RRËFIMET E NJË HAJDUTI

Tregim

Sa pa zbritur mirë nga autobusi urban Tiranë-Kamëz-Tiranë, më mbërtheu për krahu një tip. Isha gjithë pezm në vetvete, ngaqë më kishin ngjeshur si sardele, në një kuti konserve, njerëzit e dyndur në atë dreq "Saviem" të vjetër, pas një pritjeje të ankthshme tejlodhëse stacioneve të xhadesë Kamëz-Tiranë. Edhe më keq më acaroi arroganca e tjetrit. Çuditërisht, u përmbajta si kurrë tjetër herë. Tipi, me pamjen e një njëzetëvjeçari të harbuar që po flak tutje maskën e intelektualit, e përballoi qetësisht xixëllimin e syve të mi të egërsuar.
- Hë, si e ke hallin?! - u ndjeva me një ton allakuksian që nënkupton: "Të kruhet gjë kurrizi?!"…
Isha gati edhe të kacafytesha me tipin, megjithëse fizikisht mund të më hante; kishte një trup mbi mesataren, format e të cilit mundohej t'i vinte në dukje përmes një xhakaventoje të zezë të shtrënguar pas supeve. Sytë, vetullat dhe flokët e zes e bënin më imponuese praninë e tij, megjithëqë ishte nga ata djem që nuk të tërheqin zakonisht vëmendjen. I dobët apo i fortë kundërshtari, e kam edhe unë një huq që i vete sherrit përsipër, kur më erren sytë.
- Keni një cigare? - u zgërdhi tipi pa e prishur gjakun për bezdinë time.
Instiktivisht më shkuan duart nëpër xhepa, si për ta hequr qafe një çast e më parë atë fytyrë të pacipë.
- Thashë mos kishit gjë në çantë, se xhepat i paskeni bosh, - vazhdoi të zgërdhihej paturpësisht aq sa po më shkrepte në kokë për t'u kacafytur me të.
Për fat s'di si u përmbajta dhe ia ktheva me po atë ironi që përdorte ndaj meje:
- Mos jeni gjë xhepaxhi, zotëria juaj?!
- Posi! E kam profesion vjedhjen. Juve, për shembull, jua kontrollova gjithë xhepat dhe nuk gjeta asnjë dyshkë nëpër to.
- Epo, shyqyr Zotit që, gabimisht, i kam rrasur në çantë lekët, - ia prita flakë për flakë, jo pa të dridhura.
- Nuk e besoj! Thuaj më mirë se qenke fundpesëmbëdhjetëditshi, - u tall ai, duke kryqëzuar duart si të më qante hallin.
- Mbase. Po ti bëre si bëre dhe e shfrytëzove rastin, kur shtypeshim në këtë dreq autobuzi, - psherëtiva jo pa habi.
Inati po më shndërrohej padashur në humor. Le që nuk ia vlente të rrihesha me të. Do të ishte më mirë të njiheshim, kështu ma dha truri, prandaj e zgjata qëllimisht bisedën. Kërkova sytë e tij gjithë terr; ishte nga ata që nuk ta shmangte vështrimin, sadoqë pa ngjyrë, veç asaj të paturpësisë.
- Të thashë se jam profesionist. Një xhepaxhi si unë di t'i zhvasë në çdo moment xhepat e njerëzve, - foli fare natyrshëm ai, si të bëhej fjalë për ekzistencën e tij.
- Vërtet? Po ç'të shtyn ta vjedhësh tjetrin? Dikujt mund t'i heqësh edhe riskun e kalamajve, - iu drejtova në mënyrë konfidenciale teksa ecnim, krah për krah, drejt sheshit "Skënderbej".
- Ç'pyetje! Njëlloj sikur të pyesësh ç'e shtyn njeriun të njohë botën. Nevoja, or mik. Më vonë ajo të shdërrohet në ves përzier me kureshtje. Le që në këtë kohë kaq të vështirë a mund të rrohet ndryshe? A s'kam shpirt unë? A s'e kam të drejtën të mendoj edhe unë, sipas mënyrës sime, vetëkuptohet, për shpirtrat që do të më trashëgojnë?
- Thatë se mund t'i zhvatni kurdo xhepat e një personi; momenti më i përshtatshëm për të vjedhur kur është? - i mëshova unë anës kureshtare të bisedës, duke shmangur si të pavlerë anën morale.
E ç'vlerë do të kishte didaktika ime te ky djalë i gatuar kësisoj? Të paktën ta zgjasja për kënaqësinë time këtë dialog kaq të rrallë për të fshehtat e hajdutërisë.
- Për mua nuk ka moment të përshtatshëm. Të vjedh në ç'do kohë, në ç'do pozicion, ditën dhe natën…
- Po si ka mundësi?! - thirra i ç'uditur.
- Fare thjesht. Vjedh gjithçka që vidhet. Bile edhe kohën. Ja edhe tani, në një farë mënyre po të vjedh ty kohën, po ta rrëmbej atë për të plotësuar një tekë, kurreshtje a nevojë timen, quaje si të duash, - qeshi ai.
Në të sjellur i ngjante një tipi hokatar, inteligjent dhe me kulturë, siç thotë populli, brisk nga mendja dhe goja. Po më ngacmonte gjithnjë e më shumë imagjinatën afria e tij.
- Po kështu, gjëra materiale, si lekët e më the të thashë, vjedh?
- Ha, ha, ha! Ato i vjedh me kënaqësi...
- Më konkretisht.
- Përveç Bankës së Shtetit, kam vjedhur gjithçka më kanë parë sytë. Jam i padiskutueshëm, or mik.
- Po mirë, nuk ndieni asnjë shqetësim, brerje ndërgjegjeje, pendim a diçka të kësaj natyre, kur kryeni këtë akt? - u skandalizova unë.
- Ha, ha, ha! Po pse ç'doni ju?! Hajdutit t'i vijë keq për viktimën, ta vrasë ndërgjegja dhe të fillojë të qajë?!...
Heshta një copë herë. Përballë logjikës së tij prej profesionisti ndihesha i dërmuar. Megjithatë, për kuriozitet, vazhdova:
- Si ndihesh kur vjedh xhepin e dikujt, superior apo inferior!
- Inferior ndihem kur jam duke e futur dorën në xhepin e tjetrit, por kur e nxjerr, sidomos me ndonjë shumë të majme, ndihem superior. Xhepat bosh, si të tutë, më zhgënjejnë keqas. Jam gati t'i përvishem viktimës: Turp të kesh, or berbecul, që s'ke asnjë dyshkë në xhep! Vetëm se nuk ma lejon edukata profesionale.
- Po në qoftë se ta kapin dorën?…
- S'më ka ndodhur ndonjë rast, megjithatë do ta hidhja të keqen bukur. Do ta mbërtheja për krahu atë mikun dhe do t'i shfryja në vesh: Të kapa më në fund, qen bir qeni!
- Po si kështu?! Të kapi ai ty dhe jo ti atë..., - kundërshtova unë.
- Ashtu është. Por unë do t'i thosha kështu se vetëm hajduti mund ta zërë hajdutin. Pra, gabimisht, dora ime qenka rrasur në xhepin e një kolegu dhe jo të viktimës që do të dëshiroja. Nuk thotë më kot një shprehje e vjetër: "Hajduti, hajdutin nuk e vjedh"...
- Paskeni shumë imagjinatë, ç'shkollë keni mbaruar? - e pyeta befas, jo pa një farë admirimi për aftësitë që zotëronte.
- Universitetin. Jo, jo. Mos kujtoni se kam qenë burgjeve. Se kështu shprehen ata që kanë bërë mbi 15 vjet burg; thonë kemi mbaruar universitetin. Shumë policë ma kanë vënë syrin, por askush s'më ka zënë ndonjëherë me presh në dorë. Pa prova nuk të mbërthejne dot. Le të dyshojnë sa të duan. Jo më kot jam vjedhës me universitet unë. Tirana ka shumë të papunë me shkollë të lartë, falë ish-regjimit komunist që shitej ai që s'ishte. Disave u dëgjon xhepi se kanë. Puna e tyre ku i kanë zhvatur. Unë që s'kisha u detyrova të vjedh dhe kështu u bëra profesionist. Mos u habit... Ka edhe më keq, or lum miku!… Ne që e deshëm komunizmin do t'i durojmë edhe këto...
- Ju kuptoj, - psherëtiva unë dhe pas pak: - Ku hasen zakonisht hajdutët? E kam fjalën, ku livadhisin më lehtë?
- Dikur nëpër autobuzë, trena, nëpër radhët e pafund të bukës, ushqimeve e vajgurit, kurse kohët e fundit ndryshon puna. Hajdutët gjuajnë, sidomos mitingjet dhe antimitingjet, ku njerëzit e humbasin mendjen pas parrullave politike që hedhin. Politika e hajdutit, në kësi rastesh, është trofeja e zhvatur.
- Të vjedhurit i hyn në gjak si rastësisht njeriut apo mësohet si gjithë zanatet?
- Ta thashë që në fillim, or mik, se për mua hajdutëria është profesion dhe jo thjesht një zanat i rëndomtë si shumë nga zanatet që na mëson jeta. Pra, është profesion, pavarësisht se si i hyhet kësaj rruge, aksidentalisht apo me një pikësynim të caktuar. Në fund të fundit, është pasioni që të udhëheq dhe në zotërimin e këtij lloj arti që ju e quani ves. Juve quajeni si të doni, kurse unë, tashmë, kam bindjen së është një lloj arti që jo kushdo mund ta zotërojë. Kërkon talent, shprehi, konspiracion, pak teori dhe shumë praktikë. Herë-herë është një nga artet më produktivë. Pikërisht këtu e ka burimin edhe rrezikshmëria e tij...
- Pse kështu?! - s'm'u durua mua.
- Sepse zgjon lakminë, makutërinë tek shumë prej atyre që i hyjnë kësaj valleje. I hyjnë me orekse dhe digjen. Të rrallë janë ata që ia dalin mbanë dhe shndërrohen në profesionistë, - ofshau ai si të ndiente keqardhje për tërë hajdutët e dështuar.
Ecëm dhe një hop në heshtje. Këmbët na kishin çuar në sheshin para universitetit. E vështruam atë tempull dijesh, një farë kohe, me një lloj nostalgjie. Secili për hesap të vet. Mbase është ky ndër të vetmit çaste që mund ta vrasë ndërgjegjia këtë djalosh të zhytur në ves, mendova, kur e pashë që s'po ia ndante sytë lehtë ngrehinës përballë. Mbase dhe blasfemon ndaj saj, si gjithë të paudhët kundër Zotit. Ku ta dish?!...
Sidoqoftë seç ndieva për të.
- A t'ju them diçka, sinqerisht?! - e theva heshtjen e padëshiruar.
- Posi. Përgjithësisht më pëlqen sinqeriteti, pastaj ju sepse më hytë në zemër. - ma priti ai me dashamirsi.
- Ma morët nga goja. Sapo desha të shprehja edhe unë për ju të njëjtën simpati, or mik. Me keqardhje po jua them: Gjynah që jeni hajdut...
- Një mënyrë jetese, mor zot. Na e bëri peshqesh papunësia e socializmit, po ta përsëris, megjithëse s'e kam fort për zemër politikën edhe unë si gjithë kolegët e mi... Paraja është politika jonë... Ç’të bëj pa paratë?! Mos dëshironi të vdes nga uria?! Dhe më rrofshin virtytet në botën tjetër...
- S'di ç't'ju them veç asaj që më hytë në zemër… Si e keni emrin? - u dorëzova përballë argumenteve të tij.
- Nuk e di, - qeshi ai. - Sekret profesinal… Por po të them, or mik, se nuk do t'i fus më kurrë duart në xhepat e tu...
- O, ju faleminderit! - u ndjeva jo pa një farë pengu.
- Atëherë, lamtumirë, or mik! Ma bëj hallall! - tha befas dhe u kthye për të ikur.
- Pse lamtumirë?! U takofshim për të mirë, thuaj, - theksova unë disi i shtangur.
- Lamtumirë, or mik, lamtumirë! Ti jeton në dritë dhe unë në errësirë..., - ishin fjalët e tij të fundit para se të më humbiste nga sytë, midis njerëzve që koteshin të papunë nëpër bulevardin kryesor të kryeqytetit.
Nga do t'ia mbathte vallë?!… Ku ta dish?!… Nga errësira doli dhe errësira e përpiu… Errësira e mistereve që bart ende kjo botë...
Ndërkohë, instinktivisht, futa dorën në xhepin e brendshëm të xhaketës. Bosh! Çuditërisht bosh!… Më kishte avulluar portofoli me pak të holla dhe fotografinë e së dashurës…
Aty për aty më kapëlloi mllefi, mirëpo, në vend të dufit, më shpërtheu një e qeshur si prej budallai. Ec e zëri besë hajdutit, po të duash, qortova veten. Nuk thonë më kot se, kur s'gjen gjësend për të vjedhur, vjedh edhe kapelen e vet...

Shefki Hysa