidentit të ri.
Dorëzoi zyrën, u përshëndet me kolegët, që ende nuk u besohej se si mund të flakej tutje Floriri dhe la pas Selinë e Presidencës për të dalë në rrugë të madhe...
Kaluan disa ditë dhe Floriri, pikë e vrer prej hakmarrjes së verbër të Rrapushit, endej kuturu rrugëve të zhurmshme të Kryeqytetit. Një mbasdite, në shetitoren buzë liqenit artificial, u përball me ish Presidentin, që po shetiste i shoqëruar nga një prej rojave besnikë. U përqafuan.
- Po si je, mor Flori, si ia çon me Rrapushin? - i rrahu shpatullat ish Presidenti tërë gjallëri.
- Jo keq! U grindëm pak dhe më pushoi nga puna... Zbatoi kodin e lashtë të shefave, - ia ktheu Floriri me të qeshur.
- Si!? Të paska pushuar nga puna?!... Po gjithë jetën gomar mbeti Rrapush derëziu? - hungëriu i vrejtur ish Presidenti, Luani plak, pastaj, si u mendua një hop, tundi kokën me cinizëm, nxorri celularin dhe formoi një numër.
- Hë, Rrapush, ç'të reja kemi andej...
- Qetësi, zoti President!... Për Ju ka pasur plot mesazhe nga Presidentët fqinjë, - u ndie zëri i njohur, i dridhur e i nxituar i Rrapush Kalemit.
- Mirë, mirë e mora vesh... M'i dërgo në mbrëmje te "Rogneri", me Floririn... Ç'thotë Floriri, Rrapush?...
- Si urdhëron, zoti President!... Shëndoshë e mirë është Floriri... Sapo jam ndarë me të... Po jua dërgoj menjëherë...
Floriri i ra ballit prej habisë, kurse ish-Presidenti qeshi.
- Të kam thënë, o Rrapush, Floriri është kalë i mirë. Mësohu ta mbarështrosh kalin e mirë. Mos e ndaj prej vetes.
- Si urdhëron, shef! Do ta vëmë përpara kalin që të na shkojnë punët mbarë.
- Ashtu të lumtë, o Rrapush! Më në fund e paske kuptuar: kalin gjithmonë përpara, - theksoi ish Presidenti me ton lavdërues dhe mbylli celularin.
- Eh, kjo botë e çmendur…! – psherëtiu Floriri.
- Mos u çudit, Flori! I ka pushteti këto... Dhe tani të ndahemi dhe vrap në shtëpi se ai gomari ka për të dërguar makinën presidenciale menjëherë, - tha ish-Presidenti dhe u rrokën qafë më qafë.
Pastaj u ndanë. Presidenti pensionist i shkeli syrin.
Floriri mori një taksi dhe u kthye në shtëpi. Aty e priste makina e Presidentit.
- Ç'ka bërë vaki, Flori, që po i shpëtonte shurra prej frikës Presidentit tonë të nderuar? Ia paske punuar, më duket, - fërkoi duart shoferi i kënaqur sa s'thuhet.
- Vetëkuptohet, i ka këto pushteti, - i shkeli syrin Floriri
- I ka këto pushteti... Ç'nuk po na shohin sytë, o Flori, - fërkoi duart shoferi dhe e shkeli syrin si të imitonte ish Presidentin.
Ndërkohë makina e Presidentit u nis drejt Selisë Presidenciale.
3
Presidenti Rrapush Kalemi më në fund u rehatua në kolltukun presidencial përballë skrivanisë mitike ku thurreshin planet për mbarëvajtjen ekonomike të vendit, për sigurinë kombëtare, për drejtësinë kushtetuese dhe projektet e së ardhmes. Në këtë tryezë pune hartoheshin e firmoseshin tërë urdhrat presidencialë për të sotmen dhe të nesërmen e shtetit. Këtu ishte "Olimpi" i Republikës dhe Zeusi tashmë ishte Rrapush Kalemi. Kjo ishte mbretëria e tij e ëndërruar. Kishte në dorë diellin, shiun, breshërin, borën, erën dhe rrufenë. Si Zeusi i mitologjisë. Mund të buzëqeshte Ai dhe dielli të ndrinte rrugën, në të kundërtën rrufeja e zemërimit të vërvitej mbi krye dhe mjerë ti...
Po si shumë aparatura kishte sipër e përqark kësaj tryeze! Si të ishte kabinë pilotimi e ndonjë anijeje gjigante kozmike.
- Hi, hi, hi! Si nëpër filma, - qeshi Rrapushi.
Ende nuk i mbushej mendja se ëndrra e tij ishte bërë realitet. Shtypi një buton dhe befas u dëgjua një zë:
- Urdhëroni! Jam ministri i Mbrojtjes.
- Hi, hi, hi! Gjë e bukur! - pëshpëriti Rrapushi, pastaj i mëshoi ashpër zërit:
- Presidenti jam. Ndonjë gjë të re andej nga ju, zoti Ministër!?
- Përgjithësisht mirë, zoti President! Vetëm se na mungojnë fondet për blerjen e armëve të reja. NATO-ja na ka vënë detyrë modernizimin e ushtrisë sonë.
- Po reformimi si shkon?
- Jo keq. Po merremi me strukturën e re të ushtrisë...
- Mirë! Shumë mirë, zoti Ministër! Vazhdoni zbatimin e detyrave! - e ndërpreu Rrapushi me ton urdhërues.
Ishte në rolin e Komandantit të Përgjithshëm të Forcave të Armatosura. Rishtypi butonin, u fik drita dhe zëri heshti. Shtypi një buton tjetër.
- Urdhëroni! Ministri i Ekonomisë, - jehoi një zë tjetër.
- Presidenti ju flet!
- Ju dëgjoj, zoti President! - zëri matanë ndihej i emocionuar.
- Ç' bëhet në institucionin tuaj, zoti Ministër?
- Jo mirë punët, zoti President! Sistemi energjitik përtokë, i vjetër, po mbaron. Abonentët na vjedhin dhe nuk i detyrojmë dot të paguajnë. Nuk kemi aleat as motin. Pikë shi nuk bie dhe liqenet po shteren. Rrezik të dalin hidrocentralet jashtë pune. Minierat janë mbyllur. Kanë marrë fund. Banorët e qyteteve pranë tyre rrezikohen prej urisë. Po filluan shpërnguljet e pakontrolluara do të shkaktojnë shumë probleme sociale, sidomos në rrethinat e kryeqytetit... Mbahemi nga pak me Telekomin, megjithëse rrjeti kabllor ka cofur. Punë e dobët e paraardhësve të mi. Nuk na lë të qetë as Opozita duke na akuzuar për kusarë... Pa drita, pa ujë, pa bukë, pa rrugë, pa telefon, pa para... Po çmendemi...
- Më sillni urgjent një raport të detajuar me masa konkrete për ndryshimin e gjendjes! - u acarua Rrapushi dhe e mbylli linjën.
Vazhdoi të hynte në linja të reja, por nuk përgjigjej kush. Kur po e humbiste durimin u bë gjallë një zë i rreptë:
- Urdhëroni! Ministri i Rendit Publik!
- Presidenti jam! Ç' bëhet andej?
- Siç e dini, na është qepur Opozita me mitingje. Na e mori frymën. Ditë e natë në gadishmëri...
- Jeni të fortë ju, i përballoni situatat e vështira, - ia ktheu Rrapushi dhe e ndërpreu linjën.
- Eh! Vit ters... Si viti 13 një shekull më parë... Ishalla e pruftë Zoti mbarë se njerëzit ia kanë shitur shpirtin shejtanit, - psherëtiu Rrapushi me një shije të hidhur thellë në vetëdije.
U hodhi një sy dosjeve të shumta që prisnin të shfletoheshin, mirëpo nuk pati dëshirë të merrej me to. Edhe aty do të haste plot probleme që do t'ia bënin nervat ujë për atë ditë... Shqipëria tashmë ishte katandisur vendi më i shpërfytyruar në botë... Qytetet ishin përlyer me baltën e ujërave të zeza, bulevardet e trotuaret gropa gropa e pellgje pellgje ku koteshin të papunët, të pashpresët, pijanecët e të droguarit... Zhgërryheshin në llumë e llumë e ndyrësi pillnin gojët e tyre... Grindeshin, hakmerreshin e vriteshin në terr e varfëri... Jeta rridhte e mundimshme si një lumë i skëterrshëm sidomos për të pastrehët, që erreshin e gdhiheshin rrëzë pallateve shumëkatëshe ndërtuar jashtë ligjeve urbanistike me para të vjedhura, para droge e gjaku... Në fshat gjendja edhe më e keqe: Varfëri, Analfabetizëm, Errësirë e Banditizëm... Më mirë larg prej atyre dosjeve... Eh!... Iu kujtua një shprehje ashtu tymtas: "Ruaju të mos të të hyjë kunji se, po të hyri, një shenjë do të ta lerë"... Dhe ai nuk donte shenja atë ditë dhe kurrë as në trup e as në shpirt... Ishte apo nuk ishte Presidenti i vendit?... Shenjat e kunjit le t'i mbanin me shëndet vartësit e tij, Floriri me shokë, populli, kush nuk kishte fuqi të mbrohej... Le t'i bartnin kuajt thesët e halleve shqiptare...
U ndien të trokitura në derë.
- Hyr! - hungëroi Presidenti.
U shfaq sqimatare shefja e personelit.
Thonë se kjo nuk është as gomaricë e as pelë, por dhelpër, i vetëtiu në kokë instiktivisht Rrapushit. I duhej të gjente një gjuhë të veçantë për të.
- Po?!
- Shkëqesia Juaj! E kam për detyrë t'ju vë në dijeni për gjendjen e Stafit, megjithëse Ju, vetëkuptohet, jeni në dijeni... - u përdrodh shefja trup e buzë.
- Po?! - vazhdoi Presidenti me të njëjtin ton mospërfillës, si për ta hutuar, megjithëse e dinte se nuk e lëshonte veten aq lehtë ajo zonjë dhelparake.
- Po ja, thashë t'ju kujtoja se na duhen më shumë djem të aftë si Floriri, besoj e njihni...
- Po!?
- Po qe se Shkëlqesia Juaj është dakord, të punësojmë edhe ndonjë tjetër si ai...
- Me demek kuaj pune!...
- Po qe se ju i quani ashtu...
- E si t'i emërtoj ndryshe, kur e di dhe bufi që Stafi Presidencial përbëhet prej gomarëve dhe kuajve, moj zonja dhelpër!? - shpërtheu inatçor Presidenti.
- ... ...!?
- Nuk ju vjen për mbarë të përgjigjeni!? Mësoje pra, se këtu ka gomarë dembelë dhe kuaj punëtorë... Mjaft i kemi kuajt... Sa është raporti mes tyre?
- Besoj, nja njëzet me tetëdhjetë për qind në favor të gomarëve, - tha serbes serbes shefja, si t'i jepte të kuptonte Presidentit se e kishte në dorë situatën.
- Hi, hi, hi! E shikon sa mirë e ditke se në Staf kemi gomarë dhe kuaj? Ditke edhe përqindjet e tyre. Mëso se kuajt na kushtojnë, janë tepër tekanjozë dhe të kushtueshëm...
- Po qe se më lejoni, Shkëlqesia Juaj, do të thosha se më shumë na kushtojnë të ashtuquajturit gomarë... Një kalë punon sa për katër gomarë dhe paguhet sa një gjysmë gomari... Pra, një kalë pune me një pagë qesharake komandohet njëherësh nga katër gomarë... Goxha e shtrenjtë komanda... Në tregun e punës gjen kuaj edhe më të mirë e më të lirë... papunësi e madhe, siç jeni në dijeni, Shkëlqesia Juaj...
- Politikën e punësimit ma lini mua, zonjë. Juve mbushni saktë shkresat që do t'ju kërkohen, miradministroni dosjet e gomarëve dhe kuajve prapa hekurave të asaj zyrës suaj... Miradministroni kafazin tuaj, zonja dhelpër!
- Si urdhëron Shkëlqesia Juaj! Organika e kërkon që të jetë një dhelpër si shefe personeli dhe unë e tillë jam. Pra, i përmbush kriteret e vendit të punës. Nuk e di në se është brenda kriterit edhe Shkëlqesia Juaj, sepse, me sa di dhe në se më lejoni, Presidenti u dashka të jetë Luan, sipas ligjeve të pyllit dhe të xhunglës...
- Zonjë, këtu nuk jemi as në pyll e as në xhungël, po në Selinë Kryesore të Shtetit, në "Olimpin" e Republikës... Vendos politika se kë zgjedh dhe si e zgjedh Presidentin... Mbaje mend mirë: Unë, Presidenti i këtij vendi dhe i juaji, zonjë, jam fryt i Politikës... Pak rëndësi ka qenia ime gomar, kal, derr apo luan, siç pretendoni ju, zonja dhelpër... Kriteri është për vartësit e mi dhe kjo vlen edhe për ju, zonja dhelpër! Mbajeni fort vendin e punës dhe mos bëni shumë naze... Dhe më e bindur para Presidentit tuaj! Qartë?!... Dhe shiko gjej mundësinë dhe bëji një vend pune Kullumbrisë së Shaqir Qorrit... Do vijë të të takojë... Vëre të tundë edhe ajo një derë brenda kësaj ndërtese... Edhe njëherë qartë?! - theksoi Presidenti duke i dhënë fund preras ligjëratës oratorike.
- Si urdhëron, zoti President! Ju kuptova saktë. Tani ka mundësi të largohem? - u përkul në shenjë servilizmi shefja e personelit dhe praptas e praptas u tërhoq drejt daljes.
- Nderimet e mia, zonjë! Jeni e lirë të shkoni. Dhe kurdoherë me mend në kokë! - e këshilloi për të fundit herë Rrapushi, megjithëse aty për aty e vuri në dyshim sjelljen e tij.
Mos ishte treguar si shumë i butë me atë zonjë lajkatare... sikur ia kishte zgjatur paksa... ia kishte krehur bishtin... Më i rreptë të ishte sjellë... më i prerë... më dinjitoz... si Luan.... si mbreti i xhunglës... se kështu e duan ai soj kafshësh si dhelpra... Megjithatë do t'ia ndreqte njëherë tjetër kurrizin... do t'ia shkurtonte gjuhën... vetëm e vetëm ta vinte në vend nderin e tij prej Presidenti...
Mendimi se zyra e Presidentit duhet të kishte një fuqi magjike, që e shndërronte cilindo që hynte brenda saj, tashmë i ishte kristalizuar në kokë. Priste të shihte rezultatet konkrete, fillimisht te vetja e pastaj te të tjerët. Presidenti, fjala vjen, siç e tha dhe zonja dhelpër, duhet të ishte patjetër Luan, ose të paktën tigër, ari apo ujk... Pranohej edhe kalë, mjaftueshëm gomar... Pra, hyje në atë zyrë gomar dhe çuditërisht e shihje veten Luan... I tillë ishte ish Presidenti, që i la Rrapushit trashëgim Presidencën... Pse të mos bëhej Luan edhe ai, Rrapush Kalemi?!... Edhe po të mos i kishte dhuntitë e Mbretit të Pyllit, do t'ia dhuronte patjetër zyra Presidenciale...
Rrapushi as që e diskutonte se zyra e Presidentit kishte fuqi magjike dhe bënte çudira duke i shndërruar gomarët në kuaj dhe anasjelltas, por kërkonte të dinte nëse vepronte njëlloj mbi të gjithë personat, që hynin e dilnin në mjedisin e saj. Besonte se nuk duhet të kishte të njëjtin efekt si për ata që qëndronin pak minuta, një apo disa orë dhe për dikë që rrinte shumë e shumë ditë e netë, thuajse bëhej banor i përhershëm i saj, si vetë Ai, Shkëlqesia e Tij, Rrapush Kalemi. Pra, kishte të bënte me një teori filozofike më vete, e cila donte studiuar patjetër nga ndonjë filozof i famshëm si ai farë akademiku me emrin trullosës Farmak. Siç thoshnin, ky Farmaku mbahej si filozofi më i madh i kohërave, madje kishte kapërcyer edhe kufijtë botërorë dhe pretendonte se ishte në garë me filozofët alienë, në se ata ekzistonin dhe do të guxonin ta vizitonin ndonjëherë planetin tonë, Tokën.
- Pfff! Nuk e besoj se ky farë filozof Farmaku të jetë kaq i dijshëm, megjithatë ta provojmë njëherë, ku i dihet, - brafulloi Rapushi dhe aty për aty vendosi të urdhëronte vartësit ta gjenin kudo që të ndodhej atë mençurakun dhe ta sillnin menjëherë në Presidencë…
4
Pa u mbushur mirë një orë, filozofi, me atë pamjen e vet prej mjekërcjapi të përçartur, u ndodh në zyrën e Presidentit Rrapush.
- Siç urdhëruat, Shkëlqesi, pafundësia e dijeve të mia, në dispozicionin Tuaj! - u përkul Farmaku aq sa mjekra i preku siprinën e Tryezës.
Presidenti gjithë xhentilencë i uroi mirëseardhjen dijetarit dhe, pasi i lajkatoi famën e madhe, që e shoqëronte, i bëri të ditur arsyet, motivet dhe qëllimin që e kishin shtyrë për ta thirrur me aq ngut për të bashkëpunuar në zbardhjen e sekretit të magjisë së Zyrës Presidenciale.
Dijetari, që e kapi fluturimthi mesazhin e bashkëbiseduesit, ia nisi në çast punës me një pamje tejet euforike, që donte të thoshte se problemi i shtruar për zgjidhje ishte diçka tejet e zakonshme për erudicionin e tij të pamatë. Në krye të pak ditëve nuk do të kishte më asnjë grimë mister mbi padijen e Presidentit. Drita farmakiane do të shkëlqente gjithandej në Presidencë dhe do t’i printe drejt shtigjeve të reja idetë Presidenciale. Dijetari me aftësitë e veta zbuluese do ta vendoste mbi baza shkencore mendimin e Presidentit dhe ecurinë e punëve për drejtimin Republikës drejt të ardhmes ende të panjohur.
Të vetmen kërkesë që i drejtoi Presidentit, për të arritur sa më shpejt synimin, ishte: Ai të kishte mirësinë e të urdhëronte lëvizjen e lirë të dijetarit nëpër gjithë territoret ku e lypte nevoja të shtriheshin vrojtimet, vëzhgimet, hetimet dhe praktikat e hollësishme e tejet të rrepta farmakiane, gjë që iu plotësua sakaq.
Kaluan disa ditë dhe diçka e paparashikuar ndodhi. Pas hulumtimeve të shumta, filozofi Farmak u nguros papritur dhe i ngjante një shtatoreje lëvizëse, midis skulpturave të ndryshme, që pozonin artistikisht nëpër mjediset e Presidencës. Çuditërisht ishte shndërruar në një kafshë hermafrodite të habitur, gjysmagomar e gjysmakalë, aq sa e kishte lënë pa mend edhe Floririn, që ishte urdhëruar ta shoqëronte hap pas hapi dijetarin për t’ia lehtësuar kërkimet shkencore.
Në atë gjendje prej skulpture gomarokali, Farmaku sikur e kishte humbur edhe aftësinë për të nxjerrë rezultatet, prandaj Floririt, në rolin e ndihmësit, iu desh t’u përvishej vetë përllogaritjeve. Dhe pas një përpunimi të shpejtë kompjuterik të të dhënave me tepër vlerë të grumbulluara në sajë të përvojës së filozofit, si dhe në sajë të mendjekthjelltësisë së vet të pa shterueshme, arriti në konkluzionin se magjia që zotëronte Selinë Presidenciale ishte: Ethja për Pushtet, Para dhe Lavdi… Kjo lloj ethje kishte fuqi tjetërsuese, shndërruese dhe metamorfozuese. Ishte ethe me pasoja gjurmëlënëse dhe jo vdekjeprurëse…
O Zot! Ky ishte kulmi… Floriri, jo pa dhembje, i hutuar ca nga keqardhja për pësimin e të shquarit Farmak dhe ca nga kthesa e shpejtë e rrjedhës së ngjarjeve, po arrinte në një përfundim tronditës… Dalëngadalë po kuptonte se rrallëkush prej banorëve, mysafirëve dhe bujtësve të Presidencës i shpëtonte këtij infeksioni habitës. Personat e sëmurë prej këtij virusi, befas pushtoheshin nga etja dhe nga një temperaturë e lartë, që u zgjonte maninë për të mëkatuar gjithë mëkatet që parashkruajnë librat e shenjtë. Dhe dashur padashur përfundonin në maniakë të përjetshëm me një temperament tejet agresiv, me të gjitha simptomat e protagonistëve që i kishin kthyer përfundimisht shpinën parajsës për të populluar dikur ferrin.
O Zot! Sa më larg lakmisë grykëse e makute për pushtet, para e lavdi të pamerituar, zilisë vrasëse për t’i synuar, dhunës për t’i përvetësuar e trashëguar, fodullëkut për t’i vënë në shërbim të veseve, kurnacërisë për t’u shërbyer vyrtyteve dhe pangopësisë për të përjetësuar maninë mëkatare të shpirtit të infektuar, sikur klithte çdo qelizë e qënies së Floririt, teksa përfytyronte se si yshteshin e tundoheshin njerëzit prej magjisë Presidenciale, madje edhe në kontaktin më të vogël me të.
Me sa duket nuk ishte rastësi fakti që një pjesë e majme e shqiptarëve, shtetas të Republikës me emrin Shqipëri, e kishin shpallur veten presidentë të sa e sa bizneseve, shoqatave, partive e lloj lloj organizmash e sajesash fantazma joqeveritare e qeveritare. Ndoshta secili prej tyre e kishte pasur një kontakt fizik apo shpirtëror me Presidencën, qoftë si vizitor i mjediseve të saj të magjishme, qoftë nëpërmjet letërkëmbimit dhe si rezultat ishte shpallur President në Presidencën e principatës së vet reale apo të imagjinuar. Pra, shqiptarët, si pa kuptuar, po përjetonin një tjetërsim masiv Presidencial dhe në territoret e principatizuara të Republikës tashmë, dashur padashur, mbretëronin gomarët… Po, po gomarët…
Nuk e besoni?!… Nuk u mjaftoi gjysmëmetamorfoza e të famshmit Farmak të etur për famë?!… Atëherë ndiqni vijushmërisht kronikat televizive se si sa e sa diiplomatë të huaj paraqesin letrat kredenciale në Presidencë si kuaj dhe largohen dikur prej saj si… gomarë… Përsëri nuk e besoni?!… Atëherë provoni dhe kontaktoni me Presidencën dhe do ta shihni me sytë tuaj se si do të tjetërsoheni… Kuajt befas do të trasformohen në gomarë… Gomarët do të shndërrohen në… gomarë…
President Rrapush Kalemi priste të informohej për zbulimin e sekretit të magjisë së Selisë Presidenciale, me shpresën e mirë për t’u metamorfozuar një ditë në një luan, ashtu siç i ka hije për të qenë një udhëheqësi të vërtetë që mbretëron e prin me largpamësi popullin e vet drejt bollëkut… Po ç’t’i rrëfente më parë i gjori Flori, për lajthitjen e Farmakut a për faktin se gomari mbetet gomar edhe pse bashkëjeton me Presidencën?!…
Mori makinën. Shkoi në pyllin e malit Dajt. Rrëmoi e gjeti një tufë me hithra, me të cilat, pasi u kthye, gudulisi në të ndenjura filozofin Farmak, i cili i përcëlluar hovi përpjetë ulërimthi dhe, si i çliruar prej magjisë, u shndërrua sakaq në një kalë të hazdisur, që trokonte galopthi e hidhej hopthi e sillej e përsillej rrotull.
- M’u duk sikur shihja një ëndërr të keqe. O Zot, bëje ëndërr! – u kthjellua Farmaku.
- Boll paske fjetur, Presidenti pret të informohet, o filozof i matufepsur, - iu gërmush Floriri tallës. – Të paktën tregoji ëndrrat e tua… mbase nanuriset e sheh ëndrra me luanë, ashtu siç ia ka ënda… mbase…
- Mbase… Mbase shpëtojmë edhe ne nga gomarët, që na rëndojnë kurrizin në jetë të jetëve… Mbase hithrat janë një lloj ilaçi për të tillë të lajthitur, - qeshte marrëzisht filozofi Farmak, ende nën efektin përcëllues të hithrave…
Shefki Hysa
Subscribe to:
Posts (Atom)
